Con người không chọn cái tốt nhất, họ chọn cái quen nhất

Hành trình đi từ sự quen thuộc đến việc tìm thấy chính mình

Giấc mơ quen thuộc của tuổi thơ

Khi một đứa trẻ hồn nhiên tuyên bố rằng nó muốn trở thành bác sĩ, phi hành gia hay giáo viên, chúng ta thường mỉm cười, nghĩ rằng đó chỉ là những ước mơ ngây ngô. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, ta sẽ thấy những lựa chọn ấy không đơn thuần là sản phẩm của trí tưởng tượng trẻ thơ. Chúng thường không bắt nguồn từ sở thích thực sự hay sự hiểu biết sâu sắc về nghề nghiệp, mà từ những hình ảnh quen thuộc mà đứa trẻ đã tiếp xúc. Một bác sĩ trong bộ blouse trắng tận tụy cứu người trên màn hình tivi, một phi hành gia lơ lửng giữa các vì sao trong một bộ phim khoa học viễn tưởng, hay một giáo viên tận tâm đứng trước bảng đen trong lớp học — tất cả đều là những hình ảnh in sâu trong tâm trí non nớt, trở thành điểm tham chiếu cho khái niệm “tương lai” của trẻ. Lựa chọn của chúng không dựa trên sự cân nhắc lý trí, cũng không phải là kết quả của sự khám phá bản thân, mà đơn giản là sự phản ánh của những gì gần gũi, quen thuộc, và dễ hình dung nhất.

Điều này nghe có vẻ trẻ con, nhưng hãy thử nhìn lại chính mình. Hãy nhớ lại khoảnh khắc bạn đứng trước ngã rẽ đầu tiên của cuộc đời — có thể là khi chọn ngành học đại học, hay thậm chí là công việc đầu tiên. Lúc ấy, bạn thực sự hiểu rõ ngành đó, công việc đó sẽ dẫn bạn đến đâu không? Có lẽ bạn chọn vì nghe nói ngành đó “hot,” vì gia đình khuyên rằng nó “an toàn,” hoặc đơn giản vì bạn đậu vào ngành đó và không muốn bỏ lỡ cơ hội. Những quyết định ấy, dù mang tính bước ngoặt, thường được đưa ra trong một không gian rất giới hạn — giới hạn bởi những gì bạn đã thấy, đã nghe, đã biết. Phần lớn chúng ta lớn lên trong một vòng tròn nhỏ bé, không chỉ về địa lý hay văn hóa, mà còn về những ý tưởng, cơ hội, và hình dung về tương lai mà ta được tiếp cận. Cái mà ta gọi là “lựa chọn” hóa ra chỉ là một danh sách rút gọn, được định hình bởi sự quen thuộc và cảm giác an toàn.

Bài luận này sẽ đi sâu vào việc khám phá sức mạnh của sự quen thuộc, cách nó định hình những quyết định quan trọng trong cuộc đời chúng ta, từ những ước mơ đầu đời đến những ngã rẽ sự nghiệp. Quan trọng hơn, chúng ta sẽ cùng nhau chiêm nghiệm rằng hành trình trưởng thành không phải là việc đưa ra lựa chọn hoàn hảo ngay từ đầu, mà là quá trình học hỏi từ những lựa chọn “sai” để tìm ra con đường thực sự dành cho mình. Bởi lẽ, con người không chọn cái tốt nhất, vì “cái tốt nhất” thường nằm ngoài tầm hiểu biết và vùng an toàn của họ. Thay vào đó, họ chọn cái quen nhất, và chính từ điểm xuất phát đó, một hành trình khám phá bản thân đầy ý nghĩa bắt đầu.

Chương 1: Tâm lý học đằng sau sự quen thuộc

Sức hấp dẫn của sự quen thuộc không phải là một cảm giác ngẫu nhiên; nó bắt nguồn sâu sắc từ cơ chế hoạt động của bộ não con người. Về cơ bản, bộ não chúng ta được lập trình để tiết kiệm năng lượng và né tránh rủi ro. Những gì quen thuộc đòi hỏi ít nỗ lực xử lý hơn, tạo ra cảm giác dễ chịu và an toàn. Ngược lại, những điều mới lạ, chưa từng biết đến, buộc não bộ phải làm việc nhiều hơn, phân tích, đánh giá và đối mặt với sự bất định – một trạng thái gây căng thẳng tự nhiên.

Một trong những hiệu ứng tâm lý nổi bật nhất giải thích điều này là “Hiệu ứng tiếp xúc đơn thuần” (Mere-exposure effect). Hiệu ứng này chỉ ra rằng chúng ta có xu hướng yêu thích những thứ mà chúng ta được tiếp xúc thường xuyên. Một bài hát ban đầu nghe có vẻ bình thường, nhưng sau khi được phát đi phát lại trên radio, nó bỗng trở nên bắt tai. Một gương mặt xa lạ, sau nhiều lần gặp gỡ, bỗng trở nên thân thiện hơn. Tương tự, những con đường sự nghiệp như bác sĩ, kỹ sư, giáo viên trở nên “hấp dẫn” hơn không phải vì bản chất chúng ưu việt hơn những ngành khác, mà vì chúng liên tục xuất hiện trong sách vở, trên truyền thông và trong những câu chuyện của người lớn. Chúng trở thành lựa chọn mặc định vì chúng đã được “tiếp xúc đơn thuần” với tâm trí ta từ khi còn bé.

Bên cạnh đó, “Thiên kiến xác nhận” (Confirmation bias) cũng đóng một vai trò quan trọng. Khi chúng ta đã có một niềm tin ban đầu – ví dụ, “ngành tài chính ổn định và dễ kiếm tiền” – chúng ta sẽ có xu hướng tìm kiếm và diễn giải thông tin theo cách xác nhận niềm tin đó, đồng thời bỏ qua những bằng chứng trái ngược. Một người tin rằng con đường an toàn là tốt nhất sẽ chỉ tập trung vào những câu chuyện thành công của những người đi theo lối mòn và phớt lờ những người cảm thấy hối tiếc, mắc kẹt trong sự ổn định nhưng trống rỗng.

Nỗi sợ hãi về sự thất bại và sự vô định là một rào cản tâm lý khác. Lựa chọn một con đường xa lạ, không có hình mẫu rõ ràng, đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro thất bại cao hơn. Con đường quen thuộc, ngược lại, mang đến một lộ trình đã được kiểm chứng. Dù nó có thể không mang lại hạnh phúc tột đỉnh, nó ít nhất cũng hứa hẹn một mức độ an toàn và được xã hội chấp nhận. Áp lực phải thành công, phải “không thua kém bạn bè”, khiến nhiều người trẻ không dám mạo hiểm. Họ thà chọn một con đường chắc chắn nhưng tầm thường còn hơn là theo đuổi một giấc mơ viển vông có thể dẫn đến thất bại. Sự quen thuộc, trong bối cảnh này, trở thành một chiếc phao cứu sinh, một lời cam kết ngầm về sự an toàn trong một thế giới đầy biến động.

Như vậy, việc chúng ta chọn cái quen nhất không phải là một biểu hiện của sự yếu đuối hay thiếu tham vọng. Đó là một phản ứng tự nhiên, một cơ chế phòng vệ tâm lý đã được tiến hóa mài giũa qua hàng ngàn năm. Hiểu được điều này là bước đầu tiên để chúng ta có thể nhìn nhận những lựa chọn trong quá khứ của mình với sự cảm thông, và trang bị cho mình lòng can đảm để bước ra khỏi vòng tròn an toàn đó trong tương lai.

Chương 2: Vòng tròn quen thuộc – Từ gia đình đến xã hội

Sự quen thuộc không tự nhiên sinh ra; nó được hun đúc và củng cố bởi những vòng tròn đồng tâm của ảnh hưởng, bắt đầu từ gia đình, lan rộng ra trường học, và cuối cùng là toàn xã hội. Mỗi vòng tròn này đều góp phần thu hẹp “danh sách lựa chọn” của chúng ta, thường là một cách vô thức.

1. Gia đình: Cái bóng của sự kỳ vọng

Gia đình là nơi đầu tiên chúng ta học về thế giới, và cũng là nơi những hình dung đầu tiên về “thành công” và “hạnh phúc” được định hình. Cha mẹ, với tình yêu thương và mong muốn điều tốt nhất cho con cái, thường vô tình áp đặt những định nghĩa quen thuộc của chính họ lên tương lai của con mình. Một gia đình có truyền thống làm nghề y sẽ xem việc trở thành bác sĩ là con đường danh giá nhất. Một gia đình kinh doanh sẽ khuyến khích con cái theo đuổi ngành quản trị.

Những kỳ vọng này không chỉ được thể hiện qua lời nói, mà còn qua những hành động thầm lặng: những cuốn sách họ mua, những câu chuyện họ kể, những người bạn mà họ ngưỡng mộ. Đứa trẻ lớn lên trong môi trường đó sẽ dần nội tâm hóa những giá trị này, coi chúng là chân lý. Việc đi theo con đường gia đình vạch sẵn trở thành lựa chọn dễ dàng nhất, không chỉ vì nó quen thuộc, mà còn vì nó mang lại sự hài lòng và công nhận từ những người mà chúng yêu thương nhất. Chống lại nó đòi hỏi một sự dũng cảm phi thường để đối mặt với nguy cơ làm cha mẹ thất vọng.

2. Hệ thống giáo dục: Lối mòn được định sẵn

Trường học, dù có mục tiêu khai mở tiềm năng, đôi khi lại trở thành một cỗ máy sản xuất hàng loạt, hướng học sinh vào những lối mòn đã được định sẵn. Hệ thống giáo dục thường đề cao các môn khoa học tự nhiên, coi trọng những ngành nghề “thực tế” như kỹ thuật, kinh tế, y dược. Những môn học về nghệ thuật, nhân văn hay xã hội thường bị xem là “phụ”, là lựa chọn dành cho những người “học không giỏi toán lý hóa”.

Cách các kỳ thi được thiết kế, cách các ngành học được phân luồng, và cách các hoạt động hướng nghiệp được tổ chức đều củng cố cho định kiến này. Học sinh được khuyến khích chạy đua điểm số để vào được những trường đại học danh tiếng, theo học những ngành “hot” có tỷ lệ việc làm cao. Sự tò mò cá nhân, những tài năng không thể đo đếm bằng điểm số, thường bị bỏ qua. Kết quả là, nhiều học sinh chọn ngành học không dựa trên sở thích hay năng khiếu, mà dựa trên xếp hạng của trường và “triển vọng” của ngành – những tiêu chí quen thuộc do hệ thống giáo dục và xã hội đặt ra.

3. Xã hội và truyền thông: Những hình mẫu lý tưởng hóa

Ngoài gia đình và trường học, xã hội rộng lớn, đặc biệt là truyền thông, đóng vai trò to lớn trong việc định hình sự quen thuộc. Phim ảnh, tin tức, mạng xã hội liên tục khắc họa những hình mẫu thành công nhất định: doanh nhân khởi nghiệp triệu đô, bác sĩ phẫu thuật tài ba, luật sư danh tiếng. Những câu chuyện về nghệ sĩ nghèo khó, nhà khoa học nghiên cứu âm thầm, hay nhân viên công tác xã hội tận tụy hiếm khi được tô vẽ lung linh bằng.

Sự lặp đi lặp lại của những hình mẫu này tạo ra một ảo tưởng rằng chỉ có một vài con đường dẫn đến thành công và hạnh phúc. Nó khiến chúng ta tin rằng giá trị của một công việc được đo bằng tiền bạc, địa vị và sự công nhận của xã hội. Áp lực phải tuân theo những chuẩn mực này là vô cùng lớn. Một người trẻ muốn theo đuổi đam mê viết lách có thể sẽ chùn bước khi nghĩ đến những định kiến về một cuộc sống “bấp bênh”, “không ổn định”. Họ có thể sẽ chọn một công việc văn phòng an toàn, một lựa chọn quen thuộc được xã hội tán dương, để rồi chôn giấu ước mơ của mình.

Những vòng tròn ảnh hưởng này tạo ra một ma trận vô hình, giam giữ chúng ta trong một phạm vi lựa chọn hạn hẹp. Phá vỡ ma trận đó không chỉ là một cuộc đấu tranh với chính bản thân, mà còn là cuộc đối đầu với những kỳ vọng và định kiến đã ăn sâu vào tiềm thức của cả cộng đồng.

Chương 3: Vẻ đẹp của những con đường vòng

Một trong những nỗi sợ lớn nhất của tuổi trẻ là đưa ra một lựa chọn sai lầm. Chọn sai ngành học, làm sai công việc đầu tiên – những điều này nghe như một bản án cho cả tương lai. Nhưng nếu nhìn lại hành trình của những người đã tìm thấy sự viên mãn, ta sẽ nhận ra một sự thật đáng ngạc nhiên: con đường của họ hiếm khi là một đường thẳng. Nó thường đầy những ngã rẽ, những đoạn đường vòng, và chính những lựa chọn tưởng chừng “sai lầm” ấy lại là chất liệu quý giá nhất tạo nên con người họ.

Sự trưởng thành, vì thế, không nằm ở việc đưa ra những quyết định chính xác ngay từ đầu. Nó đến từ việc hiểu được tại sao ta từng chọn sai, và tại sao những cái sai ấy lại dẫn ta đến đúng nơi. Một người chọn sai ngành học có thể phát hiện ra niềm yêu thích với một lĩnh vực hoàn toàn khác trong quá trình học. Một người làm sai công việc đầu tiên có thể nhận ra giá trị của những kỹ năng mà họ vô tình tích lũy được. Những sai lầm không phải là ngõ cụt; chúng là những con đường vòng, đôi khi dài hơn dự đoán, nhưng cuối cùng vẫn dẫn ta đến một điểm đến có ý nghĩa.

Hãy xem những con đường vòng như một quá trình khám phá thông qua phương pháp loại trừ. Bằng cách trải nghiệm những gì mình không thích, chúng ta dần dần hiểu rõ hơn về những gì mình thực sự muốn. Một người học tài chính và nhận ra mình ghét những con số khô khan, nhưng lại yêu thích việc trình bày các báo cáo một cách logic và hấp dẫn. Trải nghiệm “sai” đó đã giúp anh ta nhận ra mình có năng khiếu về giao tiếp và kể chuyện, một kỹ năng có thể áp dụng trong marketing, truyền thông, hoặc thậm chí là viết lách. Nếu không có những năm tháng “lạc lối” trong ngành tài chính, có lẽ anh ta sẽ không bao giờ phát hiện ra thế mạnh này của mình.

Hơn nữa, những con đường vòng trang bị cho chúng ta những kỹ năng có thể chuyển đổi (transferable skills) – những kỹ năng không phụ thuộc vào một ngành nghề cụ thể. Một kỹ sư phần mềm chuyển sang làm quản lý sản phẩm không hề lãng phí những năm tháng viết code. Chính tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và sự tỉ mỉ học được từ công việc kỹ thuật đã giúp anh trở thành một nhà quản lý xuất sắc. Một luật sư bỏ nghề để mở một tiệm bánh vẫn giữ lại được khả năng đàm phán với nhà cung cấp, sự cẩn trọng trong việc quản lý tài chính và kỹ năng làm việc dưới áp lực cao.

Những câu chuyện này không phải là ngoại lệ. Chúng là quy luật. Tôi từng chứng kiến nhiều người đi một vòng rất xa để trở về đúng với bản thân. Một người bạn của tôi chọn học tài chính vì nghĩ rằng đó là con đường “an toàn,” nhưng sau nhiều năm làm việc, anh nhận ra niềm vui lớn nhất của mình là viết lách. Những bài viết anh từng đăng trên blog cá nhân, ban đầu chỉ để giải tỏa, hóa ra lại là nền tảng để anh chuyển hướng sang làm nội dung sáng tạo. Một người khác dành cả thập kỷ làm kỹ sư, chỉ để rồi phát hiện rằng cô thực sự đam mê nhiếp ảnh — một sở thích mà cô từng bỏ qua vì nghĩ rằng nó “không thực tế.” Có người từng học y khoa, nhưng cuối cùng lại tìm thấy niềm vui trong việc tổ chức các chương trình giáo dục cộng đồng, nhờ những buổi tình nguyện mà họ từng tham gia chỉ để “thử cho biết.”

Những con đường vòng ấy, dù dài và đôi khi mệt mỏi, lại là nơi ta học được cách lắng nghe chính mình, nhận ra đâu là thứ thực sự quan trọng, và đâu là nơi ta thuộc về. Chúng dạy ta sự khiêm tốn, lòng kiên cường và khả năng thích ứng – những phẩm chất còn quý giá hơn cả việc chọn đúng ngay từ lần đầu tiên. Vì vậy, thay vì sợ hãi những lựa chọn sai lầm, hãy trân trọng chúng như những phần không thể thiếu của một hành trình tìm kiếm bản thân chân thực và sâu sắc.

Chương 4: Lắng nghe những sở thích “ngoài lề”

Trong cuộc chạy đua theo đuổi những mục tiêu quen thuộc và “nghiêm túc” như điểm số, bằng cấp, và một công việc ổn định, chúng ta thường đánh giá thấp giá trị của những sở thích “ngoài lề”. Đó là những hoạt động ta làm không vì mục đích cụ thể, không vì tiền bạc hay danh tiếng, mà chỉ đơn giản vì ta yêu thích chúng. Đó có thể là những dòng nhật ký viết vội mỗi tối, những đoạn video tự tay cắt ghép để chia sẻ với bạn bè, sự tò mò với những bài toán không nằm trong giáo trình, hay niềm vui khi sắp xếp lại đồ đạc trong phòng một cách khoa học.

Những hoạt động ấy thường bị xã hội, gia đình, và đôi khi là chính chúng ta dán nhãn là “vô bổ”, “tốn thời gian”, “không giúp ích cho tương lai”. Nhưng nghịch lý thay, chính trong những khoảnh khắc vô tư, không bị áp lực bởi kỳ vọng đó, con người thật của ta lại được phản chiếu một cách rõ nét và chân thật nhất. Khi không có ai đánh giá, không có mục tiêu nào để phấn đấu, chúng ta tự nhiên sẽ hướng về những gì khiến mình cảm thấy hứng thú và tràn đầy năng lượng.

Những sở thích ngoài lề này chính là những “dữ liệu” thô về bản thân mà chúng ta thường bỏ qua.

• Một người yêu thích việc dành hàng giờ sắp xếp các file nhạc, tạo playlist theo chủ đề có thể có năng khiếu bẩm sinh về tổ chức, phân loại hệ thống – một kỹ năng quan trọng trong quản lý dự án, thư viện, hay khoa học dữ liệu.
• Một người say mê viết fan-fiction (truyện do người hâm mộ sáng tác) có thể đang rèn giũa khả năng xây dựng nhân vật, cốt truyện và biểu đạt cảm xúc – nền tảng của nghề viết văn, biên kịch.
• Một người có thể ngồi hàng giờ liền để mày mò sửa một chiếc quạt hỏng hay lắp ráp một mô hình phức tạp đang thể hiện tư duy logic, kiên nhẫn và khả năng giải quyết vấn đề – cốt lõi của mọi ngành kỹ thuật.

Vấn đề là chúng ta thường không nhìn nhận chúng dưới lăng kính sự nghiệp. Chúng ta tách biệt “công việc” và “thú vui”, coi chúng là hai thế giới không liên quan. Nhưng sự thật là, đam mê đích thực thường nảy mầm từ những hạt giống tò mò nhỏ bé được gieo trong những mảnh đất “ngoài lề” đó. Nó không phải là một tiếng sét ái tình mà là một quá trình nhận diện và nuôi dưỡng từ từ.

Tôi từng biết một cô gái làm việc trong ngành marketing, một công việc mà cô cho là “ổn”. Nhưng vào cuối tuần, cô thường dành thời gian để chăm sóc khu vườn nhỏ trên ban công. Cô tìm hiểu về các loại cây, cách phối trộn đất, cách điều trị sâu bệnh. Ban đầu, đó chỉ là một cách để thư giãn. Dần dần, cô bắt đầu chia sẻ kinh nghiệm của mình trên mạng xã hội. Những bài viết của cô thu hút một cộng đồng những người yêu cây cối. Cuối cùng, cô nhận ra niềm vui của mình không chỉ nằm ở việc trồng cây, mà còn ở việc kết nối và chia sẻ kiến thức với mọi người. Cô đã nghỉ việc và mở một cửa hàng cây cảnh nhỏ kết hợp với việc tổ chức các buổi workshop. Sở thích “ngoài lề” đã trở thành sự nghiệp mang lại cho cô niềm vui và ý nghĩa mà công việc cũ không bao giờ có được.

Vì vậy, bài học ở đây, đặc biệt dành cho những người trẻ đang cảm thấy hoang mang, là hãy chú ý đến những gì bạn làm khi không ai bắt bạn phải làm gì cả. Hãy viết ra, quan sát và suy ngẫm về chúng. Đừng vội gạt đi bất cứ điều gì vì cho rằng nó “không thực tế”. Chính những mảnh ghép nhỏ, tưởng chừng vô dụng ấy, lại có thể là chìa khóa mở ra cánh cửa đến với con người mà bạn thực sự muốn trở thành.

Chương 5: “Đam mê” – Một khái niệm được thần thánh hóa

Xã hội hiện đại bị ám ảnh bởi khái niệm “đam mê”. Chúng ta liên tục được nghe những khẩu hiệu như “Hãy theo đuổi đam mê, thành công sẽ theo đuổi bạn”. Thông điệp này, dù có ý tốt, lại vô tình tạo ra một áp lực khổng lồ, đặc biệt là với những người trẻ. Nó gieo vào đầu họ niềm tin rằng mỗi người phải có một “đam mê” duy nhất, cháy bỏng, và nếu chưa tìm thấy nó, nghĩa là họ đang thất bại hoặc sống một cuộc đời vô nghĩa.

Điều này dẫn đến một bài học quan trọng, đặc biệt dành cho những người trẻ đang ở tuổi đôi mươi, hoang mang không biết mình thực sự muốn gì. Không sao cả. Hầu hết mọi người đều không biết. Vấn đề không phải là bạn chưa tìm thấy đam mê, mà là bạn đã hiểu sai về bản chất của nó.

1. Đam mê không phải là thứ để “tìm”, mà là thứ để “xây dựng”

Chúng ta thường hình dung đam mê như một kho báu được chôn giấu sẵn, và nhiệm vụ của ta là đi tìm tấm bản đồ để khai quật nó. Nhưng thực tế, đam mê giống một cái cây hơn. Nó bắt đầu từ một hạt mầm tò mò nhỏ bé. Bạn thử làm một điều gì đó, thấy mình làm khá tốt, và nhận được lời khen. Cảm giác thỏa mãn đó thôi thúc bạn tìm hiểu sâu hơn, luyện tập nhiều hơn. Khi kỹ năng của bạn tăng lên, bạn càng cảm thấy tự tin và yêu thích nó. Quá trình này tạo ra một vòng lặp tích cực: Tò mò -> Thử nghiệm -> Kỹ năng -> Tự tin -> Đam mê.

Đam mê không phải là thứ bạn có thể chọn một cách có ý thức, như chọn món ăn trong thực đơn. Nó thường là thứ bạn tình cờ bắt gặp, sau hàng loạt những lựa chọn mà chính bạn cũng không chắc là đúng hay sai. Và đôi khi, đam mê không phải là một ngọn lửa rực cháy, mà là một tia sáng nhỏ, chỉ lộ ra khi bạn kiên nhẫn quan sát và lắng nghe chính mình qua hành động.

2. Công việc tốt không nhất thiết phải là đam mê

Điều gì xảy ra nếu bạn đi mãi mà vẫn không thấy điều gì làm mình bừng sáng? Vẫn không sao cả. Cuộc sống không bắt buộc bạn phải sống vì một đam mê cháy bỏng. Xã hội đã quá lãng mạn hóa ý tưởng biến đam mê thành công việc. Trên thực tế, việc này đôi khi có thể giết chết chính đam mê đó, khi nó bị đè nặng bởi áp lực kiếm tiền, deadline và sự kỳ vọng của khách hàng.

Thay vì tìm kiếm một “công việc đam mê”, hãy thử tìm một “công việc tốt”. Một công việc tốt là công việc:

• Bạn làm có năng lực (bạn giỏi về nó).
• Nó mang lại giá trị cho người khác (bạn cảm thấy mình hữu ích).
• Nó cho bạn một mức sống đủ tốt và sự tự chủ nhất định.
• Nó có những đồng nghiệp mà bạn tôn trọng.

Khi bạn có một công việc tốt, bạn sẽ có nền tảng tài chính và tinh thần vững chắc để theo đuổi những đam mê khác ngoài giờ làm việc. Bạn có thể là một kế toán viên mẫn cán vào ban ngày và một nghệ sĩ guitar tài hoa vào buổi tối. Bạn có thể là một nhân viên bán hàng xuất sắc và một tình nguyện viên tận tụy vào cuối tuần. Hạnh phúc không nhất thiết đến từ việc hợp nhất công việc và đam mê, mà có thể đến từ sự cân bằng hài hòa giữa chúng.

Xã hội hiếm khi nói rằng đam mê không phải là đích đến, mà là một hành trình. Nó không phải là thứ bạn chọn ngay từ đầu, mà là thứ bạn khám phá qua những lần thử, sai, và trưởng thành. Và đôi khi, đam mê không phải là một công việc hay một mục tiêu cụ thể, mà là cách bạn sống, cách bạn tìm thấy ý nghĩa trong những điều giản dị nhất. Hãy cởi bỏ áp lực phải “tìm thấy đam mê”, và thay vào đó, hãy tập trung vào việc sống một cuộc đời tò mò, hữu ích và không ngừng học hỏi. Đam mê, nếu có đến, sẽ là một phần thưởng cho hành trình đó.

Kết luận: Vẽ tấm bản đồ của riêng mình

Hành trình của con người, từ những giấc mơ non nớt thời thơ ấu đến những quyết định trưởng thành, luôn bị chi phối bởi một lực hấp dẫn vô hình nhưng mạnh mẽ: sự quen thuộc. Chúng ta không chọn cái tốt nhất, bởi lẽ “cái tốt nhất” thường là một khái niệm trừu tượng, xa lạ và đầy rủi ro. Thay vào đó, chúng ta bắt đầu với những gì mình biết, những gì an toàn, những con đường đã có người đi trước và để lại dấu chân.

Điều này không phải là một bi kịch, cũng không phải là một sai lầm. Nó đơn giản là điểm xuất phát của mọi cuộc hành trình. Sự quen thuộc, dù giới hạn, cũng là nền tảng giúp ta bắt đầu. Một đứa trẻ mơ làm bác sĩ có thể không thực sự hiểu công việc đó, nhưng giấc mơ ấy là động lực để nó học hỏi, khám phá, và cuối cùng tìm ra con đường của riêng mình – dù đó là trở thành một nhà nghiên cứu y sinh, một chuyên gia dinh dưỡng, hay thậm chí là một nhà văn viết về đề tài sức khỏe.

Sự trưởng thành thực sự không nằm ở việc sở hữu một tấm bản đồ hoàn hảo ngay từ đầu. Nó nằm ở việc nhận ra rằng mình đang đi trên một con đường được vẽ sẵn bởi người khác, và có đủ can đảm để bắt đầu vẽ nên tấm bản đồ của riêng mình. Quá trình này đòi hỏi chúng ta phải:

• Chấp nhận những con đường vòng: Coi những lựa chọn “sai” không phải là thất bại, mà là những bài học quý giá, những dữ liệu cần thiết để hiệu chỉnh lại hướng đi.
• Lắng nghe những tiếng nói thầm lặng: Trân trọng những sở thích “ngoài lề”, những khoảnh khắc tò mò vô tư, vì chúng chính là la bàn chỉ về con người thật của ta.
• Định nghĩa lại “đam mê”: Hiểu rằng đam mê không phải là một định mệnh phải đi tìm, mà là một khu vườn cần được vun trồng bằng sự kiên nhẫn, nỗ lực và không ngừng thử nghiệm.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất là nhận ra rằng không có con đường nào là hoàn toàn đúng hay hoàn toàn sai. Mỗi lựa chọn, dù quen thuộc hay táo bạo, đều là một bước đi trong hành trình khám phá bản thân. Những người đi lòng vòng không phải là những người lạc lối; họ là những người đang học cách vẽ bản đồ của riêng mình, bằng chính những trải nghiệm và chiêm nghiệm sâu sắc.

Con người không chọn cái tốt nhất, vì cái tốt nhất thường nằm ngoài tầm với của sự quen thuộc. Nhưng chính trong hành trình bắt đầu từ cái quen nhất, qua những lần thử và sai, qua sự lắng nghe và thấu hiểu bản thân, chúng ta học được cách tạo ra cái tốt nhất cho chính mình. Đó không phải là một đích đến được định sẵn, mà là một con đường được tạo ra trong khi ta bước đi – một con đường độc nhất, mang đậm dấu ấn và câu chuyện của riêng ta.