VƯỢT QUA KHÓ KHĂN VÀ SỐNG VỚI NIỀM HY VỌNG
Hôm nay, xin được dành một khoảng thời gian đặc biệt để chia sẻ những tâm tư, suy nghĩ, và lời động viên dành cho các bạn, nhất là các bạn trẻ – những người đang đối diện với những thử thách lớn trong cuộc sống. Trong những ngày gần đây, tôi đã nhận được rất nhiều tin nhắn – có ngày lên đến 20, 30 tin – từ các bạn trẻ khắp nơi. Các bạn chia sẻ về những nỗi buồn sâu sắc, sự thất vọng về bản thân, và những suy nghĩ tiêu cực khiến lòng tôi không khỏi trăn trở.
Có bạn viết: “Con buồn quá, con cảm thấy mình vô dụng, không xứng đáng với bất kỳ ai.” Có bạn tâm sự: “Con thất bại liên tục, con không thấy lối thoát, con chỉ muốn kết thúc tất cả.” Một số bạn khác lại nói rằng họ cảm thấy cuộc sống như một mê cung không có đường ra, dẫn họ đến những ý nghĩ tiêu cực, thậm chí gây tổn hại đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Những lời chia sẻ ấy không chỉ là tiếng lòng của các bạn, mà còn là tiếng gọi khẩn thiết, thúc đẩy tôi phải làm điều gì đó để đồng hành và nâng đỡ.
Thật sự, tôi rất lo lắng và ưu tư cho các bạn. Là một người mục tử, một người đồng hành thiêng liêng, và cũng có chút hiểu biết về tâm lý, tôi nhận thấy đây là một vấn đề cấp bách. Tuy nhiên, tôi cũng phải thừa nhận rằng thời gian và khả năng của mình có giới hạn. Tôi không thể trực tiếp lắng nghe hết mọi khó khăn của từng bạn, cũng không thể giải quyết tận gốc mọi vấn đề mà các bạn đang đối diện. Vì vậy, tôi xin mượn giây phút này, qua kênh truyền thông này, để chia sẻ một số tâm tình, với hy vọng mang lại chút ánh sáng, chút hy vọng cho các bạn, đặc biệt trong bối cảnh Năm Thánh Hy Vọng mà chúng ta đang sống.
Mục đích của tôi hôm nay có hai điều:
Đồng cảm với các bạn: Tôi muốn các bạn biết rằng những đau khổ, khó khăn, và cảm giác bế tắc mà các bạn đang trải qua là có thật. Tôi không ở đây để phớt lờ hay xem nhẹ những cảm xúc ấy. Tôi muốn đồng hành với các bạn, lắng nghe tiếng lòng của các bạn, và cùng các bạn đối diện với những thử thách này.
Gợi ý cách vượt qua: Với trách nhiệm của một người mục tử và một người đồng hành, tôi muốn chia sẻ một số cách để các bạn có thể nhìn nhận mọi việc một cách thực tế hơn, tích cực hơn, và tràn đầy hy vọng hơn. Những gợi ý này không phải là giải pháp tức thời, nhưng tôi hy vọng chúng sẽ là những ngọn nến nhỏ, giúp các bạn tìm thấy ánh sáng giữa những ngày u tối.
Phần 1: Hiểu Biết Những Khó Khăn Của Các Bạn Trẻ
Để có thể đồng hành và giúp các bạn vượt qua khó khăn, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ những gì các bạn đang trải qua. Qua những tin nhắn, những cuộc trò chuyện, và kinh nghiệm đồng hành của tôi, tôi nhận thấy có ba nhóm khó khăn chính mà các bạn trẻ thường đối diện. Những khó khăn này không chỉ là cảm xúc nhất thời, mà đôi khi còn dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng nếu không được giải quyết kịp thời.
1.1. Cảm Giác Tiêu Cực Về Bản Thân
Rất nhiều bạn chia sẻ rằng các bạn cảm thấy tiêu cực về chính mình. Các bạn nói: “Con thấy mình tệ quá, mình vô dụng, mình không làm được gì ra hồn.” Những cảm giác này thường bắt nguồn từ việc các bạn nghĩ mình đã sai lầm, đã thất bại trong một việc gì đó. Có bạn thi trượt một kỳ thi quan trọng, có bạn thất bại trong công việc, có bạn gặp rắc rối trong các mối quan hệ. Những thất bại này khiến các bạn cảm thấy mình bị mọi người đổ lỗi, bị lên án, bị xa lánh – từ cha mẹ, người thân, bạn bè, hay thậm chí là chính xã hội.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Minh
Tôi nhớ một bạn trẻ tên Minh, 22 tuổi, từng liên lạc với tôi. Minh kể rằng bạn ấy đã thất bại trong kỳ thi đại học, và từ đó, Minh luôn nghĩ mình là một kẻ thất bại. Minh nói: “Cha ơi, con cảm thấy mình bị cả thế giới quay lưng. Cha mẹ con nói con là nỗi thất vọng. Bạn bè thì xa lánh vì con không thành công như họ. Con cảm thấy mình như bị kết án, không còn chỗ đứng trong cuộc sống này.” Những lời này khiến tôi rất đau lòng, vì tôi biết rằng cảm giác bị cô lập, bị phán xét là một trong những điều đau đớn nhất mà con người có thể trải qua.
Minh không chỉ tự trách mình, mà còn lặp lại những lời mà người khác nói về bạn ấy: “Mẹ con nói con không bằng anh con. Con nghĩ mẹ nói đúng, con thật sự là một kẻ vô dụng.” Những lời tự trách này, mà trong tiếng Anh gọi là negative self-talk (tự nói chuyện tiêu cực với bản thân), đã trở thành một thói quen. Minh cứ lặp đi lặp lại trong đầu: “Mình tệ quá, mình không xứng đáng, mình là kẻ thất bại.” Những lời này không chỉ làm tổn thương lòng tự trọng, mà còn đẩy Minh vào một vòng xoáy của sự lo âu, trầm cảm, và mất phương hướng.
Phân tích tâm lý
Theo tâm lý học, negative self-talk là một dạng suy nghĩ tự động, thường xuất hiện khi chúng ta gặp thất bại hoặc bị chỉ trích. Những suy nghĩ này không chỉ phản ánh cảm xúc tức thời, mà còn định hình cách chúng ta nhìn nhận bản thân và cuộc sống. Khi chúng ta liên tục nói với mình rằng “Mình vô dụng,” “Mình không đáng giá,” bộ não của chúng ta sẽ tin rằng đó là sự thật, dẫn đến sự suy giảm lòng tự trọng và động lực.
Hơn nữa, negative self-talk thường đi kèm với hiện tượng gọi là “phóng đại” (magnification). Chúng ta có xu hướng phóng đại sai lầm của mình, nghĩ rằng một thất bại nhỏ là dấu chấm hết cho cả cuộc đời. Ví dụ, Minh nghĩ rằng việc thi trượt đại học đồng nghĩa với việc bạn ấy sẽ không bao giờ thành công. Điều này không đúng, nhưng vì Minh đã lặp lại suy nghĩ đó quá nhiều lần, nó trở thành “sự thật” trong tâm trí bạn ấy.
1.2. Lo Âu Về Tương Lai
Một vấn đề khác mà tôi thường nghe là sự lo âu về tương lai. Nhiều bạn nói: “Con không biết mình sẽ ra sao. Con sợ mình sẽ tiếp tục thất bại. Con không thấy tương lai có gì sáng sủa.” Sự lo âu này thường bắt nguồn từ những thất bại trong quá khứ. Các bạn sợ rằng những sai lầm trước đây sẽ lặp lại, rằng mình sẽ không bao giờ làm được điều gì tốt đẹp. Điều này khiến các bạn mất định hướng, mất niềm tin vào bản thân, và thậm chí mất đi niềm vui sống.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Lan
Tôi từng đồng hành với một bạn nữ tên Lan, 19 tuổi. Lan kể rằng bạn ấy vừa chia tay người yêu sau một mối quan hệ dài. Lan nói: “Con cảm thấy cả thế giới sụp đổ. Con nghĩ con sẽ không bao giờ vui vẻ được nữa. Con không thể tưởng tượng được mình sẽ sống thế nào mà không có người đó.” Lan không chỉ buồn vì chia tay, mà còn lo âu về tương lai. Bạn ấy nói: “Con sợ con sẽ không bao giờ tìm được ai yêu thương con. Con sợ con sẽ cô đơn mãi mãi.”
Tôi đã hỏi Lan: “Con có nhớ lần cuối cùng con buồn là khi nào không? Lúc đó con nghĩ nỗi buồn ấy sẽ kéo dài mãi mãi không?” Lan suy nghĩ một lúc và nói: “Dạ, hồi đó con cũng nghĩ vậy, nhưng rồi mọi chuyện cũng qua.” Câu trả lời của Lan cho thấy một sự thật quan trọng: Nỗi buồn, dù sâu sắc đến đâu, cũng không kéo dài mãi mãi. Nhưng khi đang ở trong cơn bão cảm xúc, chúng ta thường không thấy được điều đó.
Phân tích tâm lý
Lo âu về tương lai là một dạng của catastrophizing (tạm dịch: thảm họa hóa), tức là tưởng tượng ra những kịch bản tồi tệ nhất cho tương lai. Ví dụ, Lan nghĩ rằng chia tay đồng nghĩa với việc cô ấy sẽ cô đơn mãi mãi. Đây là một suy nghĩ không dựa trên thực tế, nhưng nó khiến Lan cảm thấy tuyệt vọng. Theo các nhà tâm lý học, catastrophizing thường xuất hiện khi chúng ta tập trung quá nhiều vào những gì đã mất, thay vì nhìn vào những cơ hội mới.
Hơn nữa, lo âu về tương lai thường đi kèm với sự mất kiểm soát. Chúng ta lo lắng vì chúng ta không thể dự đoán hay kiểm soát những gì sẽ xảy ra. Điều này đặc biệt đúng với các bạn trẻ, những người đang ở giai đoạn chuyển giao – từ học sinh sang sinh viên, từ sinh viên sang người đi làm – khi mọi thứ đều không chắc chắn.
1.3. Cảm Giác Bế Tắc
Cuối cùng, nhiều bạn nói rằng mình cảm thấy bế tắc, như thể không có lối thoát. Các bạn nói: “Con không biết phải làm gì. Con không thấy ai có thể giúp con. Con cảm thấy mình bị kẹt trong chính cuộc đời mình.” Cảm giác bế tắc này thường đi kèm với sự tuyệt vọng, khiến các bạn nghĩ rằng mọi thứ đều vô nghĩa, rằng không có cách nào để thay đổi hiện tại hay cải thiện tương lai.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Hùng
Tôi từng gặp một bạn nam tên Hùng, 25 tuổi. Hùng làm việc trong một công ty khởi nghiệp, nhưng dự án của bạn ấy thất bại, dẫn đến việc công ty phải đóng cửa. Hùng nói: “Con đã đặt hết tâm huyết vào dự án đó. Con nghĩ nếu nó thành công, con sẽ chứng minh được giá trị của mình. Nhưng giờ nó thất bại, con cảm thấy mình chẳng là gì cả.” Hùng không chỉ buồn vì dự án thất bại, mà còn cảm thấy bế tắc. Bạn ấy nói: “Con không biết phải bắt đầu lại từ đâu. Con cảm thấy mọi cánh cửa đều đóng lại với con.”
Hùng rơi vào trạng thái mà các nhà tâm lý học gọi là learned helplessness (tạm dịch: sự bất lực học được). Đây là trạng thái khi một người tin rằng họ không thể thay đổi tình huống của mình, ngay cả khi họ có cơ hội. Hùng nghĩ rằng thất bại trong dự án đồng nghĩa với việc bạn ấy sẽ không bao giờ thành công, và điều này khiến Hùng từ bỏ mọi nỗ lực.
Phân tích tâm lý
Cảm giác bế tắc thường xuất hiện khi chúng ta đối diện với những thất bại liên tiếp hoặc khi chúng ta cảm thấy mình không có sự hỗ trợ. Trong xã hội hiện đại, các bạn trẻ phải đối mặt với áp lực từ nhiều phía: kỳ vọng của gia đình, sự cạnh tranh trong học tập và công việc, và cả những chuẩn mực không thực tế từ mạng xã hội. Khi mọi thứ dường như đi sai hướng, các bạn dễ rơi vào trạng thái tuyệt vọng, nghĩ rằng không có cách nào để thoát ra.
Hơn nữa, cảm giác bế tắc thường được củng cố bởi sự thiếu kết nối. Nhiều bạn trẻ cảm thấy cô đơn, không có ai để chia sẻ hay tìm đến. Điều này khiến các bạn càng cảm thấy mình bị mắc kẹt, không có lối thoát.
Phần 2: Nguyên Nhân Gốc Rễ Của Những Khó Khăn
Để giúp các bạn vượt qua những khó khăn, chúng ta cần hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ của chúng. Qua những gì các bạn chia sẻ và kinh nghiệm đồng hành của tôi, tôi nhận thấy có ba nguyên nhân chính dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực và cảm giác bế tắc.
2.1. Tự Lên Án Bản Thân
Nguyên nhân đầu tiên, và cũng là nguyên nhân phổ biến nhất, là thói quen tự lên án bản thân. Khi mắc sai lầm, các bạn thường có xu hướng tự trách mình một cách khắc nghiệt. Các bạn nói: “Tại sao mình lại ngu ngốc như vậy? Tại sao mình không làm được như người khác?” Những lời tự trách này không chỉ làm tổn thương lòng tự trọng, mà còn khiến các bạn nhìn mình qua một lăng kính tiêu cực.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Thảo
Tôi từng đồng hành với một bạn trẻ tên Thảo, 20 tuổi. Thảo bị cha mẹ so sánh với anh trai, người luôn đạt thành tích cao. Cha mẹ nói: “Con không bằng anh con, con lúc nào cũng làm mọi thứ rối tung.” Thảo tin rằng mình thực sự kém cỏi, và bạn ấy bắt đầu tự trách mình: “Con đúng là vô dụng. Con không bao giờ làm được gì ra hồn.” Những suy nghĩ này khiến Thảo mất tự tin, không dám thử sức với bất kỳ điều gì mới.
Thói quen tự lên án này giống như một vòng xoáy. Càng tự trách, các bạn càng cảm thấy tồi tệ, và càng cảm thấy tồi tệ, các bạn càng tự trách nhiều hơn. Điều này dẫn đến trầm cảm, lo âu, và mất niềm tin vào bản thân. Hơn nữa, khi các bạn tự lên án, các bạn thường phóng đại sai lầm của mình, nghĩ rằng một thất bại nhỏ là dấu chấm hết cho cả cuộc đời.
Phân tích tâm lý
Theo tâm lý học nhận thức, tự lên án bản thân là một dạng cognitive distortion (tạm dịch: méo mó nhận thức). Đây là những suy nghĩ không chính xác, thường phóng đại hoặc bóp méo thực tế. Ví dụ, khi Thảo nghĩ rằng mình “vô dụng,” bạn ấy đã bỏ qua những thành công nhỏ mà mình từng đạt được, như việc giúp đỡ bạn bè hay tham gia các hoạt động tình nguyện. Những méo mó nhận thức này khiến chúng ta chỉ nhìn thấy khuyết điểm của mình, mà không thấy được những điểm mạnh.
Hơn nữa, tự lên án bản thân thường được củng cố bởi những lời chỉ trích từ người khác. Khi cha mẹ, bạn bè, hay xã hội nói những lời tiêu cực, chúng ta có xu hướng nội hóa (internalize) những lời đó, biến chúng thành “sự thật” về bản thân. Điều này đặc biệt nguy hiểm với các bạn trẻ, những người đang ở giai đoạn hình thành bản sắc và dễ bị ảnh hưởng bởi ý kiến của người khác.
2.2. Quan Niệm Sai Lầm Về Nỗi Buồn
Nguyên nhân thứ hai là quan niệm sai lầm rằng nỗi buồn là mãi mãi, còn niềm vui chỉ là nhất thời. Nhiều bạn nghĩ rằng những khó khăn, thất bại, hay nỗi buồn mà mình đang trải qua sẽ kéo dài vô tận. Các bạn nói: “Con sẽ không bao giờ thoát ra được. Cuộc đời con chỉ toàn là thất bại.” Trong khi đó, các bạn lại nghĩ rằng niềm vui là thứ hiếm hoi, thoáng qua, không đáng để hy vọng.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của An
Tôi từng gặp một bạn trẻ tên An, 21 tuổi. An nghĩ rằng cuộc đời mình không còn hy vọng vì bạn ấy không tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp. An nói: “Con thấy mình chẳng có gì để sống. Con nghĩ con sẽ mãi thất bại như thế này.” Tôi đã hỏi An: “Con có nhớ lần cuối cùng con buồn là khi nào không? Lúc đó con nghĩ gì?” An kể rằng trước đây bạn ấy từng buồn vì bị bạn bè hiểu lầm, và lúc đó An cũng nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ vượt qua được. Nhưng sau một thời gian, An đã làm hòa với bạn bè và cảm thấy tốt hơn.
Câu chuyện của An cho thấy một sự thật quan trọng: Không có nỗi buồn nào kéo dài mãi mãi. Niềm vui cũng như nỗi buồn, đến rồi đi. Không ai khóc mãi, không ai cười mãi. Nỗi buồn thường đến vì một sự kiện cụ thể – một thất bại, một mất mát, một tổn thương – nhưng nó sẽ qua đi nếu chúng ta cho phép thời gian chữa lành và chủ động tìm cách vượt qua.
Phân tích tâm lý
Quan niệm sai lầm về nỗi buồn thường liên quan đến emotional reasoning (tạm dịch: suy luận cảm xúc), tức là tin rằng cảm xúc hiện tại phản ánh thực tế. Ví dụ, khi An cảm thấy buồn, bạn ấy tin rằng cuộc đời mình sẽ mãi buồn. Đây là một suy nghĩ không chính xác, vì cảm xúc chỉ là tạm thời, không phải là sự thật vĩnh viễn.
Hơn nữa, quan niệm rằng nỗi buồn là mãi mãi thường được củng cố bởi rumination (tạm dịch: nhai đi nhai lại). Đây là thói quen lặp lại những suy nghĩ tiêu cực, như “Mình sẽ không bao giờ thành công” hay “Cuộc đời mình vô nghĩa.” Càng nhai đi nhai lại, chúng ta càng cảm thấy tuyệt vọng, và càng khó thoát ra khỏi vòng xoáy tiêu cực.
2.3. Khuynh Hướng Cầu Toàn
Nguyên nhân thứ ba là khuynh hướng cầu toàn, hay đặt kỳ vọng quá cao vào bản thân. Nhiều bạn nghĩ rằng mình phải làm mọi thứ hoàn hảo, phải thành công trong mọi việc, và nếu thất bại, mình là một kẻ vô giá trị. Các bạn đồng nhất giá trị bản thân với kết quả công việc, nghĩ rằng: “Nếu tôi thi trượt, tôi là kẻ thất bại. Nếu tôi không kiếm được nhiều tiền, tôi là người vô dụng.”
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Linh
Tôi từng đồng hành với một bạn tên Linh, 23 tuổi. Linh thất bại trong việc khởi nghiệp và nợ một khoản tiền lớn. Linh nói: “Con cảm thấy mình là kẻ thất bại. Con không dám gặp gia đình vì con xấu hổ.” Linh đã đặt kỳ vọng rất cao vào dự án khởi nghiệp, nghĩ rằng nếu thành công, bạn ấy sẽ chứng minh được giá trị của mình. Khi dự án thất bại, Linh không chỉ mất tiền, mà còn mất niềm tin vào bản thân.
Linh nói: “Con nghĩ mình phải làm mọi thứ hoàn hảo. Nếu con thất bại, nghĩa là con không xứng đáng.” Tôi đã hỏi Linh: “Con có nghĩ rằng thất bại trong một dự án đồng nghĩa với việc con là người thất bại không?” Linh suy nghĩ và nhận ra rằng bạn ấy vẫn còn nhiều cơ hội khác, và thất bại chỉ là một bài học, không phải là dấu chấm hết.
Phân tích tâm lý
Khuynh hướng cầu toàn là một dạng all-or-nothing thinking (tạm dịch: suy nghĩ trắng hoặc đen). Đây là suy nghĩ rằng mọi thứ phải hoàn hảo, nếu không thì vô giá trị. Ví dụ, Linh nghĩ rằng nếu dự án khởi nghiệp không thành công, bạn ấy là một kẻ thất bại hoàn toàn. Suy nghĩ này không chỉ phi thực tế, mà còn gây áp lực rất lớn, khiến chúng ta sợ thất bại và không dám thử sức.
Hơn nữa, khuynh hướng cầu toàn thường liên quan đến external validation (tạm dịch: tìm kiếm sự công nhận từ bên ngoài). Nhiều bạn trẻ cảm thấy giá trị của mình phụ thuộc vào ý kiến của người khác – cha mẹ, bạn bè, xã hội. Khi không đáp ứng được kỳ vọng của người khác, các bạn cảm thấy mình vô giá trị. Điều này đặc biệt phổ biến trong xã hội hiện đại, khi mạng xã hội liên tục so sánh chúng ta với những hình ảnh “hoàn hảo” của người khác.
Phần 3: Lời Khuyên Để Vượt Qua Khó Khăn
Bây giờ, chúng ta đã hiểu những khó khăn và nguyên nhân của chúng. Vậy làm thế nào để vượt qua? Dựa trên kinh nghiệm đồng hành và những hiểu biết của tôi, tôi xin đề xuất năm lời khuyên cụ thể, kèm theo các bài tập thực hành và ví dụ minh họa, để các bạn có thể tìm lại ánh sáng trong những ngày tăm tối.
3.1. Dừng Suy Nghĩ Tiêu Cực Về Bản Thân
Lời khuyên đầu tiên là hãy tập dừng những suy nghĩ tiêu cực về bản thân. Tôi biết điều này không dễ, vì khi bạn đã quen tự trách mình, những suy nghĩ tiêu cực sẽ xuất hiện một cách tự nhiên, như một thói quen. Nhưng tôi muốn các bạn thử một cách tiếp cận khác: Hãy đặt câu hỏi về những suy nghĩ đó.
Bài tập thực hành: Thách thức suy nghĩ tiêu cực
Xác định suy nghĩ tiêu cực: Mỗi khi bạn nghĩ điều gì tiêu cực về mình (ví dụ: “Mình vô dụng”), hãy viết suy nghĩ đó ra giấy.
Đặt câu hỏi thách thức: Hỏi bản thân:
Suy nghĩ này có đúng hoàn toàn không?
Mình có bằng chứng nào cho thấy suy nghĩ này đúng? Có bằng chứng nào cho thấy nó sai?
Nếu một người bạn nói điều này về họ, mình sẽ nói gì với họ?
Thay thế bằng suy nghĩ tích cực: Viết ra một suy nghĩ tích cực hơn, dựa trên thực tế. Ví dụ: Thay vì “Mình vô dụng,” hãy viết: “Mình đã từng làm được nhiều điều tốt, và mình có thể học từ thất bại này.”
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Đức
Tôi từng đồng hành với một bạn tên Đức, 24 tuổi. Đức bị trầm cảm nặng và thường nghĩ: “Mình là kẻ thất bại, mình không làm được gì ra hồn.” Tôi đề nghị Đức thử bài tập thách thức suy nghĩ tiêu cực. Lần đầu tiên, Đức viết: “Mình vô dụng vì mình không tìm được việc làm.” Tôi hỏi Đức: “Con có bằng chứng nào cho thấy con vô dụng không?” Đức suy nghĩ và nói: “Dạ, con chưa tìm được việc, nhưng con đã từng giúp gia đình rất nhiều, như chăm sóc em khi mẹ bệnh.” Tôi khuyến khích Đức thay thế suy nghĩ tiêu cực bằng: “Mình đang gặp khó khăn trong việc tìm việc, nhưng mình vẫn có giá trị và có thể tiếp tục cố gắng.”
Sau vài tuần thực hành, Đức nói: “Con nhận ra rằng mình không tệ như mình nghĩ. Con bắt đầu cảm thấy nhẹ nhõm hơn.” Bài tập này đã giúp Đức nhìn nhận bản thân một cách tích cực hơn, từng bước thoát khỏi vòng xoáy tiêu cực.
Lời khuyên cụ thể cho từng đối tượng
Học sinh: Nếu bạn nghĩ mình “dốt” vì thi trượt, hãy nhớ rằng một kỳ thi không định nghĩa trí thông minh của bạn. Hãy liệt kê những môn bạn học tốt hoặc những lần bạn giúp bạn bè giải bài tập.
Sinh viên: Nếu bạn cảm thấy mình không bằng bạn bè vì chưa có thành tích nổi bật, hãy nhớ rằng mỗi người có hành trình riêng. Hãy tập trung vào những kỹ năng bạn đã học được, dù nhỏ.
Người đi làm: Nếu bạn nghĩ mình “vô dụng” vì thất bại trong công việc, hãy nhìn lại những dự án bạn đã hoàn thành, dù không hoàn hảo. Mỗi kinh nghiệm là một bài học.
Người đang trầm cảm: Nếu bạn không thể nghĩ được điều gì tích cực, hãy bắt đầu bằng những điều rất nhỏ, như: “Hôm nay mình đã dậy khỏi giường, đó là một bước tiến.”
3.2. Chấp Nhận Thất Bại và Tìm Hướng Đi Mới
Lời khuyên thứ hai là hãy chấp nhận thất bại và tìm hướng đi mới thay vì cố gắng chứng minh mình đúng. Nhiều bạn, khi thất bại, cảm thấy xấu hổ và muốn chứng minh rằng mình không sai. Điều này dẫn đến việc các bạn lặp lại sai lầm, rơi vào vòng luẩn quẩn.
Bài tập thực hành: Phân tích thất bại
Nhìn nhận thất bại: Viết ra một thất bại gần đây mà bạn đang cảm thấy buồn. Ví dụ: “Mình thi trượt môn Toán.”
Phân tích nguyên nhân: Hỏi bản thân:
Điều gì đã dẫn đến thất bại này? (Ví dụ: Mình không ôn tập kỹ, hoặc mình bị áp lực.)
Mình có thể học được gì từ thất bại này? (Ví dụ: Mình cần lập kế hoạch học tập rõ ràng hơn.)
Tìm hướng đi mới: Viết ra một hành động cụ thể bạn có thể làm để cải thiện. Ví dụ: “Mình sẽ dành 30 phút mỗi ngày để ôn tập môn Toán.”
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Nam
Tôi từng đồng hành với một bạn tên Nam, 28 tuổi. Nam đầu tư vào một cửa hàng quần áo, nhưng kinh doanh không tốt, dẫn đến nợ nần. Nam nói: “Con không muốn mọi người nghĩ con là kẻ thất bại, nên con vay thêm tiền để tiếp tục. Con nghĩ nếu con cố gắng, con sẽ thành công.” Nhưng sau nhiều lần thất bại, Nam rơi vào trầm cảm.
Tôi đề nghị Nam thử bài tập phân tích thất bại. Nam viết: “Cửa hàng thất bại vì mình không nghiên cứu thị trường kỹ, và mình không có đủ kinh nghiệm kinh doanh.” Tôi hỏi Nam: “Con có thể học được gì từ việc này?” Nam nói: “Con nhận ra mình cần học thêm về kinh doanh trước khi thử lại.” Tôi khuyến khích Nam tìm hướng đi mới, như học một khóa học về lập trình. Sau một năm, Nam tìm được một công việc ổn định và nói: “Con nhận ra rằng thất bại không phải là dấu chấm hết. Nó chỉ là một bài học.”
Lời khuyên cụ thể cho từng đối tượng
Học sinh: Nếu bạn thi trượt, đừng cố học lại cùng một cách. Hãy thử một phương pháp học mới, như xem video hướng dẫn hoặc học nhóm.
Sinh viên: Nếu bạn thất bại trong một dự án, đừng cố làm lại giống hệt. Hãy tìm một cách tiếp cận khác, như xin ý kiến từ thầy cô hoặc bạn bè.
Người đi làm: Nếu bạn thất bại trong một nhiệm vụ, hãy xem đó là cơ hội để học hỏi. Hãy hỏi sếp hoặc đồng nghiệp xem bạn có thể cải thiện ở đâu.
Người đang trầm cảm: Nếu bạn cảm thấy không thể làm gì, hãy bắt đầu bằng một việc rất nhỏ, như viết ra một mục tiêu nhỏ (ví dụ: “Hôm nay mình sẽ đi bộ 5 phút”).
3.3. Chấp Nhận Bản Thân và Cuộc Sống
Lời khuyên thứ ba là hãy chấp nhận bản thân và cuộc sống như nó vốn là. Không ai hoàn hảo, và việc không hoàn hảo không có nghĩa là bạn xấu. Những gì bạn làm chưa tốt không định nghĩa con người của bạn. Thay vì chỉ nhìn vào sai lầm, hãy nhìn vào những điều tốt đẹp bạn đã làm.
Bài tập thực hành: Liệt kê điểm mạnh
Viết ra 5 điều bạn đã làm tốt: Nghĩ về những việc bạn đã làm được, dù nhỏ. Ví dụ: “Mình đã giúp mẹ nấu ăn,” “Mình đã hoàn thành bài tập đúng hạn.”
Viết ra 3 điểm mạnh của bạn: Nghĩ về những phẩm chất tốt của bạn. Ví dụ: “Mình kiên nhẫn,” “Mình biết lắng nghe.”
Đọc lại danh sách mỗi ngày: Mỗi sáng, đọc lại danh sách này để nhắc nhở bản thân rằng bạn có giá trị.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Linh
Tôi từng gặp một bạn tên Linh, 23 tuổi. Linh thất bại trong việc khởi nghiệp và nợ một khoản tiền lớn. Linh nói: “Con cảm thấy mình là kẻ thất bại. Con không dám gặp gia đình vì con xấu hổ.” Tôi đề nghị Linh thử bài tập liệt kê điểm mạnh. Linh viết: “Mình đã giúp mẹ chăm sóc em khi mẹ bệnh. Mình từng tham gia một chương trình từ thiện và giúp nhiều người. Mình là người chăm chỉ và không bỏ cuộc.” Khi đọc lại danh sách, Linh nhận ra rằng bạn ấy không chỉ là “kẻ thất bại,” mà còn có nhiều phẩm chất đáng quý.
Sau vài tháng, Linh bắt đầu làm một công việc bán thời gian và dần trả nợ. Linh nói: “Con nhận ra rằng mình không cần phải hoàn hảo. Mình chỉ cần chấp nhận bản thân và tiếp tục cố gắng.”
Lời khuyên cụ thể cho từng đối tượng
Học sinh: Nếu bạn cảm thấy mình không giỏi, hãy nhớ rằng bạn có những kỹ năng khác, như sáng tạo, chăm chỉ, hay biết giúp đỡ bạn bè.
Sinh viên: Nếu bạn nghĩ mình không đủ giỏi, hãy nhìn lại những lần bạn vượt qua khó khăn, như hoàn thành một bài luận khó hoặc thuyết trình trước lớp.
Người đi làm: Nếu bạn cảm thấy mình không thành công, hãy nhớ rằng bạn đã đóng góp cho công ty, dù là những việc nhỏ như hỗ trợ đồng nghiệp.
Người đang trầm cảm: Nếu bạn không thấy mình có điểm mạnh, hãy bắt đầu bằng những điều rất nhỏ, như: “Mình đã cố gắng nói chuyện với ai đó hôm nay.”
3.4. Sống Với Tâm Tình Tri Ân
Lời khuyên thứ tư là hãy sống với tâm tình tri ân. Nhiều bạn nói: “Con không có gì, con thua thiệt tất cả, con không muốn sống nữa.” Nhưng hãy dừng lại và suy nghĩ: Bạn đã đến với cuộc đời này bằng bàn tay trắng, và tất cả những gì bạn có hôm nay – sức khỏe, gia đình, bạn bè, những cơ hội – đều là ơn lành. Nếu bạn nói mình không có gì, điều đó không đúng. Bạn có rất nhiều điều quý giá.
Bài tập thực hành: Nhật ký biết ơn
Viết ra 3 điều bạn biết ơn mỗi ngày: Có thể là một bữa ăn ngon, một người bạn đã gọi điện hỏi thăm, hay chỉ đơn giản là bạn còn được sống.
Mô tả chi tiết: Viết vài câu về lý do bạn biết ơn điều đó. Ví dụ: “Hôm nay mình biết ơn vì mẹ nấu món canh chua mình thích. Nó làm mình nhớ những ngày cả nhà quây quần.”
Đọc lại vào cuối tuần: Cuối tuần, đọc lại nhật ký để thấy rằng cuộc sống của bạn đầy những điều đáng quý.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của An
Tôi từng đồng hành với một bạn tên An, 21 tuổi. An nghĩ rằng cuộc đời mình không còn hy vọng vì bạn ấy không tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp. An nói: “Con thấy mình chẳng có gì để sống.” Tôi đề nghị An thử viết nhật ký biết ơn. Ban đầu, An nói: “Con chẳng có gì để biết ơn cả.” Nhưng sau vài ngày, An viết: “Con biết ơn vì hôm nay mẹ nấu món con thích. Con biết ơn vì con có một người bạn luôn lắng nghe con. Con biết ơn vì con còn sức khỏe để cố gắng.” Dần dần, An nhận ra rằng cuộc sống của bạn ấy vẫn còn nhiều điều đáng quý, và điều đó giúp An có động lực để tiếp tục.
Sau vài tháng, An tìm được một công việc bán thời gian và bắt đầu học thêm một khóa học trực tuyến. An nói: “Con nhận ra rằng khi mình biết ơn, mọi thứ trở nên nhẹ nhàng hơn.”
Lời khuyên cụ thể cho từng đối tượng
Học sinh: Biết ơn những điều nhỏ, như một người bạn giúp bạn làm bài tập, hay một giáo viên khen bạn.
Sinh viên: Biết ơn những cơ hội học tập, như được học một môn thú vị hoặc được tham gia một hoạt động ngoại khóa.
Người đi làm: Biết ơn những đồng nghiệp hỗ trợ bạn, hay những ngày công việc suôn sẻ.
Người đang trầm cảm: Biết ơn những điều rất nhỏ, như: “Hôm nay mình đã ăn một bữa cơm,” hay “Mình đã nghe một bài hát yêu thích.”
3.5. Tìm Ý Nghĩa Qua Những Hành Động Nhỏ
Lời khuyên cuối cùng là hãy tìm ý nghĩa cuộc sống qua những hành động nhỏ hằng ngày. Đừng đặt kỳ vọng quá lớn hay muốn thành công ngay lập tức. Những hành động nhỏ có thể mang lại niềm vui và ý nghĩa.
Bài tập thực hành: Thử thách 5 phút
Chọn một hành động nhỏ: Chọn một việc nhỏ mà bạn có thể làm trong 5 phút, như quét nhà, đọc một trang sách, hoặc đi bộ.
Đặt thời gian: Đặt đồng hồ báo thức cho 5 phút và bắt đầu. Nếu bạn muốn tiếp tục, hãy làm thêm.
Ghi nhận cảm xúc: Sau khi hoàn thành, viết ra bạn cảm thấy thế nào. Ví dụ: “Mình quét nhà trong 5 phút và cảm thấy thoải mái hơn.”
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của Đức
Tôi từng đồng hành với một bạn tên Đức, 24 tuổi. Đức bị trầm cảm nặng và không muốn làm bất kỳ việc gì. Tôi đề nghị Đức thử làm một việc nhỏ mỗi ngày, như tưới cây trong 5 phút. Ban đầu, Đức nói: “Con không thấy việc đó có ý nghĩa gì.” Nhưng sau vài tuần, Đức bắt đầu trồng thêm cây, chăm sóc chúng, và cảm thấy vui hơn. Đức nói: “Con nhận ra rằng những việc nhỏ cũng có thể làm con thấy cuộc sống đáng sống.”
Sau vài tháng, Đức bắt đầu tham gia một nhóm tình nguyện và tìm thấy niềm vui trong việc giúp đỡ người khác. Đức nói: “Con không ngờ những việc nhỏ lại có thể thay đổi cách con nhìn cuộc sống.”
Lời khuyên cụ thể cho từng đối tượng
Học sinh: Làm một việc nhỏ, như sắp xếp bàn học hoặc làm một bài tập ngắn. Nó sẽ giúp bạn cảm thấy kiểm soát được cuộc sống.
Sinh viên: Thử làm một việc nhỏ, như đọc một bài báo liên quan đến ngành học hoặc viết một ý tưởng cho dự án.
Người đi làm: Làm một việc nhỏ, như sắp xếp email hoặc viết một ghi chú cảm ơn đồng nghiệp.
Người đang trầm cảm: Bắt đầu bằng những việc rất nhỏ, như đứng dậy khỏi giường, rửa mặt, hoặc nghe một bài hát yêu thích.
Phần 4: Góc Nhìn Thiêng Liêng – Niềm Hy Vọng Kitô Giáo
Ngoài những lời khuyên thực tế, tôi muốn chia sẻ một góc nhìn thiêng liêng, đặc biệt dành cho các bạn trẻ Công giáo. Trong Năm Thánh Hy Vọng, chúng ta được mời gọi sống với niềm hy vọng vào Thiên Chúa – Đấng luôn yêu thương và đồng hành với chúng ta, ngay cả trong những lúc tăm tối nhất.
4.1. Thiên Chúa Là Người Bạn Đồng Hành
Tôi muốn nhắc lại lời của Đức Cố Giáo Hoàng Phanxicô trong 15 quy tắc cho một cuộc sống tốt đẹp. Quy tắc số 14 nói: “Nếu con sai phạm, hãy can đảm đứng dậy. Không có gì nhân bản hơn việc phạm sai lầm. Nhưng những lỗi lầm đó không phải là nhà tù giam giữ con. Đừng để mình bị mắc kẹt trong sai lầm của mình. Con Một Chúa đến không phải cho người hoàn hảo, mà cho những ai yếu đuối, bệnh tật. Ngài đến cho con. Dù con có sai phạm trong tương lai, đừng sợ, hãy đứng dậy. Vì sao? Vì Chúa vẫn là bạn của con.”
Đây là niềm hy vọng lớn lao của chúng ta. Dù bạn thất bại, dù bạn yếu đuối, dù bạn mất tất cả, Chúa vẫn chọn làm bạn của bạn. Chúa không nhìn bạn qua những sai lầm, mà nhìn bạn với tình yêu vô điều kiện. Ngài đến để tìm bạn, để nâng bạn dậy, để dẫn bạn đi qua bóng tối.
Trích dẫn Kinh Thánh
Trong Tin Mừng theo thánh Luca, Chúa Giêsu nói: “Ta đến không phải để kêu gọi người công chính, mà để kêu gọi người tội lỗi sám hối” (Lc 5:32). Lời này nhắc chúng ta rằng Chúa không tìm kiếm những người hoàn hảo, mà tìm kiếm những người cần Ngài nhất – những người đang đau khổ, yếu đuối, và mất phương hướng. Nếu bạn đang cảm thấy mình không xứng đáng, hãy nhớ rằng Chúa đã chọn bạn, và Ngài đang chờ bạn mở lòng với Ngài.
4.2. Câu Chuyện Người Con Hoang Đàng
Tôi muốn chia sẻ câu chuyện trong Kinh Thánh về người con hoang đàng (Lc 15:11-32). Người con ấy đã bỏ nhà ra đi, tiêu xài hoang phí, và cuối cùng rơi vào cảnh túng thiếu, cô đơn. Anh ta nghĩ rằng mình không còn xứng đáng làm con của cha mình. Nhưng khi anh ta quyết định trở về, người cha không trách móc, không lên án, mà dang rộng vòng tay đón anh ta. Thậm chí, người cha còn tổ chức tiệc mừng vì con mình đã trở về.
Đây chính là hình ảnh của Thiên Chúa đối với mỗi người chúng ta. Dù bạn có đi lạc xa đến đâu, dù bạn có phạm bao nhiêu sai lầm, Chúa vẫn chờ bạn, vẫn yêu thương bạn, và sẵn sàng giúp bạn bắt đầu lại. Hãy can đảm trở về với Chúa, qua cầu nguyện, qua Bí tích Hòa giải, hoặc qua việc trò chuyện với một người đồng hành thiêng liêng.
4.3. Sống Với Niềm Hy Vọng
Niềm hy vọng Kitô giáo không phải là sự lạc quan mơ hồ, mà là niềm tin rằng Chúa đang làm việc trong cuộc đời chúng ta, ngay cả khi chúng ta không thấy. Trong Thư gửi tín hữu Rôma, thánh Phaolô viết: “Chúng ta biết rằng: mọi sự đều sinh ích lợi cho những ai yêu mến Chúa” (Rm 8:28). Điều này có nghĩa là ngay cả những khó khăn, thất bại, hay nỗi buồn cũng có thể trở thành cơ hội để chúng ta trưởng thành, nếu chúng ta đặt niềm tin vào Chúa.
Tôi mời gọi các bạn sống với niềm hy vọng này. Khi bạn cảm thấy bế tắc, hãy cầu nguyện: “Lạy Chúa, con không thấy lối ra, nhưng con tin rằng Ngài đang dẫn dắt con.” Khi bạn cảm thấy yếu đuối, hãy nhớ rằng Chúa là sức mạnh của bạn. Và khi bạn cảm thấy cô đơn, hãy tin rằng Chúa luôn ở bên bạn, như Ngài đã hứa: “Ta sẽ ở với các con mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28:20).
Phần 5: Lời Khuyên Cho Phụ Huynh và Cộng Đoàn
Ngoài việc đồng hành với các bạn trẻ, tôi cũng muốn gửi một vài lời đến các bậc phụ huynh và cộng đoàn, những người có vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ các bạn trẻ.
5.1. Lời Khuyên Cho Phụ Huynh
Nếu bạn là cha mẹ, tôi xin mời bạn suy nghĩ về cách bạn giao tiếp với con cái. Những lời nói của bạn có sức mạnh rất lớn, có thể xây dựng hoặc phá hủy lòng tự trọng của con bạn. Khi con bạn thất bại, thay vì nói: “Con lúc nào cũng làm sai,” hãy thử nói: “Con đã cố gắng, và mẹ tin con sẽ làm tốt hơn lần sau.” Thay vì so sánh con bạn với người khác, hãy khen ngợi những nỗ lực của con, dù nhỏ.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của bà Mai
Tôi từng trò chuyện với bà Mai, một người mẹ có con trai 17 tuổi tên là Phong. Phong thi trượt kỳ thi vào lớp 10, và bà Mai thường nói: “Con làm mẹ thất vọng. Con không bằng bạn bè con.” Những lời này khiến Phong trở nên khép kín và tự ti. Tôi đề nghị bà Mai thử thay đổi cách giao tiếp, tập trung vào việc khích lệ Phong. Bà Mai bắt đầu nói: “Mẹ thấy con đã học rất chăm chỉ. Mẹ tin con sẽ làm tốt hơn.” Dần dần, Phong trở nên cởi mở hơn, và bạn ấy quyết định học nghề và tìm thấy đam mê của mình.
5.2. Lời Khuyên Cho Cộng Đoàn
Nếu bạn là thành viên của một cộng đoàn, tôi mời bạn trở thành một người đồng hành cho các bạn trẻ. Đôi khi, các bạn trẻ chỉ cần một người lắng nghe, một người tin tưởng họ, để họ có thể vượt qua khó khăn. Hãy tổ chức các buổi gặp gỡ, các hoạt động để các bạn trẻ cảm thấy mình được kết nối và được yêu thương.
Ví dụ thực tế: Câu chuyện của nhóm tình nguyện
Tôi biết một nhóm tình nguyện tại một giáo xứ, nơi các bạn trẻ tổ chức các buổi chia sẻ và giúp đỡ người nghèo. Một bạn tên là Hà, 20 tuổi, từng tham gia nhóm này khi bạn ấy đang bị trầm cảm. Hà nói: “Con cảm thấy mình vô dụng, nhưng khi con tham gia nhóm, con thấy mình có thể giúp người khác. Điều đó làm con thấy cuộc sống có ý nghĩa hơn.” Nhờ sự hỗ trợ của cộng đoàn, Hà đã vượt qua trầm cảm và trở thành một thành viên tích cực của nhóm.
Lời Kết – Hãy Bước Đi Với Niềm Tin và Hy Vọng
Thưa các bạn trẻ, cuộc sống không phải lúc nào cũng dễ dàng. Sẽ có những ngày bạn cảm thấy bế tắc, thất bại, và mất phương hướng. Nhưng tôi muốn nói với bạn rằng: Không có nỗi buồn nào kéo dài mãi mãi. Không có thất bại nào định nghĩa được bạn. Và không có khó khăn nào là không thể vượt qua.
Hãy nhớ rằng bạn không đơn độc. Bạn có gia đình, bạn bè, cộng đoàn, và trên hết, bạn có Thiên Chúa – Đấng luôn đồng hành và yêu thương bạn. Hãy tập dừng những suy nghĩ tiêu cực, chấp nhận bản thân, sống với tâm tình tri ân, và tìm ý nghĩa qua những hành động nhỏ. Và trên hết, hãy tin rằng với tình yêu của Chúa, bạn có thể đứng dậy, bước đi, và tìm thấy ánh sáng.
Tôi xin chúc các bạn bình an, niềm vui, và hy vọng. Hãy can đảm sống, can đảm yêu thương, và can đảm tin rằng cuộc đời bạn là một hành trình đầy ý nghĩa. Chúa luôn ở bên bạn, và chúng ta sẽ cùng nhau vượt qua mọi thử thách. Lm. Anmai, CSsR
