Câu chuyện của một dự tu rung động trước một thầy tu dễ thương, tài năng, và giỏi giang là một trải nghiệm rất con người, phản ánh sự phức tạp của tâm hồn, nơi bản năng, cảm xúc, lý trí, và lý tưởng thiêng liêng đan xen, đôi khi tạo nên những giằng co nội tâm sâu sắc. Đây không phải là một hiện tượng hiếm gặp, mà là một phần tự nhiên trong hành trình trưởng thành, đặc biệt khi bạn đang bước đi trên con đường ơn gọi tu trì. Những cảm xúc này, dù khiến bạn bối rối hay cắn rứt, lại là cơ hội để bạn hiểu rõ hơn về chính mình, về cách Thiên Chúa tạo dựng con người, và về sức mạnh của ơn Chúa trong việc dẫn dắt bạn vượt qua thử thách.
Xin phân tích hiện tượng “say nắng” này một cách chi tiết, từ góc nhìn tâm lý, thần học, thực tiễn, đến văn hóa, đồng thời đưa ra những hướng dẫn cụ thể để bạn đối diện và vượt qua, tiếp tục hành trình ơn gọi của mình với niềm tin, bình an, và niềm vui.
Con người chúng ta là một sự kết hợp kỳ diệu giữa phần thể xác và tinh thần. Phần thể xác mang trong mình những bản năng tự nhiên, vốn là những cơ chế cần thiết để duy trì sự sống và sự phát triển của loài. Bản năng sinh tồn thúc đẩy chúng ta ăn uống, nghỉ ngơi, và tự vệ trước nguy hiểm. Bản năng truyền sinh, hay còn gọi là bản năng lập gia đình, khơi dậy mong muốn kết nối tình cảm, yêu thương, và xây dựng gia đình. Những bản năng này hoạt động một cách “mù quáng”, không phụ thuộc vào hoàn cảnh, lý tưởng, hay lựa chọn cá nhân. Một đứa trẻ sơ sinh khóc khi đói mà không cần biết đó là ngày lễ hay giờ nào. Tương tự, bản năng truyền sinh có thể trỗi dậy khi bạn gặp một người hấp dẫn, bất kể người đó là ai – kể cả một người tu sĩ đã chọn đời sống độc thân.
Bản năng truyền sinh hoạt động qua hai khía cạnh chính. Bên trong, nó tạo ra cảm giác thiếu thốn, trống trải, hoặc khao khát kết nối. Trong Kinh Thánh, A-đam có mọi thứ nhưng vẫn cảm thấy cô đơn cho đến khi Thiên Chúa tạo dựng E-và. Bên ngoài, khi gặp một đối tượng phù hợp, bản năng tạo ra cảm giác vui vẻ, hứng khởi, hoặc bị lôi cuốn. Trong trường hợp của bạn, người thầy tu với những phẩm chất dễ thương, giỏi giang, và tài năng đã trở thành một “đối tượng lý tưởng” trong mắt bản năng của bạn. Việc bạn cảm thấy vui khi gặp thầy, nghĩ về thầy, hay thậm chí tưởng tượng những điều lãng mạn như nắm tay, ôm thầy, là biểu hiện tự nhiên của bản năng này. Những cảm xúc này không phải là lỗi lầm, mà là một phần của bản tính con người, được Thiên Chúa đặt để để đảm bảo sự sống và tình yêu.
Khác với các loài động vật, con người được ban tặng lý trí – khả năng suy nghĩ, đánh giá, và đưa ra quyết định dựa trên các giá trị, lý tưởng, và mục tiêu cao cả. Lý trí cho phép chúng ta vượt qua những thôi thúc bản năng để theo đuổi những gì mang lại ý nghĩa lâu dài. Một vận động viên có thể tập luyện khắc nghiệt dù cơ thể muốn nghỉ ngơi. Một người tu sĩ chọn đời sống độc thân dù bản năng truyền sinh vẫn hoạt động trong họ. Trong trường hợp của bạn, lý trí và lý tưởng tu trì đang nhắc nhở bạn về con đường bạn đã chọn, trong khi bản năng truyền sinh đang tạo ra những cảm xúc mạnh mẽ, khiến bạn cảm thấy giằng co nội tâm. Sự cắn rứt lương tâm mà bạn trải qua là dấu hiệu rằng lý trí, được soi sáng bởi đức tin, đang cảnh báo bạn về nguy cơ đi lệch hướng.
Sự căng thẳng giữa bản năng và lý trí là một phần tất yếu của cuộc sống con người. Bản năng mang lại sức sống, cảm xúc, và năng lượng, trong khi lý trí giúp định hướng những năng lượng này theo ý nghĩa cao cả. Tuy nhiên, khi bản năng trỗi dậy mạnh mẽ mà không được kiểm soát, nó có thể lấn át lý trí, dẫn đến những quyết định sai lầm. Việc bạn bất giác tìm kiếm thầy trong nhà thờ, nghĩ về thầy, hay tưởng tượng những viễn cảnh lãng mạn cho thấy bản năng truyền sinh đang hoạt động tích cực. Điều nguy hiểm là bản năng này hoạt động ở tầng vô thức, nghĩa là nó có thể khởi phát trước khi bạn nhận ra. Khi bạn ý thức được, bản năng đã “lấn sân” khá nhiều, khiến bạn cảm thấy khó kiểm soát.
Bạn là một dự tu, đang trong giai đoạn khám phá và chuẩn bị cho đời sống tu trì. Đây là một thời kỳ đầy thử thách, vì bạn đang học cách sống theo lý tưởng cao cả, trong khi vẫn đối diện với những cảm xúc và bản năng rất con người. Giai đoạn này thường đi kèm với những câu hỏi lớn về bản thân, ơn gọi, và tương lai, khiến bạn dễ nhạy cảm hơn với những mối quan hệ hoặc cảm xúc bất ngờ. Bối cảnh thiêng liêng – như gặp thầy trong nhà thờ hoặc trong các hoạt động cộng đoàn – có thể làm tăng cảm giác gần gũi và kết nối, khiến cảm xúc của bạn trở nên sâu sắc hơn. Thầy, với những phẩm chất nổi bật, đã vô tình trở thành một kích thích mạnh mẽ cho bản năng của bạn, khiến bạn rơi vào trạng thái “say nắng”.
Câu hỏi bạn đặt ra – liệu những cảm xúc và suy nghĩ này có phải là tội, và tội này nặng hay nhẹ – là một dấu hiệu tích cực, cho thấy lương tâm bạn nhạy bén và bạn đang cố gắng sống đúng với ơn gọi của mình. Theo giáo lý Công giáo, cảm xúc tự nó không phải là tội. Thiên Chúa tạo dựng con người với những cảm xúc phong phú, và việc cảm thấy rung động trước một người khác là một phần của bản tính con người. Tội xảy ra khi có sự đồng thuận của ý chí, tức là bạn cố ý chọn làm điều sai trái, và hành động đi ngược lại với luật Chúa. Việc bạn cảm thấy vui khi gặp thầy, nghĩ về thầy, hay tưởng tượng những điều lãng mạn không phải là tội, vì chúng là phản ứng tự nhiên của bản năng.
Tuy nhiên, nếu bạn cố ý nuôi dưỡng những suy nghĩ này – chẳng hạn, cố tình tìm cách gặp thầy, tưởng tượng những tình huống không phù hợp mà không cố gắng dừng lại – điều này có thể dẫn đến nguy cơ phạm tội, đặc biệt là tội chống lại đức khiết tịnh trong tư tưởng. Theo thần học Công giáo, một tội được coi là tội trọng khi thỏa mãn ba điều kiện: vấn đề nghiêm trọng, biết rõ đó là sai, và hoàn toàn tự do đồng ý phạm tội. Trong trường hợp của bạn, những suy nghĩ bất chợt hoặc cảm xúc rung động không đáp ứng các điều kiện này, nên không phải là tội trọng. Nhưng nếu bạn cố ý để tâm trí sa lầy vào những suy nghĩ không phù hợp và không tìm cách khắc phục, điều này có thể trở thành tội nhẹ, vì nó làm suy yếu mối quan hệ của bạn với Chúa và lý tưởng tu trì.
Sự cắn rứt lương tâm mà bạn cảm thấy là một ân sủng, vì nó cho thấy Chúa đang hoạt động trong bạn, giúp bạn nhận ra nguy cơ và tìm cách vượt qua. Lương tâm nhạy bén là một món quà, vì nó giúp bạn phân biệt đúng sai và hướng dẫn bạn quay về với Chúa. Tuy nhiên, khi bản năng và lý trí giằng co, tâm lý con người thường kích hoạt các cơ chế tự vệ để giảm bớt căng thẳng. Bạn có thể né tránh bằng cách nghĩ: “Mình chỉ nghĩ thôi, có sao đâu.” Hoặc hợp lý hóa: “Thánh Phanxicô và Thánh Clara cũng quý mến nhau, vậy mình có cảm xúc này cũng bình thường.” Thậm chí, bạn có thể phủ nhận: “Mình không thích thầy, chỉ là ngưỡng mộ thôi.” Những cơ chế này tạm thời xoa dịu cảm giác tội lỗi, nhưng nếu không được kiểm soát, chúng sẽ khiến bạn duy trì tình trạng hiện tại, tiếp tục tiếp xúc với thầy, và để bản năng hoạt động mạnh mẽ hơn.
Nếu không được kiểm soát, bản năng truyền sinh sẽ tiếp tục đẩy bạn tiến xa hơn, khiến cảm xúc trở nên sâu đậm và có thể dẫn đến những quyết định sai lầm nghiêm trọng, như từ bỏ ơn gọi hoặc hành động không phù hợp với lý tưởng tu trì. Ví dụ, bạn có thể cảm thấy khó dừng lại nếu cảm xúc đã quá mãnh liệt, hoặc bạn có thể tự thuyết phục rằng tình cảm này là “ý Chúa”. Đây là lý do tại sao việc nhận ra và đối diện với cảm xúc ngay từ đầu là rất quan trọng. Bản năng không biết mệt mỏi, và nó sẽ không dừng lại cho đến khi đạt được mục đích – trong trường hợp này, là sự kết nối tình cảm hoặc thậm chí hôn nhân. Nhưng với ơn Chúa và sự quyết tâm, bạn hoàn toàn có thể định hướng bản năng theo con đường của lý tưởng tu trì.
Để vượt qua thử thách này, bước đầu tiên là hiểu và chấp nhận bản thân. Hãy nhận ra rằng những cảm xúc bạn đang trải qua là bình thường và không làm bạn trở thành một người “xấu” hay “thất bại”. Chúng chỉ là dấu hiệu rằng bạn là một con người với đầy đủ các bản năng tự nhiên. Đừng tự trách mình vì đã có những suy nghĩ hay cảm xúc này. Thay vào đó, hãy cảm tạ Chúa vì đã ban cho bạn khả năng yêu thương và kết nối, đồng thời xin Ngài hướng dẫn bạn sử dụng những khả năng này theo ý Ngài. Việc nhận ra điểm yếu của mình – chẳng hạn, bạn dễ bị rung động trước những người có phẩm chất như thầy – sẽ giúp_you cẩn trọng hơn trong tương lai.
Bước tiếp theo là giữ khoảng cách, cả về mặt vật lý lẫn tinh thần. Bản năng truyền sinh được kích hoạt mạnh mẽ khi bạn tiếp xúc với đối tượng của nó. Vì vậy, hãy hạn chế gặp gỡ hoặc tương tác với thầy, đặc biệt là những tình huống riêng tư hoặc dễ gây cảm xúc. Nếu bạn thường gặp thầy trong nhà thờ, hãy chọn một vị trí ngồi khác hoặc tham dự thánh lễ ở khung giờ khác. Tránh những cuộc trò chuyện không cần thiết hoặc kéo dài với thầy. Nếu thầy xuất hiện trong các hoạt động cộng đoàn, hãy giữ thái độ lịch sự nhưng không quá thân mật. Khi nhận ra mình đang nghĩ về thầy, hãy nhẹ nhàng chuyển hướng suy nghĩ sang một chủ đề khác, như cầu nguyện, đọc Kinh Thánh, hoặc tập trung vào công việc. Một kỹ thuật hữu ích là “thay thế suy nghĩ” – mỗi khi nghĩ về thầy, hãy nhớ đến một câu Kinh Thánh, chẳng hạn: “Lạy Chúa, xin giữ con trong tình yêu của Ngài.”
Ngoài ra, hãy hạn chế những kích thích có thể khơi dậy cảm xúc, như nghe nhạc lãng mạn, xem phim tình cảm, hoặc mơ mộng về những viễn cảnh không thực tế. Ví dụ, nếu bạn nhận ra mình thường nghĩ về thầy khi nghe một bài hát buồn, hãy thay đổi thói quen bằng cách nghe nhạc thánh ca hoặc tham gia các hoạt động tích cực. Việc kiểm soát môi trường xung quanh sẽ giúp bạn giảm bớt những kích thích khiến bản năng trỗi dậy. Đồng thời, hãy nhớ rằng việc giữ khoảng cách không chỉ giúp bạn, mà còn là một hành động yêu thương đối với thầy, giúp thầy trung thành với ơn gọi của mình.
Tăng cường đời sống thiêng liêng là một cách mạnh mẽ để vượt qua thử thách này. Hãy dành thời gian cầu nguyện mỗi ngày, xin Chúa ban ơn soi sáng và sức mạnh để quản lý cảm xúc của bạn. Một lời cầu nguyện đơn giản có thể là: “Lạy Chúa, con phó thác trái tim con cho Ngài. Xin giúp con yêu thương và sống đúng với ý Ngài.” Bạn cũng có thể cầu nguyện với Đức Mẹ Maria, người đã sống đời khiết tịnh và dâng hiến trọn vẹn. Nếu bạn cảm thấy cắn rứt vì những suy nghĩ hoặc hành vi của mình, hãy đến với Bí tích Hòa giải. Việc xưng tội không chỉ giúp bạn nhận được ơn tha thứ mà còn củng cố quyết tâm sống theo lý tưởng của mình. Hãy chia sẻ trung thực với linh mục để nhận được lời khuyên cụ thể.
Dành thời gian trước Chúa Giêsu Thánh Thể cũng là một cách tuyệt vời để tìm thấy bình an và sức mạnh. Trong sự hiện diện của Chúa, bạn có thể chia sẻ những khó khăn của mình và xin Ngài lấp đầy sự trống trải trong tâm hồn bạn. Những đoạn Kinh Thánh về sự chiến thắng cám dỗ, như Mátthêu 4:1-11, khi Chúa Giêsu bị cám dỗ trong sa mạc, hoặc về tình yêu Thiên Chúa, như 1 Gioan 4:7-12, có thể mang lại sự an ủi và định hướng. Thực hành khổ chế, như ăn chay, từ bỏ một sở thích, hoặc dành thời gian giúp đỡ người khác, cũng giúp bạn rèn luyện ý chí và đặt Chúa làm trung tâm cuộc sống.
Xây dựng ranh giới lành mạnh là một bước quan trọng khác. Nếu bạn phải gặp thầy vì lý do công việc hoặc cộng đoàn, hãy giữ thái độ chuyên nghiệp và tránh những hành vi có thể bị hiểu lầm, như những cử chỉ thân mật hoặc trò chuyện riêng tư quá mức. Hãy luôn nhớ rằng cả bạn và thầy đều đang theo đuổi lý tưởng cao cả. Nếu bạn cảm thấy khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, hãy chia sẻ tình trạng của bạn với một linh hướng, một nữ tu, hoặc một người bạn thiêng liêng đáng tin cậy. Họ có thể giúp bạn nhìn nhận vấn đề một cách khách quan và đưa ra những lời khuyên cụ thể. Việc chia sẻ cũng giúp bạn cảm thấy bớt cô đơn trong cuộc chiến nội tâm.
Chăm sóc bản thân toàn diện cũng rất quan trọng. Đôi khi, cảm xúc rung động mạnh mẽ có thể xuất phát từ sự thiếu thốn tình cảm hoặc sự cô đơn. Hãy xây dựng những mối quan hệ lành mạnh với gia đình, bạn bè, và cộng đoàn để lấp đầy nhu cầu kết nối của bạn. Tham gia các hoạt động cộng đoàn, như nhóm cầu nguyện, công tác xã hội, hoặc các buổi tĩnh tâm, có thể giúp bạn cảm thấy được yêu thương và thuộc về. Hãy dành thời gian suy tư về lý do bạn chọn con đường tu trì. Viết ra những lý tưởng, ước mơ, và mục tiêu của bạn để củng cố quyết tâm của mình. Bạn có thể tự hỏi: “Mình muốn dâng đời mình cho Chúa để làm gì? Điều gì khiến mình hạnh phúc nhất khi nghĩ về ơn gọi?”
Tập thể dục, đi bộ, hoặc tham gia các hoạt động sáng tạo như vẽ, viết lách, hoặc âm nhạc cũng có thể giúp bạn giải tỏa căng thẳng và chuyển hướng năng lượng sang những việc tích cực. Nếu bạn cảm thấy quá tải vì cảm xúc hoặc cắn rứt lương tâm, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ một cố vấn tâm lý Công giáo hoặc một linh hướng có kinh nghiệm. Họ có thể giúp bạn xử lý cảm xúc một cách lành mạnh và tìm ra hướng đi phù hợp.
Hãy nhớ rằng người tu sĩ cũng là con người, và có thể họ cũng đang đối diện với những thử thách tương tự. Nếu bạn nhận ra rằng sự hiện diện của mình có thể gây khó khăn cho thầy – chẳng hạn, thầy có dấu hiệu thân thiện quá mức hoặc tìm cách tiếp cận bạn – việc giữ khoảng cách là một hành động yêu thương, giúp thầy bảo vệ ơn gọi của mình. Điều này đòi hỏi sự khiêm tốn và hy sinh, nhưng đó là cách bạn sống tình yêu thật sự, đặt lợi ích của người khác và ý Chúa lên trên cảm xúc cá nhân.
Từ góc nhìn thần học, những rung động tình cảm của bạn là một phần của món quà yêu thương mà Thiên Chúa ban tặng. Trong Thư thứ nhất của Thánh Gioan, chúng ta đọc: “Thiên Chúa là tình yêu, và ai ở lại trong tình yêu thì ở lại trong Thiên Chúa” (1 Gioan 4:16). Cảm xúc của bạn cho thấy bạn có một trái tim biết yêu thương, và điều này là tốt đẹp trong kế hoạch của Chúa. Tuy nhiên, trong ơn gọi tu trì, bạn được mời gọi để chuyển hóa tình yêu con người thành tình yêu phổ quát, yêu thương mọi người như Chúa yêu thương. Cảm xúc rung động với thầy có thể là cơ hội để bạn học cách yêu thương trong sự thanh khiết và hy sinh, đặt ý Chúa lên trên mọi sự.
Ơn gọi tu trì là một con đường hy sinh, đòi hỏi sự từ bỏ chính mình, bao gồm cả việc từ bỏ những mong muốn tự nhiên của bản năng. Chúa Giêsu đã nói: “Ai muốn theo Ta, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình mà theo” (Mátthêu 16:24). Trong trường hợp của bạn, “thập giá” có thể là việc từ bỏ những cảm xúc lãng mạn để trung thành với lời mời gọi của Chúa. Tuy nhiên, sự hy sinh này không phải là sự mất mát, mà là một sự trao đổi: bạn từ bỏ tình yêu riêng tư để nhận lấy tình yêu lớn lao hơn từ Thiên Chúa và dành cho tha nhân.
Trong văn hóa Công giáo Việt Nam, đời sống tu trì được coi là một lý tưởng cao cả, nhưng cũng đi kèm với nhiều thử thách. Các câu chuyện về các thánh, như Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu, Thánh Gioan Vianney, hay Thánh Phanxicô và Thánh Clara, cho thấy rằng ngay cả các thánh cũng phải đối diện với những cám dỗ và giằng co nội tâm. Thánh Phanxicô và Thánh Clara có một mối quan hệ thiêng liêng sâu sắc, nhưng họ luôn giữ ranh giới rõ ràng để bảo vệ ơn gọi của mình. Câu chuyện của họ nhắc nhở chúng ta rằng tình yêu con người, khi được đặt trong ý định của Chúa, có thể trở thành nguồn cảm hứng thiêng liêng.
Một câu chuyện khác là về một nữ tu trẻ, từng chia sẻ rằng trong những năm đầu đời tu, cô cũng trải qua cảm xúc rung động với một linh mục. Cô nhận ra rằng những cảm xúc này là bình thường, nhưng cô quyết định cầu nguyện, giữ khoảng cách, và tập trung vào sứ mạng của mình. Nhờ ơn Chúa và sự hỗ trợ từ cộng đoàn, cô đã vượt qua thử thách và tiếp tục sống đời dâng hiến với niềm vui. Những gương sáng này cho thấy rằng bạn không hề đơn độc, và với sự quyết tâm, bạn cũng có thể vượt qua.
Hãy tìm cảm hứng từ truyền thống Công giáo, và tham gia các hoạt động như các buổi tĩnh tâm, hội thảo về ơn gọi, hoặc các chương trình đào tạo dành cho dự tu. Những môi trường này sẽ giúp bạn củng cố lý tưởng và tìm thấy niềm vui trong đời sống dâng hiến. Đồng thời, hãy nhớ rằng cộng đoàn là một nguồn sức mạnh lớn lao. Việc chia sẻ với những người cùng chí hướng, hoặc học hỏi từ những người đi trước, sẽ giúp bạn cảm thấy được nâng đỡ và khích lệ.
“Say nắng” một người tu sĩ là một trải nghiệm bình thường, nhưng nó cũng là một lời mời gọi để bạn hiểu sâu sắc hơn về chính mình và con đường bạn đã chọn. Đừng sợ hãi hay tự trách mình, nhưng hãy can đảm đối diện với cảm xúc của bạn bằng sự tỉnh táo, cầu nguyện, và quyết tâm. Hãy tin rằng Chúa, Đấng đã gọi bạn, sẽ ban cho bạn ơn sủng để vượt qua mọi thử thách và sống trọn vẹn ơn gọi của mình. Như Thánh Phaolô đã nói: “Tôi có thể làm được mọi sự nhờ Đấng ban sức mạnh cho tôi” (Philípphê 4:13). Với ơn Chúa và sự quyết tâm của bạn, bạn sẽ “thoát nắng” và tiếp tục hành trình của mình trong ánh sáng của Thiên Chúa, mang lại bình an và ý nghĩa cho cuộc đời bạn.
Lm. Anmai, CSsR
