TRUYỀN THÔNG THEO TINH THẦN KITÔ GIÁO: SỨ MẠNG LOAN BÁO TIN MỪNG TRONG KỶ NGUYÊN SỐ VÀ SỨC MẠNH CỦA TÌNH YÊU CHÂN THẬT – MỘT KHÍA CẠNH SÂU SẮC HƠN
Trong bối cảnh khoa học, kỹ thuật và công nghệ thông tin đang phát triển vũ bão với tốc độ chưa từng có, tạo nên một mạng lưới thông tin phức tạp và đa chiều, truyền thông đã trở thành một sứ mạng không thể xem nhẹ, một công cụ thiết yếu và mạnh mẽ nếu muốn loan báo Tin Mừng một cách hiệu quả và vươn xa đến mọi ngóc ngách của thế giới và mọi tầng lớp trong xã hội. Nhờ sức mạnh lan tỏa của truyền thông, ánh sáng Phúc Âm có thể len lỏi đến với những tâm hồn chưa biết Chúa, những nhận thức sai lệch, những hiểu lầm về đức tin được điều chỉnh một cách kịp thời và chính xác, và quan trọng hơn cả là khoảng cách địa lý lẫn tâm hồn giữa con người được xích lại gần nhau hơn, xây dựng một cộng đồng hiệp thông và thấu hiểu. Tuy nhiên, để đạt được những mục tiêu cao cả này, lịch sử truyền thông Kitô giáo đã chứng minh một điều sâu sắc và bất biến: hiệu quả thực sự không đến từ những lời hô hào trống rỗng hay những chiến dịch quảng bá rầm rộ, hào nhoáng bên ngoài, mà phải được xây dựng trên nền tảng vững chắc của một đời sống chân thật, một tình yêu sống động và mãnh liệt được thể hiện qua hành động, tất cả đều phải dựa trên giáo huấn và tinh thần cốt lõi của Tin Mừng. Đây là lời mời gọi mỗi Kitô hữu hãy trở thành một chứng nhân sống động cho Tin Mừng, không chỉ bằng lời nói mà bằng chính cuộc đời mình, bằng cách sống theo gương Chúa Kitô trong mọi khía cạnh.
Nhận thức rõ tầm quan trọng chiến lược của truyền thông trong việc truyền tải thông điệp đức tin trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, từ năm 1967, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đã thiết lập Ngày Truyền thông Xã hội, một sáng kiến mang tính lịch sử và có tầm nhìn xa, được duy trì hằng năm cho đến tận ngày nay. Đây không chỉ là một dịp để toàn thể Giáo hội suy tư về vai trò của mình trong lĩnh vực truyền thông, mà còn là cơ hội để nhìn nhận những thách thức và củng cố chiến lược truyền thông của mình. Kể từ đó, các vị chủ chăn của Giáo hội, đặc biệt là Đức Thánh Cha Phanxicô, đã không ngừng nhấn mạnh vai trò thiết yếu của truyền thông trong đời sống Hội Thánh, không chỉ coi đó là một công cụ đơn thuần mà còn là bản chất của việc loan báo Tin Mừng trong thế giới hiện đại. Truyền thông trở thành một phần không thể tách rời của sứ vụ rao giảng, là cách để Giáo hội hiện diện và tương tác với con người trong thời đại số.
Những sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô về truyền thông luôn mang một chiều sâu triết lý nhưng đồng thời lại vô cùng thực tiễn, cung cấp những định hướng cụ thể và rõ ràng cho những người làm truyền thông trong Giáo hội cũng như mỗi Kitô hữu. Ngài không chỉ nhìn nhận truyền thông như một công cụ để truyền tải thông tin, mà còn như một con đường để thể hiện đức tin, tình yêu thương và sự hiệp thông sâu sắc giữa con người với nhau và với Thiên Chúa. Ngài đã phác thảo một lộ trình rõ ràng, kêu gọi một nền truyền thông chân thực, lắng nghe, thấu cảm và kiến tạo hy vọng.
Vào năm 2021, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đưa ra một sứ điệp mạnh mẽ và đầy tính trực diện: “Hãy đến mà xem”. Đây không chỉ là một lời mời gọi đơn thuần mà là một lời khẳng định sâu sắc về tầm quan trọng của sự chứng kiến trực tiếp, của trải nghiệm cá nhân không qua trung gian. Ngài nhấn mạnh rằng chỉ khi tận mắt chứng kiến, gặp gỡ trực tiếp con người và sự việc, không qua bất kỳ trung gian hay bộ lọc thông tin nào có thể làm méo mó sự thật, chúng ta mới có thể hiểu rõ bản chất vấn đề một cách sâu sắc và toàn diện nhất. Từ đó, mỗi người làm truyền thông, mỗi Kitô hữu mới có thể loan báo một cách đúng đắn, tôn trọng sự thật và tránh được những hiểu lầm hay xuyên tạc không đáng có. Sứ điệp này là một lời kêu gọi trở về với căn nguyên của sự thật, tránh xa những thông tin sai lệch, những “tin giả” vốn đang hoành hành trong không gian mạng, gây chia rẽ, hoài nghi và làm suy yếu lòng tin xã hội. Nó đặt nặng trách nhiệm vào người truyền thông phải dấn thân, không ngừng tìm kiếm và truyền tải sự thật một cách trung thực, khách quan và có trách nhiệm, thay vì chỉ dựa vào những thông tin được lọc sẵn.
Tiếp nối tinh thần đó, vào năm 2022, Đức Thánh Cha lại kêu gọi toàn thể Kitô hữu “Lắng nghe bằng trái tim”. Ngài khẳng định rằng lắng nghe không chỉ là một hành động đơn thuần của thính giác, của việc tiếp nhận âm thanh, mà là một biểu hiện sâu sắc của tình yêu thương, của sự đồng cảm và tôn trọng tuyệt đối đối với người đối diện. Lắng nghe bằng trái tim có nghĩa là mở lòng ra để thấu hiểu, để cảm nhận nỗi đau, niềm vui, những ước mơ và khát vọng sâu kín nhất của người khác mà không phán xét. Đây là hành động đáp ứng nhu cầu sâu sắc nhất của con người: được lắng nghe, được thấu hiểu, được công nhận giá trị của mình. Trong bối cảnh xã hội ngày càng bị phân cực và thiếu đi sự đối thoại chân thành, khi mọi người dường như chỉ muốn nói mà ít muốn nghe, lời kêu gọi này trở nên vô cùng cấp thiết. Lắng nghe bằng trái tim là nền tảng vững chắc để xây dựng sự hiệp thông, để hóa giải mâu thuẫn, xoa dịu những vết thương lòng và để Tin Mừng thực sự đi vào lòng người, bởi vì chỉ khi lắng nghe với tấm lòng rộng mở, chúng ta mới thực sự hiểu được những gì cần được loan báo và cách thức để loan báo một cách hiệu quả nhất.
Đến năm 2023, chủ đề “Nói bằng trái tim” tiếp tục được Đức Giáo Hoàng triển khai, khuyến khích một nền truyền thông cởi mở, xây dựng, tránh những lời nói gây tổn thương hay chia rẽ. Ngài nhấn mạnh: “… Các Kitô hữu chúng ta luôn được khuyên bảo phải giữ gìn miệng lưỡi, đừng nói lời gian ác (x. Tv 34,14). Miệng chúng ta không được phép thốt ra bất kỳ một lời xấu xa nào, mà ‘chỉ được nói những lời tốt đẹp, để xây dựng và mang ích lợi cho người nghe’ (Ep 4,29)”. Đây là một lời nhắc nhở quan trọng về trách nhiệm đạo đức của mỗi người trong việc sử dụng ngôn từ. Ngôn từ có thể là một vũ khí sắc bén gây tổn thương sâu sắc, phá hoại các mối quan hệ và tạo ra hận thù, nhưng cũng có thể là liều thuốc chữa lành, là cầu nối yêu thương và sự hiểu biết. Truyền thông theo tinh thần Kitô giáo phải là truyền thông của sự thật và tình yêu, của sự xây dựng và khích lệ, không phải của sự công kích hay chỉ trích vô cớ, không phải của những lời lẽ mang tính phán xét hay miệt thị.
Trong bối cảnh kỷ nguyên công nghệ thông tin phát triển vượt bậc, đặc biệt là sự trỗi dậy mạnh mẽ và nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) với những tiềm năng và cả những rủi ro khôn lường, Đức Thánh Cha Phanxicô đã kịp thời đưa ra những định hướng quan trọng để Giáo hội và toàn thể nhân loại ứng phó. Trước nguy cơ lạm dụng trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là khả năng tạo ra thông tin sai lệch, giả mạo (deepfake) hoặc thao túng dư luận một cách tinh vi, gây ra sự mất lòng tin và hỗn loạn xã hội, năm 2024, Đức Phanxicô đã công bố Sứ điệp “Trí tuệ nhân tạo và Sự khôn ngoan của Con tim: Hướng tới một truyền thông nhân bản trọn vẹn”. Ngài xác quyết rằng, để vượt qua những thách đố to lớn do công nghệ tạo nên, chỉ có cùng nhau chúng ta mới có thể gia tăng khả năng phân định, tỉnh thức và sự khôn ngoan. Sự khôn ngoan này không chỉ giúp chúng ta sử dụng AI một cách có trách nhiệm và đạo đức, mà còn điều chỉnh các hệ thống trí tuệ nhân tạo sao cho phù hợp với một nền truyền thông nhân bản trọn vẹn – một nền truyền thông phục vụ con người, nâng cao phẩm giá con người, chứ không phải biến con người thành nô lệ hay đối tượng bị thao túng bởi công nghệ. Sứ điệp này là một lời cảnh tỉnh và đồng thời là lời mời gọi xây dựng một tương lai công nghệ lấy con người làm trung tâm, nơi mà sự khôn ngoan của trái tim dẫn lối cho sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, đảm bảo rằng công nghệ sẽ là công cụ phục vụ sự thật và tình yêu thương.
Và mới đây nhất, năm 2025, Đức Phanxicô lại tiếp tục mời gọi: “Hãy chia sẻ niềm hy vọng trong tâm hồn anh chị em cách hiền hòa”, thể hiện khát vọng sâu sắc về một nền truyền thông không chỉ truyền tải thông tin một cách đơn thuần mà còn khơi dậy hy vọng, sự đồng cảm và lòng quan tâm sâu sắc đến tha nhân. Ngài thao thức với một tầm nhìn đầy nhân ái: “Tôi mơ ước về một nền truyền thông làm cho chúng ta trở thành những người bạn đồng hành, cùng bước đi bên cạnh anh chị em mình và khích lệ họ hy vọng trong những thời điểm khó khăn này. Một nền truyền thông có thể nói với trái tim, để khơi lên không phải là những phản ứng phòng vệ và giận dữ, mà là thái độ cởi mở và thân thiện, hòa giải. Một nền truyền thông biết cách hướng đến vẻ đẹp và hy vọng, ngay cả giữa những tình huống xem ra tuyệt vọng nhất, và tạo ra sự dấn thân, đồng cảm và quan tâm đến tha nhân”. Đây là lời kêu gọi xây dựng một nền truyền thông mang tính chữa lành, kết nối và truyền cảm hứng, thay vì chia rẽ và gây ra sự sợ hãi.
Những tinh thần được thể hiện qua các sứ điệp truyền thông của vị chủ chăn khả kính này không chỉ dành riêng cho những người làm truyền thông chuyên nghiệp trong Giáo hội, hay những người có chức vụ cao. Hơn thế nữa, chúng luôn cần thiết cho mọi Kitô hữu khi sống và thông truyền niềm vui Tin Mừng cho người khác trong mọi khía cạnh của cuộc sống hàng ngày. Mỗi chúng ta, với tư cách là một Kitô hữu, đều được mời gọi trở thành một kênh truyền thông sống động của Chúa, một chứng nhân cho tình yêu và sự hiện diện của Ngài trong thế giới.
Điều này có nghĩa là chúng ta không chỉ dừng lại ở việc chia sẻ những thông tin khô khan hay những giáo điều cứng nhắc. Thay vào đó, chúng ta được mời gọi để trở thành những chứng nhân cho tình yêu, cho sự thật, và cho niềm hy vọng mà Tin Mừng mang lại. Bằng cách nào? Bằng chính cuộc sống của chúng ta – một cuộc sống chân thật, yêu thương, và đầy lòng trắc ẩn, một cuộc sống phản ánh những giá trị của Phúc Âm. Khi chúng ta thực sự “đến mà xem” nỗi đau của người khác, không phải từ xa mà là bằng cách dấn thân vào hoàn cảnh của họ; khi chúng ta “lắng nghe bằng trái tim” những tâm sự thầm kín, những nỗi niềm không thể nói thành lời; và khi chúng ta “nói bằng trái tim” những lời xây dựng, lời chữa lành, lời an ủi, lời khích lệ, thì khi đó, chúng ta mới thực sự loan báo Tin Mừng một cách hiệu quả nhất, bởi vì chúng ta đang sống Tin Mừng giữa lòng đời.
Trong một thế giới đầy rẫy những tin tức tiêu cực, những xung đột và chia rẽ không ngừng, việc “chia sẻ niềm hy vọng trong tâm hồn anh chị em cách hiền hòa” là một sứ mạng vô cùng quan trọng và cấp bách. Nó đòi hỏi chúng ta phải có lòng can đảm để nhìn thấy vẻ đẹp và hy vọng ngay cả trong những tình huống tưởng chừng như tuyệt vọng nhất. Nó kêu gọi chúng ta không chỉ dừng lại ở việc cảm thông một cách thụ động mà phải hành động, dấn thân vào những công việc cụ thể để thể hiện lòng quan tâm và đồng cảm với tha nhân. Đó có thể là một hành động nhỏ bé nhưng chứa đựng tình yêu lớn lao, một lời cầu nguyện chân thành, một bàn tay giúp đỡ đúng lúc, hay đơn giản là một nụ cười ấm áp trao đi.
Truyền thông Kitô giáo không phải là một công cụ để “tuyên truyền” hay “quảng bá” một cách đơn thuần, mà là một phương tiện để xây dựng những mối quan hệ chân thật, để tạo ra sự hiệp thông sâu sắc giữa mọi người, và để mời gọi mọi người đến với Chúa bằng chính kinh nghiệm về tình yêu và sự thật mà họ đã cảm nhận được từ cuộc sống của chúng ta. Đó là một nền truyền thông mang đậm dấu ấn nhân bản, nơi mà con người được đặt ở vị trí trung tâm, nơi mà lòng trắc ẩn và sự khôn ngoan của trái tim được đề cao hơn bất kỳ công nghệ hay kỹ thuật nào. Đây chính là con đường để Tin Mừng thực sự lan tỏa, không chỉ bằng lời nói mà bằng chính cuộc sống, bằng tình yêu, và bằng niềm hy vọng bất diệt – một niềm hy vọng có khả năng biến đổi thế giới.
Lm. Anmai, CSsR
