Thủ tướng lâm thời mới của Syria đã cam kết bảo vệ quyền của nhóm thiểu số khi nhà ngoại giao hàng đầu của Washington bay tới khu vực này vào ngày 12 tháng 12 để thúc đẩy một cuộc chuyển giao “toàn diện” sau khi tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ.

 

Assad đã chạy trốn khỏi Syria sau một cuộc tấn công chớp nhoáng do nhóm Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham (HTS) và các đồng minh của nhóm này dẫn đầu, chấm dứt một cách ngoạn mục năm thập kỷ cai trị tàn bạo của gia tộc Assad.

 

Người dân Syria trên khắp đất nước và thế giới đã bùng nổ trong niềm hân hoan sau nhiều thập kỷ chịu đựng những người bất đồng chính kiến ​​bị bỏ tù hoặc bị giết hại, và gần 14 năm chiến tranh khiến 500.000 người thiệt mạng và hàng triệu người phải di dời.

 

“Chúng tôi sống trong sự áp bức, chúng tôi không thể nói được”, Ibtissam Kaab, một cư dân tại Qardaha, quê hương của Assad, cho biết.

 

“Mỗi khi chúng tôi muốn nói chuyện, họ lại đe dọa sẽ làm hại chúng tôi và con cái chúng tôi.”

 

Niềm vui từ việc lật đổ Assad đi kèm với sự bất ổn về tương lai của đất nước đa sắc tộc, đa tôn giáo này. Những người cai trị mới đã tìm cách trấn an các nhóm thiểu số rằng họ sẽ được bảo vệ.

 

Nhóm Hồi giáo Sunni HTS có nguồn gốc từ chi nhánh Al-Qaeda ở Syria và bị nhiều chính phủ phương Tây coi là tổ chức khủng bố, mặc dù nhóm này đã tìm cách kiềm chế lời lẽ của mình.

 

“Chính vì chúng tôi là người Hồi giáo, chúng tôi sẽ đảm bảo quyền lợi cho tất cả mọi người và mọi giáo phái ở Syria”, Mohammad al-Bashir, người đứng đầu chính phủ lâm thời cho đến ngày 1 tháng 3, trả lời phỏng vấn tờ báo Ý Corriere della Sera được công bố ngày 11 tháng 12.

 

Những người cai trị mới cũng đã cam kết công lý cho các nạn nhân của chế độ cai trị tàn bạo của Assad, với thủ lĩnh HTS Abu Mohammed al-Jolani tuyên bố rằng các quan chức tham gia tra tấn những người bị giam giữ sẽ không được ân xá.

 

Jolani, hiện đang sử dụng tên thật là Ahmed al-Sharaa, cũng kêu gọi “các quốc gia giao nộp bất kỳ tên tội phạm nào đã bỏ trốn để chúng có thể bị đưa ra xét xử”.

 

Nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ Antony Blinken dự kiến ​​sẽ đến Jordan, điểm dừng chân đầu tiên của ông trong chuyến công du khu vực mà ông sẽ thể hiện sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với “một quá trình chuyển đổi toàn diện do Syria lãnh đạo sang một chính phủ có trách nhiệm và đại diện”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Matthew Miller cho biết.

 

Ông sẽ kêu gọi Syria tránh trở thành “căn cứ khủng bố” hoặc “gây ra mối đe dọa cho các nước láng giềng” – một động thái đáp trả mối lo ngại của Thổ Nhĩ Kỳ và Israel, cả hai nước này đều đã tiến hành các cuộc không kích bên trong Syria kể từ khi chế độ Assad sụp đổ.

 

Tổ chức giám sát chiến tranh Đài quan sát nhân quyền Syria đã báo cáo về các cuộc không kích mới của Israel vào các địa điểm thuộc quân đội của Assad ở các tỉnh ven biển Latakia và Tartus, và cho biết máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ đã nhắm vào các địa điểm quân sự của chính phủ Syria gần Qamishli, ở vùng cực đông bắc do người Kurd kiểm soát.

 

‘Bắt đầu cảm thấy an toàn’

 

Sau nhiều thập kỷ dưới sự cai trị của gia tộc Assad, người dân Syria hiện phải đối mặt với thách thức to lớn trong việc xây dựng lại đất nước và xã hội.

 

Trong cuộc phỏng vấn với tờ Corriere della Sera , Bashir kêu gọi sáu triệu người Syria đang tìm nơi tị nạn ở nước ngoài hãy hồi hương.

 

“Syria hiện là một quốc gia tự do, xứng đáng với niềm tự hào và phẩm giá của mình. Hãy quay trở lại”, ông nói.

 

Sân bay quốc tế chính ở Damascus, đóng cửa kể từ khi quân nổi dậy chiếm thủ đô, sẽ mở cửa trở lại “trong vài ngày tới”, giám đốc sân bay Anis Fallouh nói với AFP.

 

Và Bashir cho biết những người cai trị mới của Syria sẽ sẵn sàng làm việc với bất kỳ ai miễn là họ không bảo vệ Assad.

 

Đặc phái viên Liên hợp quốc về Syria, Geir Pedersen, đã thúc đẩy một tiến trình toàn diện, nói rằng “mối quan ngại lớn nhất của ông là quá trình chuyển đổi sẽ tạo ra những mâu thuẫn mới theo cách có thể dẫn đến xung đột dân sự mới”.

 

Tại Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria và là thành phố lớn đầu tiên bị quân nổi dậy chiếm giữ trong cuộc tấn công của họ, người bán hàng Ramadan Dali, 70 tuổi, cho biết “chúng tôi bắt đầu cảm thấy an toàn”.

 

Nhưng Juman Khilaly, 40 tuổi, đã bày tỏ mối lo ngại của nhiều người về nhu cầu cơ bản.

 

“Mọi thứ đều đắt đỏ”, cô nói.

 

Đối với nhiều người Syria, sự sụp đổ của Assad là cơ hội để xua đuổi những con quỷ trong nhiều thập kỷ khi tra tấn, mất tích và hành quyết tóm tắt trở nên thường xuyên.

 

Vào thứ Tư, lăng mộ của cha Assad và người tiền nhiệm Hafez đã bị đốt cháy, với các chiến binh phiến quân mặc quân phục và những thanh niên đứng xem ngôi mộ bị đốt.

 

Trong khi đó, đảng Baath của vị tổng thống bị phế truất tuyên bố sẽ đình chỉ hoạt động “dưới mọi hình thức… cho đến khi có thông báo mới” và bàn giao tài sản cho chính quyền.

 

Assad được Nga, nơi ông được cho là đã chạy trốn, cũng như Iran và nhóm chiến binh Hezbollah của Lebanon, hỗ trợ.

 

Vào ngày 11 tháng 12, Điện Kremlin cho biết họ muốn thấy Syria “sớm” ổn định và chỉ trích Israel về hàng trăm cuộc không kích mà nước này đã tiến hành nhằm vào nước láng giềng trong vài ngày qua.

 

Trong nhiều năm, máy bay chiến đấu Nga đã tuần tra bầu trời Syria, thực hiện các cuộc ném bom quy mô lớn để hỗ trợ chính quyền Assad.

 

‘Điểm chuyển hướng’

 

Một số chính phủ phương Tây cũng đã cảnh báo về hành động quân sự của các thế lực nước ngoài.

 

Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock cho biết “các nước láng giềng của Syria như chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ và Israel, những nước đang khẳng định lợi ích an ninh của mình, không được gây nguy hiểm” cho quá trình chuyển giao quyền lực.

 

Pháp kêu gọi Israel rút quân khỏi vùng đệm ngăn cách Cao nguyên Golan được sáp nhập với lãnh thổ Syria, và Tây Ban Nha kêu gọi tôn trọng “toàn vẹn lãnh thổ” của Syria.

 

Assad đã phải đối mặt với các cuộc biểu tình và cuộc nổi loạn có vũ trang trong hơn một thập kỷ trước khi ông bị lật đổ.

 

Quân nổi dậy đã phát động cuộc tấn công vào ngày 27 tháng 11, cùng ngày lệnh ngừng bắn có hiệu lực trong cuộc chiến tranh Israel-Hezbollah, chứng kiến ​​Israel gây ra tổn thất to lớn cho hàng ngũ đồng minh Lebanon của Assad.

 

Qatar, quốc gia ủng hộ phe đối lập của Assad, cho biết họ sẽ sớm mở lại đại sứ quán tại Damascus.

 

Trước cuộc họp G7 vào ngày 13 tháng 12, nơi các nhà lãnh đạo sẽ cân nhắc xem có nên ủng hộ HTS hay không, Thủ tướng Anh Keir Starmer gọi sự ra đi của Assad là “bước ngoặt đối với Syria”.

 

“Trước đây, chúng ta luôn nghĩ rằng những gì xảy ra tiếp theo chắc chắn sẽ tốt hơn. Nhưng thực tế thì không phải vậy”, ông cảnh báo.