HOA TRÁI CỦA ĐAU KHỔ
Đau khổ, một từ ngữ tưởng chừng giản đơn, lại mang trong mình sức nặng của muôn vàn cung bậc cảm xúc, từ những giọt nước mắt thầm lặng đến những tiếng kêu xé lòng giữa dòng đời. Trong tâm thức của mỗi người, nhắc đến đau khổ, ắt hẳn là những hình ảnh u sầu, những ký ức đau thương, hay những vết thương chưa lành trong tâm hồn. Không một ai, dù già hay trẻ, giàu hay nghèo, khỏe mạnh hay ốm đau, có thể tuyên bố rằng mình chưa từng nếm trải đau khổ. Đau khổ không phân biệt, không chọn lựa, mà len lỏi vào cuộc sống của từng người như một phần tất yếu của hành trình làm người. Người già mang nỗi đau của tuổi tác, bệnh tật và sự cô đơn; người trẻ đối diện với những bất an, lo lắng về tương lai; người giàu có thể trống rỗng tâm hồn giữa vật chất dư thừa; và người nghèo khổ vật lộn với cái đói, cái lạnh, cái thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần. Đau khổ, vì thế, trở thành một quy luật không thể thiếu, một thực tại không thể né tránh trong cuộc sống con người.
Cuộc sống muôn hình muôn vẻ, và đau khổ cũng mang muôn hình muôn dạng, đa dạng như chính những sắc màu của thế giới này. Có những đau khổ hiện hình qua thể xác: những cơn đau bệnh tật hành hạ ngày đêm, cái đói cồn cào trong dạ dày, những trận thiên tai cuốn trôi tất cả, hay những dịch bệnh cướp đi mạng sống của hàng triệu người. Lại có những đau khổ âm thầm, sâu lắng trong tâm hồn: nỗi cô đơn khi thiếu vắng tình yêu, sự tổn thương từ những mối quan hệ tan vỡ, hay cảm giác lạc lõng giữa dòng đời hối hả, khi con người không tìm thấy ý nghĩa cho sự tồn tại của mình. Đau khổ còn có thể đến từ những giá trị lệch lạc, khi con người chìm đắm trong thế giới phù hoa, chạy theo danh vọng, tiền bạc, và lạc mất chính mình. Nhưng cũng có những đau khổ cao cả, mang ý nghĩa thiêng liêng, như nỗi đau của tình yêu, khi trái tim thổn thức trước những bất công, khổ đau của tha nhân, hay khi lòng trắc ẩn khiến con người sẵn sàng hy sinh, chịu đau khổ để mang lại niềm vui cho người khác. Đau khổ, vì thế, không chỉ là gánh nặng, mà còn là một thực tại phong phú, phản ánh sự phức tạp và sâu sắc của kiếp người.
Đứng trước đau khổ, con người không ngừng tìm kiếm lối thoát, không ngừng khao khát một cuộc sống không còn nước mắt. Chúng ta xây dựng những thành trì của khoa học và công nghệ, phát triển xã hội với hy vọng xua tan đau khổ. Những tiến bộ y học giúp chữa lành bệnh tật, những thành tựu kinh tế giúp giảm bớt đói nghèo, và những phát minh công nghệ mang lại tiện nghi cho cuộc sống. Nhưng, thực tế phũ phàng cho thấy, dù xã hội có tiến bộ đến đâu, đau khổ vẫn luôn hiện diện. Dịch bệnh vẫn hoành hành, chiến tranh vẫn gầm vang, và những vết thương tâm hồn vẫn âm ỉ trong trái tim con người. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn lao: Làm thế nào để con người tìm được hạnh phúc đích thực giữa muôn vàn đau khổ? Liệu có phải chúng ta đã sai lầm khi nghĩ rằng hạnh phúc chỉ đến khi đau khổ hoàn toàn biến mất? Có lẽ, câu trả lời không nằm ở việc chạy trốn đau khổ, mà ở cách chúng ta đối diện, đón nhận và biến đau khổ thành nguồn sống, thành con đường dẫn đến niềm vui và bình an.
Câu ca dao Việt Nam xưa từng nói: “Lửa thử vàng, gian nan thử sức.” Lời dạy ấy như một ngọn đuốc soi sáng, nhắc nhở chúng ta rằng đau khổ không phải là kẻ thù, mà là ngọn lửa tôi luyện ý chí, nghị lực và tâm hồn con người. Như vàng phải qua lò lửa để trở nên tinh ròng, con người cũng cần qua những thử thách để trưởng thành và vươn tới sự hoàn thiện. Hãy nghĩ về một cái cây được người thợ tỉa cành, uốn nắn. Quá trình ấy đau đớn, nhưng chính nhờ đó, cây trở nên đẹp đẽ, mang hình dáng hoàn mỹ. Cũng vậy, đau khổ là những nhát cắt, những lần uốn nắn mà Thiên Chúa, như một người thợ tài hoa, sử dụng để định hình cuộc đời chúng ta. Đau khổ không phải là ngõ cụt, mà là cánh cửa dẫn đến những chân trời mới, nơi hạnh phúc đích thực đang chờ đợi. Nhà văn Nguyễn Khải trong tác phẩm Mùa Lạc đã viết: “Sự sống nảy sinh từ cái chết, hạnh phúc hiện hình từ những hy sinh, đau khổ. Sống ở đời không có đường cùng, chỉ có những ranh giới. Điều cốt yếu là phải có sức mạnh để vượt qua nó.” Lời văn ấy như một lời khẳng định mạnh mẽ rằng, đau khổ không phải là điểm dừng, mà là điểm khởi đầu cho những điều tốt đẹp hơn, miễn là chúng ta có đủ can đảm để bước qua.
Nhưng làm sao để có được sức mạnh ấy? Làm sao để con người không bị nhấn chìm bởi đau khổ, mà có thể đứng vững và biến nó thành nguồn sống? Câu trả lời nằm ở đức tin, ở niềm xác tín rằng mọi đau khổ đều mang một ý nghĩa trong kế hoạch yêu thương của Thiên Chúa. Thánh Phaolô, trong thư gửi tín hữu Côrintô, đã quả quyết: “Không một thử thách nào đã xảy ra cho anh em mà lại vượt quá sức loài người. Thiên Chúa là Đấng trung tín: Người sẽ không để anh em bị thử thách quá sức; nhưng khi để anh em bị thử thách, Người sẽ cho kết thúc tốt đẹp, để anh em có sức chịu đựng” (1Cr 10, 13). Lời này là nguồn an ủi lớn lao, là ánh sáng giữa bóng tối, nhắc nhở chúng ta rằng Thiên Chúa không bao giờ bỏ rơi con cái Ngài. Mỗi thánh giá Ngài trao đều đi kèm với ân sủng, mỗi đau khổ đều là cơ hội để chúng ta đến gần Ngài hơn. Khi đón nhận đau khổ với đức tin, chúng ta không chỉ tìm thấy sức mạnh để vượt qua, mà còn khám phá ra ý nghĩa sâu xa của nó: đau khổ thanh luyện tâm hồn, củng cố niềm hy vọng, và biến chúng ta thành những chứng nhân sống động của tình yêu và lòng thương xót Chúa.
Hơn thế nữa, đau khổ, khi được đón nhận cách đúng đắn, sẽ nảy sinh một hoa trái ngọt ngào: tình yêu. Có ai đó đã nói: “Thế giới này sẽ trở nên sa mạc cằn cỗi nếu như vắng bóng tình yêu.” Tình yêu là linh hồn của cuộc sống, là hơi thở nuôi dưỡng sự tồn tại của con người. Một thế giới thiếu tình yêu sẽ chỉ còn lại đau khổ, chia rẽ, chiến tranh và ích kỷ. Ngược lại, tình yêu là liều thuốc thần kỳ chữa lành mọi vết thương, là cầu nối đưa con người xích lại gần nhau, là ngọn lửa sưởi ấm những tâm hồn lạnh giá. Thánh Augustinô, trong sự khôn ngoan của mình, đã khẳng định: “Đã yêu thì không còn đau khổ. Nếu có đau khổ thì yêu luôn cả đau khổ đó.” Lời dạy này mở ra một chân trời mới: khi mang trong mình tình yêu, con người nhìn đau khổ bằng ánh mắt lạc quan, không còn thấy nó như gánh nặng, mà như cơ hội để trưởng thành, để lan tỏa niềm hy vọng, và để sống trọn vẹn hơn.
Tình yêu ấy, để thực sự là tình yêu, phải hướng đến tha nhân. Tình yêu chỉ lớn lên khi được trao ban, khi biết mở lòng để chia sẻ, nâng đỡ và đồng hành cùng người khác. Một tình yêu chỉ biết co cụm, quy hướng về bản thân, là tình yêu giả dối, không mang lại niềm vui đích thực. Ngược lại, tình yêu chân thật là tình yêu biết quên mình, biết nhìn thấy những thiếu thốn của anh em, biết lắng nghe tiếng khóc của những tâm hồn đau đớn, và biết bước đi đến với những người nghèo khổ, bị bỏ rơi. Đó là tình yêu của đôi chân không ngại dấn bước, của đôi mắt không thờ ơ trước nỗi đau, và của đôi tai luôn sẵn sàng lắng nghe. Tình yêu ấy phản chiếu tình yêu của Thiên Chúa, Đấng đã yêu thương nhân loại đến nỗi hy sinh chính Con Một của Ngài để cứu độ chúng ta.
Thực tế cuộc sống hôm nay, đáng buồn thay, cho thấy tình yêu dường như đang trở thành một thứ ngôn ngữ xa xỉ, ít được sử dụng. Đại dịch Covid-19, một trong những thử thách lớn nhất của nhân loại trong thời hiện đại, đã phơi bày sự thật phũ phàng về lòng người. Giữa đau khổ, mất mát và sợ hãi, không ít người đã lợi dụng nỗi đau của người khác để trục lợi, để vun vén lợi ích cá nhân trên xương máu và mạng sống của đồng loại. Cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine, với những cảnh tàn phá và chết chóc, cũng là minh chứng cho sự thiếu vắng tình yêu trong tâm hồn một số người, khi bạo lực và hận thù lấn át hòa bình và lòng trắc ẩn. Những thực tại ấy khiến chúng ta không khỏi xót xa, nhưng đồng thời cũng là lời cảnh tỉnh, là lời mời gọi để mỗi người suy ngẫm về trách nhiệm của mình trong việc xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.
Tuy nhiên, giữa muôn vàn đau khổ, vẫn còn đó những tia sáng hy vọng, những mầm non của tình yêu đang âm thầm nảy nở. Đại dịch Covid-19, dù mang đến tang tóc và chia ly, cũng làm bừng lên ngọn lửa của tình người. Những “thiên thần áo trắng” – các y bác sĩ, nhân viên y tế – ngày đêm túc trực trong bệnh viện, bất chấp hiểm nguy để cứu chữa bệnh nhân. Những nhà khoa học miệt mài tìm kiếm phương thuốc, những tổ chức từ thiện không ngừng hỗ trợ người nghèo, và những con người âm thầm chia sẻ gánh nặng cho nhau – tất cả là minh chứng sống động cho sức mạnh của tình yêu. Trên chiến trường Ukraine, giữa đống tro tàn của chiến tranh, vẫn có những con người lên tiếng vì hòa bình, những trái tim không ngừng thao thức trước nỗi đau của đồng loại, và những hành động nhân ái âm thầm nhưng đầy ý nghĩa. Những việc làm ấy, dù nhỏ bé, là hoa trái thánh thiêng của tình yêu, là những hạt giống hy vọng được gieo trồng giữa lòng nhân loại.
Cuộc sống con người luôn gắn liền với những vết thương, từ những vết sẹo nhỏ bé đến những vết thương sâu hoắm trong tâm hồn. Mỗi vết thương có thể khiến chúng ta đau đớn, chán nản, thậm chí mất niềm tin vào cuộc sống. Nhưng con người không chỉ là một hữu thể yếu đuối; chúng ta được tạo dựng với khát vọng hướng về nguồn chân, thiện, mỹ đích thực. Đứng trước đau khổ của bản thân, của tha nhân và của cả nhân loại, chúng ta không thể thờ ơ hay phớt lờ. Thay vào đó, mỗi người được mời gọi dấn thân, thao thức và tìm mọi cách để chữa lành những vết thương ấy, để xây dựng một thế giới của hòa bình, công lý và yêu thương. Đau khổ, khi được đón nhận với lòng can đảm và đức tin, không chỉ là thử thách, mà còn là cơ hội để chúng ta khám phá ý nghĩa sâu xa của cuộc sống, để nhận ra rằng hạnh phúc đích thực không nằm ở sự vắng bóng đau khổ, mà ở cách chúng ta biến đau khổ thành nguồn sống.
Để làm được điều đó, chúng ta cần học cách sống với lòng biết ơn, ngay cả trong những lúc khó khăn nhất. Biết ơn vì những đau khổ giúp chúng ta trưởng thành, biết ơn vì những thử thách giúp chúng ta nhận ra giá trị của tình yêu và sự sẻ chia, và biết ơn vì Thiên Chúa luôn đồng hành cùng chúng ta, ngay cả khi chúng ta không cảm nhận được sự hiện diện của Ngài. Lòng biết ơn ấy sẽ biến đau khổ thành một kinh nghiệm thiêng liêng, một hành trình đưa chúng ta đến gần hơn với Thiên Chúa và với nhau. Hãy nhớ rằng, mỗi đau khổ đều là một lời mời gọi để chúng ta sống sâu sắc hơn, yêu thương nhiều hơn, và hy vọng mãnh liệt hơn.
Hãy nhìn vào gương của Chúa Giêsu trên thập giá – biểu tượng cao cả nhất của đau khổ và tình yêu. Ngài đã chịu đau khổ không phải để chạy trốn nó, mà để biến nó thành nguồn cứu độ cho nhân loại. Thập giá, vốn là biểu tượng của đau khổ và cái chết, đã trở thành biểu tượng của sự sống và hy vọng nhờ tình yêu vô biên của Ngài. Cũng vậy, mỗi đau khổ trong cuộc đời chúng ta, dù lớn hay nhỏ, đều có thể trở thành một “thập giá” mang lại sự sống, nếu chúng ta biết đón nhận nó với lòng tin và tình yêu. Như lời Thánh Gioan Phaolô II từng nói: “Đau khổ không phải là hình phạt, cũng không phải là sự trừng phạt, nhưng là một bí nhiệm mà Thiên Chúa mời gọi chúng ta tham dự vào công trình cứu độ của Ngài.”
Xin được kết thúc bằng lời của cố Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, một chứng nhân sống động của đức tin và lòng can đảm giữa đau khổ: “Đau khổ quả là gánh nặng nếu chúng ta sợ nó và cố gắng để tránh né. Nhưng, đau khổ sẽ là một kinh nghiệm ngọt ngào nếu ta chấp nhận nó với lòng can đảm.” Nguyện xin Thiên Chúa, Đấng giàu lòng thương xót, ban cho chúng ta sức mạnh để đón nhận đau khổ với đức tin, biến nó thành nguồn vui, và lan tỏa tình yêu đến với mọi người. Nguyện xin Ngài giúp chúng ta sống mỗi ngày như một bài ca của hy vọng, của lòng biết ơn, và của tình yêu không ngừng trao ban, để cuộc sống này mãi là một hành trình hướng về ánh sáng vĩnh cửu của Ngài.
Lm. Anmai, CSsR
