KHI NÀO ‘VỊ THÁNH THIÊN NIÊN KỶ’ CARLO ACUTIS ĐƯỢC PHONG THÁNH TRONG BỐI CẢNH CHƯA CÓ TÂN GIÁO HOÀNG?
Vào ngày 27 tháng 2 năm 2025, khi Đức Giáo hoàng Phanxicô được đưa vào bệnh viện Gemelli ở Rôma để điều trị bệnh viêm phổi, các tín hữu Công giáo đã tụ họp trong cầu nguyện, đặt những ngọn nến lung linh và các hình ảnh tôn giáo dưới chân tượng Thánh Gioan Phaolô II tại Quảng trường Thánh Phêrô. Trong số các hình ảnh được đặt ở đó, nổi bật là bức ảnh của Chân phước Carlo Acutis, một thanh niên Ý được yêu mến, người đã trở thành biểu tượng của đức tin kết hợp với công nghệ hiện đại, được mệnh danh là “vị thánh thiên niên kỷ”. Sự kiện phong thánh cho Chân phước Carlo Acutis, dự kiến diễn ra vào ngày 27 tháng 4 năm 2025, đã thu hút sự chú ý của hàng triệu tín hữu trên toàn thế giới, với nhiều người lên kế hoạch hành hương đến Rôma để tham dự nghi thức trọng đại này. Tuy nhiên, sự ra đi đột ngột của Đức Phanxicô vào thứ Hai Phục Sinh, ngày 21 tháng 4 năm 2025, đã làm gián đoạn kế hoạch này, đẩy Giáo hội vào một giai đoạn chuyển giao đầy thử thách.
Vatican nhanh chóng thông báo rằng lễ phong thánh của Chân phước Carlo Acutis sẽ bị hoãn lại, vì theo truyền thống Giáo hội, chỉ có một vị giáo hoàng đang tại vị mới có thể thực hiện hành động bất khả ngộ này. Sự kiện này không chỉ gây ra nỗi buồn sâu sắc trong cộng đồng Công giáo mà còn làm dấy lên những câu hỏi quan trọng về quy trình phong thánh, vai trò độc quyền của giáo hoàng, và ý nghĩa của việc tôn vinh các thánh trong bối cảnh Giáo hội đang trải qua một giai đoạn trống ngôi (sede vacante). Bài viết này sẽ khám phá chi tiết hoàn cảnh dẫn đến việc hoãn lễ phong thánh, ý nghĩa thần học và lịch sử của quy trình phong thánh, cuộc đời và di sản của Carlo Acutis, cũng như những tác động mục vụ và văn hóa đối với Giáo hội và cộng đồng tín hữu trong thời kỳ này.
Bối cảnh dẫn đến việc hoãn lễ phong thánh
Vào ngày 21 tháng 4 năm 2025, ngay sau khi tin tức về sự qua đời của Đức Giáo hoàng Phanxicô được công bố, Văn phòng Báo chí Tòa Thánh đã phát hành một thông báo chính thức: “Sau sự ra đi của Đức Giáo hoàng Phanxicô, chúng tôi xin thông báo rằng Thánh lễ và Nghi thức Phong thánh cho Chân phước Carlo Acutis, dự kiến diễn ra vào Chúa Nhật Lòng Chúa Thương Xót, tức ngày 27 tháng 4 năm 2025, trong khuôn khổ Năm Thánh dành cho Thanh thiếu niên, sẽ tạm thời bị hoãn.” Quyết định này được đưa ra dựa trên một nguyên tắc lâu đời của Giáo hội Công giáo: việc phong thánh là một hành động bất khả ngộ, chỉ có thể được thực hiện bởi một vị giáo hoàng đang nắm quyền. Trong thời kỳ sede vacante – khi ngai tòa Thánh Phêrô trống – Giáo hội không thể tiến hành các nghi thức phong thánh, vì không có ai được trao thẩm quyền để thực hiện một tuyên bố mang tính quyết định về đức tin như vậy.
Thời điểm diễn ra sự kiện này đặc biệt nhạy cảm, vì nó rơi vào mùa Phục Sinh, một thời gian thiêng liêng quan trọng trong năm phụng vụ Công giáo, và chỉ vài ngày trước ngày dự kiến phong thánh cho Acutis. Hàng ngàn tín hữu, đặc biệt là giới trẻ, đã chuẩn bị đến Rôma để tham dự Thánh lễ phong thánh, giờ đây phải chuyển hướng tham dự tang lễ của Đức Phanxicô, được tổ chức vào thứ Bảy, ngày 26 tháng 4 năm 2025, tại Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô. Tang lễ, dự kiến thu hút hàng triệu khách hành hương từ khắp nơi trên thế giới, không chỉ là dịp để tưởng nhớ một vị giáo hoàng được yêu mến mà còn là thời điểm để Giáo hội khẳng định sự liên tục của sứ mạng tông đồ trong bối cảnh mất mát.
Dù lễ phong thánh bị hoãn, các hoạt động của Năm Thánh 2025, đặc biệt là các sự kiện dành cho thanh thiếu niên, vẫn được duy trì. Bộ Truyền giáo của Vatican, cơ quan chịu trách nhiệm tổ chức Năm Thánh, cho biết hơn 80.000 bạn trẻ từ khắp các châu lục đã đăng ký tham gia các cuộc hành hương qua Cửa Thánh tại Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô và các chương trình giáo lý, cầu nguyện, và gặp gỡ. Những sự kiện này, dù không còn Thánh lễ phong thánh, vẫn mang đậm tinh thần của Chân phước Carlo Acutis – một người trẻ đã sống đức tin cách sống động trong thế giới hiện đại. Tuy nhiên, sự trì hoãn này đã gây ra một làn sóng thất vọng, đặc biệt trong số những người coi Acutis là nguồn cảm hứng cho hành trình đức tin của họ, đồng thời làm dấy lên các cuộc thảo luận về lý do tại sao phong thánh lại là đặc quyền của giáo hoàng.
Vì sao chỉ giáo hoàng mới có thể phong thánh?
Trong truyền thống Công giáo, phong thánh là một trong những hành động quan trọng nhất của Giáo hội, vì nó không chỉ công nhận một người là thánh, đáng được toàn thể Giáo hội tôn kính, mà còn xác nhận rằng linh hồn của họ đang ở trên thiên đàng, hiệp nhất với Thiên Chúa. Đây không chỉ là việc vinh danh một đời sống thánh thiện mà còn là một tuyên bố chính thức về đức tin, liên quan đến tín lý về sự hiệp thông các thánh – niềm tin rằng những người đã qua đời trong ân sủng của Thiên Chúa tiếp tục cầu bầu cho Giáo hội trên trần gian. Do tính chất nghiêm trọng của tuyên bố này, phong thánh được coi là một hành động bất khả ngộ, nghĩa là không thể sai lầm trong các vấn đề đức tin và luân lý.
Theo giáo lý Công giáo, thẩm quyền để đưa ra các tuyên bố bất khả ngộ thuộc về giáo hoàng, người được xem là người kế vị Thánh Phêrô và Đại diện của Chúa Kitô trên trần gian. Tín lý về sự bất khả ngộ của giáo hoàng, được Công đồng Vatican I (1869–1870) xác định, khẳng định rằng khi giáo hoàng tuyên bố một vấn đề liên quan đến đức tin hoặc luân lý với tư cách tối cao của mình, ngài được Chúa Thánh Thần bảo vệ khỏi sai lầm. Trong trường hợp phong thánh, sự bất khả ngộ này đảm bảo rằng Giáo hội không tôn kính nhầm một người chưa thực sự đạt đến sự thánh thiện hoàn hảo hoặc chưa được Thiên Chúa đón nhận vào thiên đàng.
Bách khoa toàn thư Công giáo năm 1907, một tài liệu quan trọng được biên soạn sau Công đồng Vatican I, trích dẫn Thánh Tôma Aquinô để làm rõ vai trò bất khả ngộ của phong thánh. Trong tác phẩm Quodlibet IX, a.16, Thánh Tôma viết: “Vì việc tôn kính các thánh là một hình thức tuyên xưng đức tin, tức là tin vào vinh quang của các thánh, chúng ta phải tin cách sốt sắng vào vấn đề này, và phán quyết của Giáo hội không thể sai lầm.” Lời dạy này, được các nhà thần học qua nhiều thế kỷ đồng thuận, nhấn mạnh rằng phong thánh là một hành động đòi hỏi thẩm quyền cao nhất của Giáo hội, và chỉ giáo hoàng mới có quyền thực hiện. Trong thời kỳ sede vacante, không có cá nhân hay cơ quan nào trong Giáo hội được trao quyền để thay thế giáo hoàng trong việc này.
Ngược lại, việc phong chân phước – bước trước khi phong thánh – không được coi là hành động bất khả ngộ. Phong chân phước cho phép tôn kính một người đã qua đời ở cấp độ địa phương hoặc trong một cộng đoàn cụ thể, nhưng không khẳng định dứt khoát về sự thánh thiện hay sự cứu rỗi của họ. Vì thế, nghi thức phong chân phước có thể được thực hiện bởi các quan chức Giáo hội khác, chẳng hạn như hồng y hoặc tổng giám mục, với sự chấp thuận của giáo hoàng. Ví dụ, Chân phước Carlo Acutis được Hồng y Agostino Vallini phong chân phước tại Assisi vào ngày 10 tháng 10 năm 2020, theo ủy quyền của Đức Phanxicô. Tương tự, Thánh Óscar Romero được Hồng y Angelo Amato phong chân phước tại San Salvador, El Salvador, vào năm 2015, trước khi được Đức Phanxicô phong thánh vào năm 2018 tại Rôma. Những ví dụ này làm sáng tỏ sự khác biệt giữa phong chân phước và phong thánh, đồng thời nhấn mạnh vai trò độc quyền của giáo hoàng trong việc tuyên phong thánh.
Cuộc đời và di sản của Carlo Acutis
Carlo Acutis, sinh ngày 3 tháng 5 năm 1991 tại London trong một gia đình Ý giàu có, là một thiếu niên bình thường nhưng có một đời sống thiêng liêng phi thường. Dù lớn lên trong một xã hội hiện đại, nơi vật chất và công nghệ chiếm ưu thế, Acutis đã chọn sống một cuộc đời gắn bó với Thiên Chúa. Ngay từ khi còn nhỏ, ngài đã tham dự Thánh lễ hàng ngày, lần chuỗi Mân Côi đều đặn, và dành thời gian để giúp đỡ người nghèo, người vô gia cư, và những người bị xã hội lãng quên. Điểm đặc biệt của Acutis là khả năng kết hợp đức tin sâu sắc với niềm đam mê công nghệ. Ngài tự học lập trình máy tính và thiết kế một trang web liệt kê các phép lạ Thánh Thể trên toàn thế giới, một dự án mà sau này đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ và trở thành nguồn cảm hứng cho hàng triệu người Công giáo.
Acutis qua đời vào ngày 12 tháng 10 năm 2006 tại Monza, Ý, ở tuổi 15, sau khi chiến đấu với căn bệnh bạch cầu cấp tính. Trước khi qua đời, ngài đã dâng những đau khổ của mình để cầu nguyện cho Đức Giáo hoàng và Giáo hội. Lòng sùng kính và sự hy sinh của Acutis đã để lại ấn tượng sâu sắc trong cộng đồng địa phương, và câu chuyện của ngài nhanh chóng lan rộng ra toàn thế giới. Năm 2018, chỉ 12 năm sau khi qua đời, Acutis được Đức Phanxicô tuyên bố là “Đấng Đáng kính”, công nhận đời sống đức hạnh anh hùng của ngài. Hai năm sau, vào năm 2020, ngài được phong chân phước sau khi Vatican xác nhận một phép lạ nhờ sự chuyển cầu của ngài: việc chữa lành một cậu bé Brazil mắc bệnh tuyến tụy hiếm gặp.
Vào tháng 5 năm 2024, Đức Phanxicô phê chuẩn phép lạ thứ hai liên quan đến Acutis, mở đường cho việc phong thánh. Phép lạ này liên quan đến sự hồi phục kỳ diệu của một cô gái trẻ bị thương nặng trong một tai nạn xe đạp, được quy cho lời cầu nguyện qua sự chuyển cầu của Acutis. Trong một bài phát biểu sau khi phê chuẩn phép lạ, Đức Phanxicô đã ca ngợi Acutis như một tấm gương cho giới trẻ: “Carlo không an phận trong sự thụ động thoải mái, nhưng biết nhìn ra nhu cầu của thời đại, đặc biệt nơi những người yếu đuối nhất. Ngài đã thấy khuôn mặt của Đức Kitô trong họ. Chứng tá của Carlo cho người trẻ ngày nay cho thấy rằng hạnh phúc đích thực là đặt Chúa lên trên hết và phục vụ Ngài nơi những người anh em thấp bé nhất.”
Di sản của Acutis không chỉ nằm ở những việc ngài đã làm mà còn ở cách ngài truyền cảm hứng cho người khác. Là một thiếu niên yêu thích bóng đá, trò chơi điện tử, và những thú vui đơn giản như Nutella, Acutis cho thấy rằng sự thánh thiện không đòi hỏi phải từ bỏ những niềm vui của cuộc sống hiện đại, mà là sống những niềm vui đó với một trái tim hướng về Thiên Chúa. Trang web của ngài về các phép lạ Thánh Thể, hiện được duy trì bởi các tổ chức Công giáo, tiếp tục là một công cụ truyền giáo mạnh mẽ, đặc biệt trong việc khơi dậy lòng sùng kính Thánh Thể ở giới trẻ.
Ý nghĩa của sự trì hoãn
Việc hoãn lễ phong thánh của Carlo Acutis mang lại những ý nghĩa thần học và mục vụ sâu sắc, phản ánh cả cấu trúc quyền bính của Giáo hội lẫn những thách thức trong việc nuôi dưỡng đức tin trong bối cảnh biến động. Về mặt thần học, sự trì hoãn nhấn mạnh tầm quan trọng của tín lý bất khả ngộ của giáo hoàng và vai trò trung tâm của giáo hoàng trong việc dẫn dắt Giáo hội về các vấn đề đức tin. Bằng cách giới hạn việc phong thánh cho giáo hoàng, Giáo hội đảm bảo rằng các tuyên bố về sự thánh thiện và sự hiệp thông với Thiên Chúa được đưa ra với thẩm quyền cao nhất, tránh mọi nguy cơ sai lầm có thể làm suy yếu niềm tin của các tín hữu. Điều này cũng phản ánh sự hiệp nhất của Giáo hội hoàn vũ, vì phong thánh là một hành động áp dụng cho toàn thể cộng đồng Công giáo, khác với phong chân phước, vốn thường mang tính địa phương.
Về mặt mục vụ, sự trì hoãn đã gây ra những phản ứng trái chiều trong cộng đồng tín hữu. Đối với nhiều người, đặc biệt là giới trẻ Công giáo, lễ phong thánh của Acutis là một cơ hội để ăn mừng một vị thánh gần gũi, người đã sống trong cùng thời đại với họ và đối mặt với những thách thức tương tự. Việc hoãn lễ, kết hợp với nỗi đau buồn vì sự ra đi của Đức Phanxicô, đã tạo ra một cảm giác mất mát. Tuy nhiên, Giáo hội đã nhanh chóng tìm cách chuyển hóa nỗi buồn này thành cơ hội cho sự suy tư thiêng liêng. Các sự kiện Năm Thánh, bao gồm các cuộc hành hương qua Cửa Thánh và các chương trình giáo lý dành cho thanh thiếu niên, được tổ chức để khuyến khích người trẻ noi gương Acutis trong việc sống đức tin cách sáng tạo và dấn thân.
Bộ Truyền giáo của Vatican đã nhấn mạnh rằng tinh thần của Acutis – sự kết hợp giữa đức tin, lòng bác ái, và sự nhạy bén với thế giới hiện đại – vẫn là trọng tâm của Năm Thánh. Các hoạt động như triển lãm về cuộc đời của Acutis, các buổi cầu nguyện, và các buổi hội thảo về truyền giáo kỹ thuật số đã được tổ chức ở nhiều giáo phận trên thế giới, giúp duy trì động lực thiêng liêng trong khi chờ đợi lễ phong thánh. Những nỗ lực này không chỉ giữ cho di sản của Acutis sống động mà còn củng cố thông điệp rằng sự thánh thiện là điều có thể đạt được trong mọi hoàn cảnh, ngay cả trong những thời điểm bất ổn.
Sự trì hoãn cũng đặt ra những câu hỏi thực tiễn về tiến trình bầu chọn tân giáo hoàng. Theo luật Giáo hội, mật nghị để bầu giáo hoàng thường bắt đầu từ 15 đến 20 ngày sau khi một giáo hoàng qua đời, nhưng thời gian cụ thể có thể thay đổi tùy thuộc vào hoàn cảnh. Trong lịch sử, các mật nghị có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, phụ thuộc vào sự đồng thuận giữa các hồng y. Cho đến khi một tân giáo hoàng được bầu, Vatican đã quyết định không công bố ngày mới cho lễ phong thánh của Acutis, để lại một khoảng trống không chắc chắn cho các khách hành hương và ban tổ chức. Tuy nhiên, lịch sử của Giáo hội cho thấy rằng những giai đoạn chuyển giao như vậy thường là cơ hội để các tín hữu củng cố đức tin và sự hiệp nhất của mình.
Tầm ảnh hưởng văn hóa và toàn cầu của Carlo Acutis
Ngoài ý nghĩa thần học và mục vụ, câu chuyện của Carlo Acutis còn có một tác động văn hóa đáng kể, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của công nghệ. Là một thiếu niên lớn lên trong thời đại internet, Acutis đại diện cho một thế hệ mới của người Công giáo, những người tìm cách tích hợp đức tin vào các khía cạnh hiện đại của cuộc sống. Trang web của ngài về các phép lạ Thánh Thể không chỉ là một dự án cá nhân mà còn là một ví dụ tiên phong về truyền giáo kỹ thuật số, sử dụng công nghệ để truyền bá Tin Mừng đến những nơi mà các phương pháp truyền thống có thể không tiếp cận được.
Sự nổi tiếng của Acutis vượt ra ngoài ranh giới của Giáo hội Công giáo. Ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Âu, châu Mỹ Latinh, và châu Á, các trường học, giáo xứ, và tổ chức thanh niên đã lấy cảm hứng từ cuộc đời của ngài để tổ chức các chương trình giáo dục và xã hội. Chẳng hạn, ở Brazil, nơi phép lạ đầu tiên của Acutis được ghi nhận, các cộng đoàn Công giáo đã tổ chức các buổi hội thảo về công nghệ và đức tin, khuyến khích người trẻ sử dụng mạng xã hội như một công cụ để lan tỏa các giá trị Kitô giáo. Ở Philippines, một quốc gia có đông người Công giáo trẻ, các nhóm thanh niên đã tổ chức các chiến dịch từ thiện mang tên Acutis, tập trung vào việc giúp đỡ người nghèo và người vô gia cư.
Tầm ảnh hưởng của Acutis cũng được thể hiện qua cách ngài trở thành biểu tượng của sự thánh thiện gần gũi. Không giống như nhiều vị thánh trong lịch sử, những người thường sống trong các hoàn cảnh khắc nghiệt hoặc từ bỏ mọi thứ để theo đời sống tu trì, Acutis là một thiếu niên bình thường, sống giữa thế giới hiện đại với những thú vui đơn giản. Điều này khiến ngài trở thành một tấm gương dễ tiếp cận cho giới trẻ, những người có thể thấy rằng việc sống thánh thiện không đòi hỏi phải từ bỏ sở thích cá nhân mà là định hướng chúng theo ý muốn của Thiên Chúa.
Trong bối cảnh Năm Thánh 2025, được Vatican dành riêng cho thanh thiếu niên, di sản của Acutis càng trở nên quan trọng. Các sự kiện như hành hương qua Cửa Thánh, các buổi gặp gỡ quốc tế của giới trẻ, và các chương trình giáo lý đều được thiết kế để khuyến khích người trẻ noi gương Acutis trong việc sống đức tin cách sáng tạo và dấn thân. Dù lễ phong thánh bị hoãn, tinh thần của Acutis vẫn hiện diện trong những hoạt động này, nhắc nhở các tín hữu rằng sự thánh thiện là một lời mời gọi dành cho mọi người, bất kể tuổi tác hay hoàn cảnh.
Con đường phía trước và vai trò của tân giáo hoàng
Việc bầu chọn một tân giáo hoàng sẽ là bước ngoặt quan trọng không chỉ cho lễ phong thánh của Carlo Acutis mà còn cho toàn thể Giáo hội Công giáo. Tân giáo hoàng sẽ thừa hưởng một Giáo hội đang đau buồn vì sự ra đi của Đức Phanxicô, đồng thời đang tổ chức một Năm Thánh đầy ý nghĩa và chuẩn bị vinh danh một vị thánh trẻ tuổi, người đại diện cho tương lai của đức tin Công giáo. Quyết định của tân giáo hoàng về thời điểm và cách thức tổ chức lễ phong thánh của Acutis sẽ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về ưu tiên của ngài trong việc truyền giáo và nuôi dưỡng đức tin của giới trẻ.
Trong khi chờ đợi, Giáo hội khuyến khích các tín hữu tiếp tục cầu nguyện và suy tư về cuộc đời của Acutis. Nhiều giáo phận trên thế giới đã tổ chức các sự kiện để tưởng nhớ cả Đức Phanxicô và Chân phước Carlo Acutis, bao gồm các Thánh lễ cầu hồn, các buổi cầu nguyện chung, và các chương trình từ thiện lấy cảm hứng từ tinh thần bác ái của Acutis. Những sáng kiến này không chỉ giúp duy trì động lực thiêng liêng mà còn củng cố sự hiệp nhất của Giáo hội trong một thời kỳ đầy thử thách.
Lễ phong thánh của Acutis, khi cuối cùng được tổ chức, sẽ là một khoảnh khắc lịch sử, không chỉ vì ngài sẽ trở thành một trong những vị thánh trẻ nhất trong lịch sử Giáo hội mà còn vì ngài đại diện cho một mô hình mới của sự thánh thiện – một sự thánh thiện được sống giữa thế giới kỹ thuật số, nơi đức tin và công nghệ có thể cùng tồn tại hài hòa. Sự kiện này có thể sẽ thu hút hàng triệu tín hữu, đặc biệt là giới trẻ, đến Rôma, tạo nên một làn sóng mới của lòng sùng kính và truyền giáo.
Kết luận
Việc hoãn lễ phong thánh của Chân phước Carlo Acutis là một minh chứng cho sự tôn kính sâu sắc của Giáo hội Công giáo đối với vai trò của giáo hoàng và tính chất bất khả ngộ của việc tuyên phong thánh. Dù sự chậm trễ này gây ra sự thất vọng, nó cũng mang lại cơ hội để các tín hữu suy ngẫm sâu sắc hơn về cuộc đời và di sản của Acutis – một thiếu niên đã sống đức tin cách sống động trong thời đại số. Khi Giáo hội chuẩn bị bầu chọn một tân giáo hoàng và tiếp tục các hoạt động của Năm Thánh 2025, gương mẫu của Acutis vẫn là một ngọn lửa soi sáng, đặc biệt cho giới trẻ, nhắc nhở họ rằng sự thánh thiện là điều có thể đạt được trong mọi hoàn cảnh.
Trong thời gian chờ đợi, các tín hữu được mời gọi noi gương sự đơn sơ, lòng quảng đại, và niềm tin không lay chuyển của Acutis, đồng thời cầu nguyện cho Giáo hội trong giai đoạn chuyển giao này. Lễ phong thánh của ngài, dù bị trì hoãn, sẽ là một khoảnh khắc của niềm vui và sự hiệp nhất, khẳng định rằng Thiên Chúa tiếp tục kêu gọi các thánh từ mọi thế hệ, kể cả những người lớn lên trong thế giới của internet và mạng xã hội. Carlo Acutis, “vị thánh thiên niên kỷ”, vẫn đang tiếp tục truyền cảm hứng, và di sản của ngài sẽ mãi tỏa sáng trong lòng Giáo hội và thế giới.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
