NHỮNG NGHỊCH LÝ CỦA BỤI GAI BỐC CHÁY
Trong câu chuyện Kinh Thánh của ông Môsê, sự kiện ngọn lửa cháy trên bụi gai là một trong những hình ảnh nổi bật nhất. Đó là khoảnh khắc đặc biệt, không chỉ vì sự lạ lùng của hiện tượng tự nhiên mà còn vì sự mạc khải thần linh mạnh mẽ mà Thiên Chúa đã bày tỏ cho con người. Bụi gai bốc cháy và không bị thiêu rụi, ngọn lửa ấy vừa là dấu hiệu của sự hiện diện thiêng liêng, vừa là một trong những nghịch lý sâu sắc của mầu nhiệm Thiên Chúa. Trong bài luận này, tôi sẽ tìm cách khám phá và làm sáng tỏ những nghịch lý của bụi gai bốc cháy, cũng như những mầu nhiệm thần linh ẩn chứa trong đó.
Câu chuyện về Môsê bắt đầu khi ông đang chăn chiên cho ông Jitro, người của cha mình, và thấy một bụi gai cháy nhưng không bị thiêu rụi. Điều này đã thu hút sự chú ý của ông. Khi ông đến gần, một giọng nói vang lên từ giữa ngọn lửa: “Môsê! Môsê!” Ngay lúc đó, ông đã đáp lại: “Dạ, con đây” (Xh 3,4). Câu trả lời của Môsê, tuy đơn giản, lại chứa đựng một chiều sâu mầu nhiệm. Môsê không chỉ đáp lại lời gọi của Thiên Chúa, mà trong chính câu trả lời ấy, ông cũng đã bày tỏ sự hòa nhập của chính mình vào mầu nhiệm Thiên Chúa, như một cách nhận ra rằng “Ta là Đấng Tự hữu” (Xh 3,14).
Điều đầu tiên cần chú ý là sự xuất hiện của Thiên Chúa qua ngọn lửa bốc cháy trên bụi gai. Trong một thế giới tự nhiên, lửa là một yếu tố mạnh mẽ có khả năng thiêu rụi mọi thứ nó chạm vào. Lửa mang trong mình sự tàn phá và hủy diệt. Tuy nhiên, trong câu chuyện của Môsê, ngọn lửa không hủy diệt bụi gai mà ngược lại, lại làm cho sự hiện diện của Thiên Chúa trở nên rõ ràng. Đây là một nghịch lý đầu tiên: lửa, một biểu tượng của sự phá hủy, lại là phương tiện để Thiên Chúa tỏ mình ra. Ngọn lửa trong bụi gai không phải là một sự tàn phá mà là một sự tỏ bày – ngọn lửa này là ngọn lửa thiêng liêng, là dấu hiệu của sự hiện diện thần thánh, sự hiện diện của Đấng Tạo Hóa mà con người có thể thấy nhưng không thể hiểu hết.
Nghịch lý này không chỉ phản ánh tính chất thần thánh của Thiên Chúa mà còn chỉ ra một mối quan hệ sâu sắc giữa Ngài và thế giới tự nhiên. Thiên Chúa, Đấng tạo ra thế giới, không phải là một lực lượng bên ngoài, tách biệt, mà là Đấng hiện diện trong chính thế giới này, ngay cả trong những điều bình thường và tưởng chừng như vô nghĩa. Ngọn lửa bốc cháy không chỉ là sự tàn phá mà còn là sự sống. Điều này phản ánh một trong những mầu nhiệm của Thiên Chúa: Ngài là Đấng tạo dựng và cũng là Đấng duy trì sự sống. Mặc dù mọi thứ trong thế giới tự nhiên có thể bị hủy hoại, nhưng sự hiện diện của Thiên Chúa trong ngọn lửa ấy vẫn mang lại sự sống và sự tỏ bày.
Nghịch lý thứ hai mà chúng ta cần khám phá là tên của Thiên Chúa. Khi Môsê hỏi về danh tính của Đấng đang phán với ông từ bụi gai cháy, Thiên Chúa đã trả lời: “Ta là Đấng Tự hữu” (Xh 3,14). Đây là một trong những khẳng định mạnh mẽ và khó hiểu nhất về bản chất của Thiên Chúa. “Ta là” không chỉ là một danh xưng, mà là một mầu nhiệm sâu sắc. Câu nói này không xác định Thiên Chúa theo bất kỳ cách nào mà con người có thể hiểu được, bởi vì cái tên “Ta là” không thể gói gọn bản chất vô hạn của Thiên Chúa trong một danh xưng hữu hạn.
Tên gọi “Ta là” có một ý nghĩa rất đặc biệt. Nó không phải là một cái tên theo nghĩa thông thường. Trong các nền văn hóa và tôn giáo khác, tên gọi thường phản ánh đặc điểm, quyền lực, hoặc chức năng của một vị thần. Nhưng Thiên Chúa, qua câu trả lời này, cho thấy rằng Ngài vượt lên trên mọi sự hiểu biết hạn hẹp của con người. “Ta là” không thể bị hạn chế bởi bất kỳ khái niệm hay hình ảnh nào. Ngài là Đấng “đã là, đang là, và sẽ là”, một thực thể vĩnh cửu và bất biến, không thể giam giữ trong những giới hạn thời gian và không gian của thế giới vật chất.
Đối với Môsê, sự tỏ bày này là một bước đi vào mầu nhiệm sâu sắc về Thiên Chúa, một mầu nhiệm mà ông chỉ có thể tiếp nhận và sống trong đó mà không thể hiểu hết. Thiên Chúa không muốn bị định nghĩa hay bị giới hạn trong những khái niệm mà con người có thể hiểu được. Ngài muốn con người hiểu rằng sự hiện diện của Ngài không chỉ là một sự kiện có thể diễn tả bằng ngôn ngữ, mà là một mối quan hệ sống động, một thực tại vượt ra ngoài mọi giới hạn của ngôn từ và lý trí.
Ngoài ra, còn một nghịch lý khác đáng chú ý là sự kết hợp giữa Thiên Chúa và Môsê trong khoảnh khắc này. Môsê, trong câu trả lời của mình, đã không chỉ đơn giản đáp lại lời gọi, mà còn thể hiện sự hòa nhập vào mầu nhiệm Thiên Chúa. Câu trả lời của ông, “Dạ, con đây” (Here, I am), như một cách thức để nói rằng ông đã nhận thức được sự hiện diện của Thiên Chúa và sẵn sàng tiếp nhận mầu nhiệm này. Nhưng điều thú vị ở đây là dù Môsê trả lời như vậy, ông vẫn không có tên, hay nói cách khác, ông hòa nhập vào tên của Thiên Chúa. Môsê không tách biệt với Thiên Chúa, mà qua lời đáp của mình, ông nhận biết và sống trong mối liên kết sâu sắc với Đấng mà ông không thể hiểu hết.
Chính mối liên kết này, giữa một con người có tên gọi và một Thiên Chúa không có tên gọi, tạo nên sự giao thoa giữa thế giới hữu hạn của con người và sự vô hạn của Thiên Chúa. Đây chính là mầu nhiệm mà Môsê phải sống, phải trải nghiệm, và phải truyền đạt. Ông không chỉ là người nhận mạc khải từ Thiên Chúa, mà ông còn là người tiếp nhận mầu nhiệm của sự hiện diện thần thánh trong cuộc sống của mình.
Tóm lại, những nghịch lý của bụi gai bốc cháy không chỉ là những yếu tố kỳ bí trong câu chuyện Kinh Thánh, mà còn là những mẩu chuyện thần linh ẩn chứa những bài học sâu sắc về sự hiện diện của Thiên Chúa trong cuộc sống. Thiên Chúa hiện diện không phải trong những gì dễ hiểu và dễ kiểm soát, mà là trong những nghịch lý mà con người không thể giải thích được. Qua bụi gai bốc cháy, Thiên Chúa đã mời gọi Môsê, và cũng mời gọi chúng ta, nhìn nhận rằng sự hiện diện của Ngài không phải là sự phá hủy mà là sự sống và mầu nhiệm. Chúng ta, như Môsê, chỉ có thể sống trong sự khiêm tốn và tin tưởng vào sự hiện diện của Ngài, dù chúng ta không thể hiểu hết mọi điều về Thiên Chúa.
Lm. Anmai, CSsR
