LÒNG GHEN TỊ TRONG ĐỜI SỐNG GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI
Mục lục
- LÒNG GHEN TỊ CỦA CON NGƯỜI
- LÒNG GHEN TỊ TRONG ĐỜI SỐNG CỘNG ĐOÀN
III. PHƯƠNG THẾ CHỮA TRỊ LÒNG GHEN TỊ CỦA CON NGƯỜI
- Chữa trị lòng ghen tị bằng phương thế tự nhiên
- a) Những cách ngụy trang của lòng ghen tị
- b) Chữa trị bằng phương thế tự nhiên
- Chữa trị lòng ghen tị bằng phương thế siêu nhiên
- a) Tình trạng phóng chiếu
- b) Lòng ghen tị và đời sống tâm linh
- c) Biến đổi lòng ghen tị bằng phương thế siêu nhiên
- d) Lòng ghen tị có thể là một chất xúc tác giúp biến đổi
Ghen tị là một cảm xúc phổ biến như tình yêu hay tức giận, và tất nhiên ghen tị cũng là một cảm xúc mạnh mẽ như bất cứ đam mê nào khác trong lòng người. Ngày xưa cũng như ngày nay, sự ghen tị đều làm chúng ta buồn phiền, bất chấp ý hướng hay những nỗ lực tốt lành mà chúng ta muốn thực hiện để khắc phục sự ghen tị. Trong khi một số người chỉ cảm nhận sự ghen tị như một cảm xúc nhất thời và chóng qua, thì có những kẻ lại bị “chế ngự bởi sự ghen tị,” và hậu quả là họ phải đau đớn trầm trọng về mặt tâm thần, khi sự ghen tị thống trị cuộc sống và tâm thức của họ.[1] Thần học và tâm lý học Kitô giáo đều cảnh giác chúng ta đừng coi thường sức hủy hoại của lòng ghen tị. Truyền thống Kitô giáo xem lòng ghen tị như một điều xấu cố hữu, nên đã xếp lòng ghen tị vào danh sách bảy mối tội đầu.
Các nhà phân tâm học cũng quan tâm đến lòng ghen tị, vì họ nghĩ rằng lòng ghen tị là nhân tố nằm bên dưới nhiều vấn đề liên quan đến mối tương quan giữa con người, gây đổ vỡ giữa vợ chồng, con cái, bạn bè và các quốc gia.
Theo từ điển Webster, ghen tị là: cảm thấy đau đớn và tức giận khi người khác vui hưởng một lợi lộc, đồng thời ước ao muốn chiếm đoạt lợi lộc ấy. Các nhà tâm lý bổ túc thêm: và muốn phá hoại kẻ đang chiếm hữu lợi lộc ấy.[2]
Lòng ghen tị đặt nền tảng trên ý nghĩ này: Vì của cải có giới hạn, nên một ai đó chiếm hữu quá nhiều, thì tôi chẳng còn được bao nhiêu. Nếu chúng ta xem xét cảm xúc ghen tị một cách kỹ lưỡng, chúng ta có thể khám phá được hai điều này. Thứ nhất, lòng ghen tị vừa biểu lộ nỗi khao khát muốn đón nhận những điều thiện hảo của đời sống, vừa biểu lộ sự thất vọng vì những điều thiện hảo mà mình đã đón nhận từ cuộc sống. Người ghen tị cố tước đoạt của người khác những điều họ khao khát. Thứ hai, lòng ghen tị luôn luôn xuất hiện nơi những người không có lòng biết ơn. Trong khi lòng biết ơn sản sinh ra tình yêu, lòng ghen tị lại sản sinh ra căm thù. Khi chúng ta nhận ra lòng ghen tị xuất hiện dưới bất cứ hình thức nào, thì đó có thể là cơ may giúp chúng ta được chữa lành và trưởng thành.[3]
Để hiểu rõ một cảm xúc phức tạp như lòng ghen tị, chúng ta nên biết rằng, cảm xúc ấy bắt nguồn từ ước muốn hoàn thiện của mình. Bất cứ khi nào chúng ta nhận thấy một điều tốt, chúng ta cũng bị lôi cuốn bởi điều tốt ấy. Chúng ta khao khát đến gần hay chiếm hữu điều tốt ấy. Điều tốt ấy có thể là một con người, một đồ vật, một vẻ đẹp hay một đặc điểm cao quý như hạnh phúc hay lòng quảng đại. Trong thực chất, lòng ghen tị liên quan đến sự thiện hảo. Lòng ghen tị bắt nguồn từ nỗi khao khát mãnh liệt muốn chiếm hữu điều thiện và từ nỗi thất vọng sâu xa vì không chiếm được điều thiện ấy. Lòng ghen tị xâm nhập con tim chúng ta, khi chúng ta không hy vọng chiếm được những điều tốt mà chúng ta ao ước. Tâm trạng sụp đổ và thất vọng là mảnh đất mầu mỡ để lòng ghen tị phát triển, vì lòng ghen tị triển nở mỗi khi chúng ta thiếu niềm hy vọng. Vì thế, chúng ta có thể cảm thấy rất đau đớn khi người khác thành công, hay cảm thấy hân hoan trong lòng khi người khác thất bại.
Lòng ghen tị sẽ xuất hiện, khi chúng ta không hiểu rõ giá trị cao sâu của lòng khao khát mà con người phàm nhân của chúng ta đang trải nghiệm. Là con người, chúng ta mang trong lòng một sự trống rỗng không ngừng khao khát được lấp đầy. Do đó, thánh Augustinô đã cầu nguyện như thế này: “Lạy Chúa, Chúa đã dựng nên con cho Chúa, và lòng con vẫn còn thao thức mãi cho đến khi được nghỉ yên trong Chúa”. Qua lời nguyện ấy, chúng ta thấy rằng con người mang trong lòng một nỗi khao khát thẳm sâu, và vì thế, họ luôn luôn cảm thấy chưa đầy đủ và cứ thèm muốn nhiều hơn nữa. Chính vì lòng khao khát vô biên ấy, mà chúng ta hằng ước muốn trở nên viên mãn. Khi chúng ta không ý thức mà chấp nhận khía cạnh ấy nơi thân phận con người chúng ta, chúng ta sẽ trở nên người thất vọng và ghen tị. Chúng ta quên rằng, chúng ta chỉ là những thụ tạo của Thiên Chúa, và chúng ta được dựng nên là để đi tìm sự viên mãn nơi tình yêu Thiên Chúa. Lòng ghen tị làm chúng ta nghĩ rằng, “giả như tôi chiếm được điều này hay điều nọ, tôi sẽ trở nên viên mãn”. Nhưng cuối cùng, kinh nghiệm cho chúng ta thấy mình bắt đầu vỡ mộng và căm ghét chính những điều mà chúng ta nghĩ là có thể làm cho chúng ta mãn nguyện.
Thay vì chấp nhận những hạn chế và mất mát như một phần của cuộc sống, kẻ ghen tị nghĩ rằng người khác thì nhận được nhiều, trong khi họ chẳng nhận được bao nhiêu. Người ghen tị chú ý quá nhiều đến những gì người khác sở hữu, khiến họ không thể tập trung vào những gì họ đang cần và đang mong muốn. Khi họ thiếu nhận thức về chính mình, thì tình trạng đó cản trở họ lãnh trách nhiệm về cuộc đời mình. Họ nghĩ rằng, người khác phải chịu trách nhiệm về những gì họ đang thiếu, và vì thế mà họ tức giận. Họ đổ lỗi cho người khác, đó là tác nhân kích hoạt cảm xúc bị ngược đãi và thù hằn mà họ cho là đúng, khiến họ nghĩ rằng người khác phải trả giá vì đã làm cho họ cảm thấy tồi tệ. Những cảm xúc đau khổ mà họ cảm nghiệm nơi mình, dần dần trở thành sự đau khổ do ngươi khác gây ra cho họ. Sự trống vắng và nỗi khao khát của họ được thay thế bằng sự tức giận và thịnh nộ. Và kẻ nào đang sở hữu những điều mà họ khao khát, kẻ ấy sẽ trở thành kẻ thù, mà hạnh phúc của kẻ thù thì không có lợi cho họ.[4]
Cần lưu ý hết sức đến những hậu quả do lòng ghen tị gây ra trong đời sống cộng đoàn, vì đa số chúng ta đều sống và làm việc trong nhóm. Các chuyên viên năng động nhóm đều cho rằng, các cuộc xung đột trong nhóm thường bắt nguồn từ một sự ghen tị trong vô thức tập thể. Các nhóm ít khi được thành lập bởi những người đồng đều như nhau; những khả năng phú bẩm không đồng đều là chuyện không thể tránh. Tuy nhiên, sự bất bình đẳng ấy không đương nhiên sinh ra lòng ghen tị, nếu mỗi cá nhân cảm thấy đủ an tâm và tự tin, mà hiểu rõ giá trị của những gì mà mỗi người cống hiến. Trong trường hợp đó, “chúng ta không buộc phải có hết mọi sự và làm hết mọi việc. Chúng ta có thể tin tưởng rằng, người khác sẽ cung cấp cho chúng ta những gì chúng ta thiếu”. Đó là điều mà Ann và Barry Ulanov, hai nhà phân tâm học theo trường phái Jung, đã khẳng định trong một tác phẩm nghiên cứu về lòng ghen tị. Họ còn nói thêm rằng, chúng ta “có thể vui mừng vì tài năng và khả năng của người khác, bởi vì chúng ta cùng nhau làm nên một khối toàn vẹn và đáng mong ước”.[5]
Sự khác biệt của các cá nhân có thể là một cơ hội làm giầu cho cộng đoàn, nếu biết liên kết những khác biệt:
Có khi nào bạn quan sát một người thợ xây bức tường từ những viên đá tự nhiên có hình dạng khác nhau – viên có dạng hình chữ nhật, viên hình tam giác và cả những viên không có hình dạng nhất định. Thế nhưng với sự khéo léo của người thợ, những viên đá khác nhau đó đã tạo nên một bức tường rất chắc chắn và mang tính mỹ thuật cao.
Cuộc sống cũng vậy. chúng ta sinh ra và lớn lên chẳng ai giống ai. Mỗi người một tính cách, mỗi người có một thế mạnh riêng. Cuộc sống, công việc xung quanh ta là bức tranh rộng lớn được hình thành bởi những con người với những tính cách khác nhau đó. Có người chú ý đến tổng thể và có người chỉ quan tâm đến chi tiết. Nhiều người rất giỏi trong việc nghĩ ra các ý tưởng hay thiết lập các kế hoạch vĩ mô nhưng lại không có cách triển khai, theo đuổi và biến nó thành hiện thực. Ngược lại, số khác có thể bền bỉ thực hiện mọi kế hoạch đề ra đến cùng. Hiếm có người nào một mình có thể làm được tất cả.
Chắc chắn sẽ rất thành công nếu chúng ta biết kết hợp những con người với những tính cách khác nhau đó để tạo nên sức mạnh tổng hợp cho tổ chức của mình. Và người giỏi không phải là người làm tất cả mà là người biết dùng những người giỏi hơn mình để làm những công việc thích hợp.
Howard Murad là bác sĩ chuyên khoa da liễu ở Los Angeles. Ông nhận thấy hầu hết các bệnh nhân đều mong muốn được kết hợp giữa việc điều trị và chăm sóc sắc đẹp. Nhưng ông cũng biết rất rõ rằng ít có ai trong ngành y có thể giỏi trong cả hai chuyên môn này: “Tôi quyết định hợp tác với một bác sĩ phẫu thuật, và nếu bệnh nhân của tôi cần đến một cuộc giải phẫu thẩm mỹ thì đó không còn là việc của tôi nữa”.
Sau hai mươi năm thực hiện việc điều trị bệnh kết hợp với chăm sóc sắc đẹp, bác sĩ Murad thu được khoảng 60 triệu đô la mỗi năm từ việc bán mỹ phẩm và điều trị theo phương pháp tắm nước khoáng. Ông nhận xét: “Tôi có được ngày hôm nay có lẽ là do tôi chọn cách làm việc với những người am tường những điều mà tôi không biết”.[6]
Sự khác biệt của các cá nhân có thể là một cơ hội làm giầu cho cộng đoàn, nếu biết hợp tác với nhau:
Có hai người đang trong cơn đói kém do hạn hán thì nhận được đồ bố thí của một ông cụ: một cần câu cá và một giỏ cá sống. Người thứ nhất chọn giỏ cá, người thứ hai chọn cần câu rồi ai đi đường nấy.
Người chọn giỏ cá thì kiếm củi nhóm lửa, rồi ngấu nghiến nướng ăn mà chẳng biết tận hưởng mùi vị thơm ngon của cá. Nhưng không lâu sau cá hết, anh ta chết đói cạnh cái giỏ không.
Còn người thứ hai thì cầm cần câu nhịn đói, ráng lê từng bước đi đến bờ sông. Nhưng chưa kịp đến nơi thì kiệt sức, anh ta gục chết giữa đường.
Lại có hai người đang đói khác cũng được ông già cho một cái cần câu và một giỏ cá. Nhưng hai người này không chia tay nhau mà rủ nhau cùng đi tìm dòng sông. Trên đường đi, họ vừa hỗ trợ, vừa động viên nhau cùng cố gắng, khi mệt mỏi thì bắt ra một con cá nấu chia nhau ăn. Cuối cùng, họ cũng đến được dòng sông. Từ đó, hai người sống bằng nghề đánh bắt cá. Mấy năm sau, họ xây nhà, lập gia đình rồi sinh con đẻ cái, sống khỏe mạnh và hạnh phúc.[7]
Sự khác biệt của các cá nhân có thể là một cơ hội làm giàu cho cộng đoàn, nếu biết ý thức trong xã hội mỗi người có một vai trò khác nhau:
Một nhà khoa học già khá nổi tiếng và một chàng ca sĩ trẻ gặp nhau trên cùng một chuyến bay. Khi xuống máy bay, rất nhiều người hâm mộ vây quanh chàng ca sĩ, còn nhà khoa học thì chẳng ai để ý đến.
Chứng kiến điều này, một người quen của nhà khoa học bất bình nhưng khi vừa định lên tiếng thì liền bị nhà khoa học ngăn lại: Ca sĩ thì phục vụ trước mặt công chúng, còn chúng tôi thì làm việc một cách thầm lặng. Do đó, mọi người tất nhiên sẽ chào đón những ca sĩ và âm thầm kính trọng chúng tôi. Trước mặt biết bao nhiêu người, các ca sĩ có thể hát; còn chúng tôi, trước mặt đông người thì làm sao có thể làm thí nghiệm hay nghiên cứu được? Trong xã hội có rất nhiều người vẫn đang âm thầm phục vụ cho những người khác, và có thể bạn cũng là một trong số đó. Vấn đề là bạn hiểu và biết rõ về việc mình đang làm và cảm thấy tự hào chứ không cần đến sự tán dương của những người xung quanh.[8]
Sự khác biệt nơi mỗi cá nhân có thể là một nguy cơ cho sự ghen tị đầu độc cộng đoàn:
Nếu các thành viên trong nhóm thiếu lòng tự trọng, thì chúng ta có thể dự đoán là lòng ghen tị sẽ ngẩng cao đầu và chĩa vào bất cứ thành viên nào tỏ ra nổi bật vì thành công hay vì may mắn. Vì thế, những dịp mừng lễ, đám cưới, kỷ niệm và mừng sinh nhật có thể là cơ hội khiến người ta so đo mà ghen tị. Khi người ta cảm thấy chẳng ai cho mình điều gì, hay không đối xử với mình một cách đặc biệt, thì họ có thể cảm thấy rất tức giận khi người khác được đề cao. Lòng ghen tị đầu độc đời sống cộng đoàn. Khi người ghen tị làm bầu khí cộng đoàn trở nên ô nhiễm vì những cảm xúc tức giận và ngấm ngầm phá hoại những nỗ lực sống chung và hợp tác, họ gây ảnh hưởng xấu trên toàn thể đời sống cộng đoàn. Họ có thể gieo vãi mầm mống chia rẽ, bằng cách loan truyền những tin đồn gây ngờ vực, xúi giục những người khác chống đối nhau và tạo nên những cuộc đối đầu tay ba.[9]
Sự khác biệt của các cá nhân có thể là một nguy cơ cho sự ghen tị hủy hoại cộng đoàn:
Để đối phó với những vấn đề liên quan đến đời sống cộng đoàn, thì đức tin và thiện chí mà thôi thì chưa đủ. Nếu các thành viên cộng đoàn thiếu những kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột một cách hữu hiệu, họ sẽ không sao tránh khỏi những thiệt hại do lòng ghen tị gây ra. Nếu có nhiều người ghen tị trong cộng đoàn, thì đời sống của toàn thể cộng đoàn có thể bị phá hủy.
Một cách phá hoại phổ biến là trút tức giận lên đầu một kẻ bung xung: Một cách ý thức hay vô thức, một vài người thông đồng với nhau mà chỉ định một thành viên làm “người có vấn đề,” rồi thuyết phục những người khác cũng tin như thế. Khi tìm hiểu các gia đình có “một đứa con gây ra vấn đề,” các lý thuyết gia về hệ thống đã chứng minh rằng, năng động “trút giận lên đầu một kẻ bung xung” là một điều hoàn toàn có thật. Khi nghiên cứu gia đình như một hệ thống, họ có thể tìm thấy những sự liên minh và xung đột giữa các thành viên trong gia đình.
Khi giúp mỗi thành viên trong gia đình biết cách bộc lộ các nhu cầu và cảm xúc của mình, họ không cần phải trút giận lên đầu một kẻ bung xung nữa. Nhưng khi các nhóm bất hòa mà đưa ra những tiêu chuẩn như “phải tử tế” và “đừng vạch áo cho người ta xem lưng,” họ ngăn cản các thành viên bày tỏ cảm xúc và bộc lộ sự bất đồng của mình, thì đó là bước đầu mở đường cho việc trút giận lên đầu kẻ bung xung. Sự kiện đó đã xảy ra trong một cộng đoàn Kitô hữu nọ, khi họ giải quyết sự xung khắc mà họ không nhìn nhận, bằng cách trút giận lên đầu một người, mỗi năm một người khác nhau. Bề ngoài thì họ làm ra vẻ có tinh thần hiệp nhất và hợp tác, nên những người ngoài cộng đoàn nghĩ rằng họ là một cộng đoàn gương mẫu. Tuy nhiên, sự thật không chỉ được tỏ lộ qua việc họ trút giận lên đầu một kẻ bung xung, mà còn biểu hiện qua việc họ không có khả năng phát huy một đời sống cầu nguyện cho có ý nghĩa, và không thể giao tiếp thân mật với nhau.
Ngoài việc trút giận lên đầu kẻ bung xung, sự ghen tị trong cộng đoàn có thể biểu hiện qua những hình thức ít bi thảm hơn. Chẳng hạn như đàm tiếu, tỏ thái độ tiêu cực (đối với bề trên và các bạn nổi bật), không khích lệ và nâng đỡ nhau. Đó là những hình thức mà các thành viên trong cộng đoàn thường sử dụng khi họ bộc lộ lòng ghen tị đối với nhau.
Không có khả năng tiếp nhận sự trợ giúp hay chân thành tỏ lòng biết ơn đối với các thành viên khác trong nhóm, cũng có thể là những hình thức che đậy sự ghen tị.
Cuối cùng, sự ghen tị trong cộng đoàn đôi khi được phản ánh qua việc các thành viên lớn tuổi đối xử không tốt với các thành viên trẻ tuổi hơn. Quả là điều đau đớn đối với những người lớn tuổi, khi họ phải chấp nhận những dấu hiệu suy yếu mỗi ngày một gia tăng. Nếu họ không biết chấp nhận những sự mất mát không sao tránh được, thì sự tức giận của họ sẽ tạo nên một sự ghen tị giữa người già và người trẻ, khiến họ không thể vui hưởng những điều tốt lành mà họ trao ban cho nhau. Vì cảm thấy mình bị lường gạt, nên một vài người lớn tuổi tỏ ra khó chịu với những người trẻ, khi người trẻ thụ hưởng những điều mà họ không bao giờ có được.
Trong đời sống gia đình, cha mẹ cũng có thể phải đối phó với những cảm xúc ghen tị đối với con cái, khi họ thấy con cái có được những lợi thế, mà khi họ còn trẻ, họ đã không có. Đây là một điều nghịch lý: Trên bình diện ý thức thì cha mẹ muốn con cái có được mọi thứ, nhưng trên bình diện vô thức thì họ lại bực bội vì con cái có quá nhiều thứ.[10]
III. PHƯƠNG THẾ CHỮA TRỊ LÒNG GHEN TỊ CỦA CON NGƯỜI
Những cơ chế tự vệ như phủ nhận và tri thức hóa,[11] là những hình thức tự vệ mà vô thức sử dụng để tránh né những cảm nghĩ đau đớn và tâm trạng khó chịu. Con người sử dụng nhiều hình thức tự vệ để chống lại cảm xúc ghen tị. Trong tác phẩm kinh điển về lòng ghen tị, bà Klein cho rằng những hình thức tự vệ thì khá nhiều, nên chúng ta không thể liệt kê tất cả được. Những hình thức tự vệ ấy có mục đích giúp chúng ta tránh khỏi đau khổ và khuynh hướng trả đũa, mà lòng ghen tị có thể khơi dậy nơi chúng ta. Chúng ta thường sử dụng những hình thức tự vệ phổ biến nhất, mặc dầu chúng ta không nghĩ rằng đó là những cách ngụy trang của lòng ghen tị.[12]
Lý tưởng hóa
Chúng ta thường ghen tị với những người chúng ta yêu mến và ngưỡng mộ, nhất là khi họ tỏ vẻ mình có được mọi sự và những điều mà chúng ta không có. Khi chúng ta lý tưởng hóa những kẻ ấy và tài năng của họ, thì đó có thể là một nỗ lực nhằm hạn chế lòng ghen tị của chúng ta. Tuy nhiên, nếu lòng ghen tị quá mạnh mẽ, thì sớm hay muộn việc đánh giá ấy cũng biến thành sự căm ghét, bởi vì nó làm cho chúng ta cảm thấy thấp kém.
Đánh giá thấp
Đánh giá thấp là một hình thức tự vệ khác nhằm tránh né lòng ghen tị. Người ta thường đưa ra hai ví dụ sau đây để minh họa cho hình thức tự vệ này:
Thứ nhất là thái độ “chê nho xanh,”[13] nhằm coi nhẹ những thất bại của mình (dù sao thì giải thưởng ấy chẳng có giá trị gì!)
Thứ hai là bày tỏ một sự thật hiển nhiên như “người giàu có nhiều tiền bạc, nhưng tiền bạc đâu mua được hạnh phúc!” Một khi chúng ta đánh giá thấp một điều gì đó, cảm nghĩ ghen tị của mình cũng biến mất. Chắc hẳn là chúng ta có thể đánh giá thấp bất cứ điều gì hay bất cứ ai được xem là lý tưởng. Sớm hay muộn thì việc lý tưởng hóa ấy cũng đưa đến việc vỡ mộng. Cơ chế lý tưởng hóa bị sụp đổ nhanh hay chậm là tùy cường độ của lòng ghen tị ẩn khuất bên dưới. Khi người ta tương giao thân thiết với kẻ này, rồi lại đoạn giao mà tìm cách tương giao với kẻ khác, vì xu hướng phá hoại và đánh giá thấp chi phối mọi tương giao thân thiết của mình, thì tâm trạng vỡ mộng và thất vọng của họ cứ lặp đi lặp lại.[14]
Bối rối
Gắn liền với lòng ghen tị là cảm xúc thất vọng vì không đạt được điều mình hằng khao khát nhất. Nếu chìm đắm trong những sự phù phiếm, chúng ta có thể cảm thấy rất khó khăn khi chọn lựa, ngay cả những vấn đề hệ trọng như ơn gọi, nghề nghiệp, và những chuyện vụn vặt như chọn thực đơn ở nhà hàng. Lối suy nghĩ thiếu quyết đoán và minh bạch khiến chúng ta không thể lấy quyết định, đôi khi bắt nguồn từ lòng ghen tị và thất vọng vì không đạt được điều chúng ta muốn. Sự bối rối đưa đến tình trạng bất động và đình hoãn, có thể là một cách thức tự vệ nhằm tránh né hay chống lại sự ghen tị.[15]
Coi thường bản thân
Coi thường bản thân hay thiếu lòng tự trọng là một cách thức khác để tránh né cảm xúc ghen tị. Coi thường bản thân là đặc điểm nổi bật của những người dễ rơi vào tình trạng trầm cảm. Việc coi thường bản thân có thể đưa đến hậu quả là chúng ta không bao giờ có thể phát huy những tài năng của mình một cách mỹ mãn, hay chỉ xuất hiện trong những trường hợp nhất định như khi chúng ta phải đối đầu với một người quan trọng. Hành động tháo lui và từ chối cạnh tranh có thể là một cách thức tránh né những cảm xúc đau đớn do lòng ghen tị gây ra. Tuy nhiên, khi trốn tránh như vậy, chúng ta phải trả một giá đắt, là đánh mất cơ hội quý giá để phát huy tài năng của mình và gặt hái thành công.
Tham lam
Tham lam có thể là một cách thức tự vệ tinh vi chống lại lòng ghen tị. Phát xuất từ sự thiếu thốn cùng cực trong thời thơ ấu, lòng ghen tị đưa tới tình trạng bất lực vì không bao giờ cảm thấy mãn nguyện. Những ai phải chịu đau khổ như thế thì nghĩ rằng: “Tôi có được gì và tôi có là gì, hẳn không bao giờ đủ!” Cảm nghĩ túng thiếu có thể thúc bách họ thèm muốn hay chiếm hữu tất cả những gì họ có thể chiếm hữu, bất luận là của cải vật chất hay của cải tinh thần. Bị thôi thúc bởi lòng tham không đáy, họ quan tâm đến việc “chiếm hữu” và “vượt thắng kẻ khác” để tránh né lòng ghen tị. Khuynh hướng cầu toàn và chuyên môn hóa có thể là những biểu hiện của xu hướng tránh né ghen tị, khi người ta đuổi theo những thành công và thành tựu để làm cho mình được yên lòng.[16]
Khoe khoang
Khi người ta khoe khoang thành công và tài sản của mình để kích thích lòng ghen tị nơi người khác, thì đó cũng là một cách đảo ngược tâm trạng ghen tị mà mình đang trải nghiệm. Khi người ta muốn làm cho người khác trở thành kẻ ghen tị và chiến bại, thì thái độ ấy vừa biểu lộ sự thù hằn, vừa biểu lộ sự bất lực sâu xa, vốn là đặc điểm trong thế giới nội tâm của kẻ ghen tị. Thái độ tự tôn hay xu hướng khoe khoang tài sản của mình là mặt nạ quen thuộc của lòng ghen tị.
Căm thù và dửng dưng
Để chống lại lòng ghen tị, người ta còn sử dụng một hình thức tự vệ khác, là dập tắt cảm xúc yêu thương và ôm ấp cảm xúc căm thù. Kẻ ghen tị tỏ ra bối rối trước một mớ cảm xúc lẫn lộn giữa yêu thương, thù ghét và ghen tị, mà hậu quả là những cảm xúc ấy sẽ xuất hiện trong các mối tương quan thân thiết của mình và họ không thể chịu đựng được những cảm xúc mâu thuẫn như thế. Để tránh né sự xung đột giữa các cảm xúc mâu thuẫn trong nội tâm, họ có thể phủ nhận cảm xúc yêu thương, bằng cách biểu lộ sự căm thù một cách công khai, hay tỏ vẻ dửng dưng. Kìm nén cảm xúc ấm áp và những biểu hiện của lòng nhân ái là một hình thức trả thù tinh vi đối với những kẻ mà chúng ta ghen tị.
Thoái lui
Một biến thể khác của cơ chế tự vệ là cắt đứt quan hệ với người khác. Một sự độc lập thái quá thường che giấu nỗi sợ ghen tị và chống lại lòng ghen tị của mình, bằng cách tránh né những kinh nghiệm có thể làm phát sinh lòng ghen tị cũng như lòng biết ơn. Nếu chủ thể không có khả năng xin người khác giúp đỡ hay đón nhận sự giúp đỡ của người khác, thì đôi khi đó là dấu chỉ của lòng ghen tị, bởi vì khẳng định sự độc lập quá mức có thể là từ chối nhìn nhận sự thành công của người khác.
Chỉ trích thiếu xây dựng
Ngồi lê đôi mách, nói xấu sau lưng kẻ khác, và những cách thức hạ nhục người khác như thế, là những hình thức biểu lộ sự ghen tị rất phổ biến trong cuộc sống hằng ngày. Kẻ ghen tị thì cảm thấy không vui khi người khác được hạnh phúc, nhưng lại cảm thấy hài lòng và hân hoan khi kẻ khác gặp điều bất hạnh. Làm mất uy tín hay bôi nhọ thanh danh của kẻ khác được xem là biểu hiện của lòng ghen tị.[17]
Hãy nhìn nhận những thành công đến với người khác từ sự nỗ lực của họ
Hãy nhìn nhận những thành công, những may mắn đến với người khác từ sự nỗ lực của họ. Đó là thành quả họ đáng nhận được. Chỉ nghĩ như vậy, bạn mới xóa tan cảm giác tiêu cực trong lòng bạn. Đừng bao giờ tỏ ra ghen tị với thành công của người khác, bởi vì để có được nó họ đã dốc hết sức mình cho nó. Bạn hãy cổ vũ họ, khuyến khích và công nhận thành công của người khác. Như thế, bạn sẽ có thêm động lực để phấn đấu.[18]
Học cái hay của người khác
Khi Hasan – một nhà hiền triết Hồi Giáo sắp qua đời, có người hỏi ông: “Thưa ngài, xin ngài cho tôi biết ai là thầy ngài? Ai là người đã truyền cho ngài những kiến thức uyên bác đến vậy?”.
Hasan mỉm cười: Những người thầy của ta nhiều vô kể. Nếu điểm lại tên tuổi của các vị ấy hẳn sẽ mất hàng tháng, hàng năm. Điều đó quá dài vì thời gian của ta còn rất ít. Nhưng ta có thể kể ra đây ba người thầy trong số những vị ấy.
Người đầu tiên là một tên ăn trộm. Một lần, sau khi lạc giữa sa mạc, ta tìm đến được một khu làng, trời đã rất khuya, mọi nhà đều đóng cửa ngủ cả. Đi mãi, cuối cùng tình cờ ta bắt gặp một người đàn ông đang hì hục khoét vách. Ta hỏi ông ta xem có thể tá túc ở đâu, ông ta trả lời: “Khuya khoắt thế này thật khó tìm chỗ nghỉ chân. Nhưng ông có thể đến ở chỗ tôi nếu ông không ngại ở chung với một tên ăn trộm”.
Quá khát và mệt mỏi, ta quyết định theo người đàn ông đó về chỗ trú chân, không một chút chần chừ. Ta đã nán lại đấy hẳn một tháng! Mỗi đêm, trước khi đi, người đàn ông ấy đều lặp lại câu nói quen thuộc: “Tôi đi làm đây, ông ở nhà cầu nguyện cho tôi nhé!”. Lần nào người đó trở về, đáp lại ánh mắt tò mò của ta, vẫn là câu trả lời: “Hôm nay chẳng ăn trộm được gì cả, nhưng ngày mai tôi sẽ làm được. Có thể lắm chứ”.
Bỏ qua chuyện xét đoán việc làm bất chính của người đàn ông kia, rõ ràng ông ta cũng rất đáng nể vì niềm tin mạnh mẽ của mình phải không? Đã có lúc ta trải qua giai đoạn vô cùng bế tắc, trí óc liên tục suy ngẫm nhưng chẳng ngộ ra được một chân lý nào. Điều đó khiến ta rơi vào tâm trạng tuyệt vọng đến mức nghĩ rằng mình nên chấm dứt tất cả những tìm kiếm vô nghĩa này. Nhưng ngay sau đấy ta chợt nhớ đến tên ăn trộm, kẻ hằng đêm vẫn quả quyết: “Ngày mai tôi sẽ làm được. Có thể lắm chứ!”.
Người thầy thứ hai của ta là một con chó – đừng vội cười nhé anh bạn. Lần đó, khi ta đang đi dọc bờ sông thì một con chó xuất hiện. Nó đang khát nước. Nhưng vừa nhìn xuống dòng nước, nó liền hoảng sợ bỏ chạy. Chắc chắn nó đang nhầm tưởng cái bóng của mình là một con chó khác. Có lẽ quá khát nên chạy được một đoạn, con chó đáng thương lại quay trở lại. Mặc nỗi sợ hãi trong lòng, nó nhảy xuống sông và cái bóng biến mất. Ta nhận ra rằng, cũng như con vật kia, phần lớn nỗi sợ hãi trong con người chúng ta đều do tưởng tượng mà nên. Vì vậy, phải biết lấy hành động để chiến thắng nỗi sợ của bản thân.
Người thầy cuối cùng của ta là một đứa bé. Lần nọ, ta đến một thành phố lớn và thấy một đứa bé cầm trên tay ngọn nến đã thắp sáng để đặt trong đền thờ. Ta hỏi đứa bé: “Con tự thắp cây nến này phải không?”. Đứa bé đáp: “Thưa phải”. Đoạn ta hỏi: “Lúc nãy ta còn thấy cây nến chưa được thắp nhưng chỉ một thoáng sau đã cháy sáng. Vậy con có biết ánh sáng từ đâu đến không?”.
Đứa bé cười to, thổi phụt ngọn nến và nói: “Ngài thấy ánh sáng đã biến mất, vậy ngài bảo ánh sáng đã đi đâu?”.
Cái tôi ngạo nghễ của ta hoàn toàn sụp đổ, pho kiến thức kim cổ của ta cũng sụp đổ theo. Lúc ấy ta nghiệm ra sự dốt nát của bản thân. Và từ đó trở đi, ta không bao giờ còn dám tự hào về kiến thức của mình.
Đúng là có thể nói ta không có một ai là thầy, nhưng điều này không có nghĩa ta không phải là một học trò. Ta xem vạn vật là thầy. Ta học hỏi từ tất cả mọi vật, từ cành cây, ngọn cỏ đến đám mây trên trời kia. Ta không có một người thầy, vì ta có hàng triệu triệu người thầy mà ta đã học được mỗi khi có thể. Điều thiết yếu trong cuộc sống là phải luôn sẵn sàng làm một người học trò và phải biết học hỏi ngay từ những điều bình thường, từ những con người giản dị nhất.[19]
Phát huy sở trường
Tiến sĩ Don Clinfton, một nhà tâm lý học hành vi đã trở nên nổi tiếng vì câu chuyện có ý nghĩa sau:
Đã có thời kỳ, các loài động vật quyết định phải làm một điều gì đó có ý nghĩa để giải quyết các vấn đề đặt ra trong thế giới mới này. Chúng đã tổ chức ra một trường học và thực hiện một chương trình giảng dạy bao gồm các môn học như chạy, leo trèo, bơi và bay. Để tạo điều kiện dễ dàng cho các môn học.
Vịt tỏ ra xuất sắc trong môn bơi. Trên thực tế, nó còn bơi tốt hơn cả giáo viên hướng dẫn. Tuy nhiên Vịt lại chỉ vừa đủ điểm để thi đỗ trong môn bay, còn môn chạy thì rất kém. Do chạy chậm, Vịt đành phải bỏ môn bơi và ở lại trường sau giờ học để tập chạy. Điều đó làm cho đôi chân Vịt bị mòn đi nhanh chóng khiến cho nó chỉ đứng vị trí trung bình trong môn bơi. Tuy nhiên, với vị trí trung bình cũng là quá đủ, bởi vậy, không một ai trừ Vịt lại lo ngại về điều này.
Thỏ bắt đầu với vị trí số 2 trong môn chạy, tuy nhiên, sau đó, bệnh co giật cơ bắp chân đã tiến triển với một mức độ đáng lo ngại do Thỏ phải hoá trang quá nhiều trong môn bơi.
Sóc là người đứng đầu trong môn leo trèo, song nó lại có thành tích đáng thất vọng trong lớp bởi vì thầy giáo đã bắt nó phải xuất phát từ dưới đất lên chứ không phải từ trên ngọn cây xuống. Sóc đã trở thành “chú ngựa ngốc nghếch” do cố quá sức và bởi vậy chỉ được xếp loại “C” trong môn leo trèo và loại “D” trong môn chạy.
Chim đại bàng là một đứa trẻ ngỗ nghịch và đã bị phạt nặng do không chịu nghe lời. Trong lớp leo trèo, nó đánh bại tất cả những học sinh khác để leo lên ngọn cây, nhưng cứ khăng khăng đòi sử dụng đôi cánh của mình để bay lên đó.
Bài học rõ ràng rút ra từ câu chuyện này thật giản dị. Mỗi loài vật đều có những khả năng riêng mà tại đó nó tỏ ra xuất sắc nhất, trừ khi nó bị yêu cầu hay buộc phải tuân theo một khuôn mẫu khác không thích hợp đối với nó. Khi điều này xảy ra, sự thất vọng, nản chí hay thậm chí tội lỗi sẽ dẫn đến sự tầm thường trong tất cả các hoạt động hay sự thất bại hoàn toàn. Con Vịt dù sao vẫn là con Vịt và chỉ là con Vịt mà thôi. Vịt được sinh ra để bơi chứ không phải để chạy, hay leo trèo, vốn không phải là sở trường của nó. Do đó, việc nghĩ rằng Vịt chỉ có thể bơi hay bay sẽ giải quyết được khó khăn của Sóc. Chim Đại Bàng là những sinh vật đẹp trên bầu trời chứ không phải trong một cuộc chạy đua chân đất. Trong những cuộc đua đó, Thỏ sẽ luôn luôn là người chiến thắng trừ khi Đại Bàng bị đói.
Điều đúng với các loài vật trong rừng cũng đúng với tất cả chúng ta. Mỗi người đều có thể làm một việc gì đó rất tốt. Nhiệm vụ của chúng ta là giúp cho họ làm được nhiều điều mà họ có thể làm tốt. Nguyên tắc quản lý cần phải tuân theo là phát huy sở trường và thế mạnh của từng cá nhân và làm cho các thiếu sót, hạn chế không ảnh hưởng đến công việc đang tiến hành.[20]
Chuyển từ tiêu cực sang tích cực
Khi những ý nghĩ ghen tị xuất hiện, bạn hãy chuyển hướng những ý nghĩ tiêu cực sang một bên và hướng đến những điều mới mẻ khác.
Ông vua xe hơi Henry Ford từng kể lại rằng: Tất cả những gì ông ta có được ngày nay là xuất phát từ một chuyện nhỏ xảy ra ở một nhà hàng ăn. Ngày trước, ông chỉ là một anh công nhân sửa chữa xe. Một lần, sau khi lĩnh lương tháng, ông rất vui sướng, bèn quyết định tới một nhà hàng cao cấp mà mình đã mong ước được đến từ lâu.
Nhưng ông đã ngồi trong phòng ăn tới gần 15 phút mà không có nhân viên phục vụ nào đến chào hỏi ông cả. Cuối cùng cũng có một người miễn cưỡng tới bên bàn, hỏi ông cần gọi gì. Henry Ford rối rít gật đầu nhưng chỉ thấy người phục vụ tỏ vẻ khó chịu, quẳng thực đơn lên bàn một cách thô lỗ. Henry Ford vừa mở thực đơn xem thì nghe thấy người phục vụ nói giọng khinh miệt: “Không cần xem kỹ quá đâu, anh chỉ cần xem phần bên phải (ý chỉ giá tiền) thôi, phần bên trái chỉ là tên món ăn, không cần phí công làm gì!”
Henry Ford ngẩng đầu lên. Bắt gặp vẻ mặt đầy khinh miệt của người phục vụ, ông rất phẫn nộ. Ông định gọi ngay món ăn đắt nhất nhưng nhớ ra trong túi chỉ có vài đồng lương ít ỏi, nên đành phải nén cơn giận lại để chỉ gọi món hamburger.
Người phục vụ “hứ” một tiếng, ngạo mạn nhận lại thực đơn từ tay Henry Ford. Tuy không nói nhưng vẻ mặt anh ta đã cho Henry Ford thấy rõ anh ta nghĩ gì: “Tôi biết mà, một tên nghèo kiết như thế này, chẳng qua cũng chỉ ăn hamburger là cùng!”
Sau khi người phục vụ đi khỏi, Henry Ford ngồi im lặng suy nghĩ: Tại sao mình chỉ có thể ăn món mà mình ăn được chứ không thể ăn những gì mình muốn?
Ngay lúc ấy, Henry Ford đã hạ quyết tâm sẽ trở thành một nhân vật lớn trong xã hội. Cuối cùng, từ một anh công nhân sửa xe bình thường, Henry Ford đã trở thành một ông vua xe hơi nổi tiếng thế giới.[21]
Chuyên tâm vào công việc và cuộc sống của mỗi người
Hãy xác định lại những giá trị cuộc sống đối với bạn, khi bạn đã có một đích nhắm, bạn sẽ không bị phân tán bởi những đích nhắm của người khác. Chuyên tâm vào công việc và cuộc sống của mình sẽ giúp bạn nhận ra được những giá trị đích thực mà bạn cần cho cuộc sống. Đừng lãng phí thời gian ghen tị với những thứ không hợp với mình.
Người sáng lập ra tập đoàn quản lý quốc tế của Mỹ (IMG), chuyên gia quản lý hàng đầu thế giới, kể về một người bạn đã giúp anh nhận ra nhiều điều hay trong cuộc sống. Anh bạn này là nhân viên bán hàng cực kỳ tài giỏi, bạn mà bước chân vào cửa hàng có anh đứng bán thì khó lòng thoát khỏi những lời nói đầy ma lực của anh ta. Anh sẽ nói cho đến khi tiền trong túi bạn phải bò ra mới thôi.
Mọi người ai cũng công nhận anh ta có năng khiếu thiên bẩm trong lĩnh vực bán hàng, anh cũng tự biết thế. Nhưng anh lại không muốn mọi người chỉ nhìn nhận mình như một người bán hàng giỏi. Anh muốn chứng tỏ bản thân anh cũng chẳng thua ai trong các lĩnh vực khác.
Tuy nhiên, thực tế thì anh chỉ có sở trường về bán hàng, đối với những lĩnh vực như cách thức tổ chức, đầu tư tiền bạc, quản lý nhân viên anh không thông thạo gì mấy.
Người như thế có thể trở thành giám đốc bán hàng số một của công ty, nhưng tuyệt đối không thể là nhà doanh nghiệp được. Một bậc thầy về khả năng ăn nói, nhưng lại là doanh nhân hạng bét! Suốt mười năm ròng, anh không ngừng cố gắng tạo dựng sự nghiệp cho riêng mình: Liên tục mở công ty nhưng cũng liên tục đóng cửa!
Vì sao nên nỗi? Ấy là vì anh đã không nhìn nhận đúng về bản thân mình và người khác. Theo quan điểm của anh, bán hàng là công việc rất đơn giản, ai cũng làm được, nên khi mở công ty, anh giao cho người khác trách nhiệm bán hàng, còn mình thì chuyển sang làm quản lý. Đó chính là sai lầm chết người, vì thực ra anh là một quản lý tồi, trong khi chẳng có nhân viên nào bán hàng hiệu quả như anh. Cuối cùng, sự phân công bất hợp lý khiến cho không ai trong công ty phát huy được sở trường của mình, kể cả anh.
Nào ai có thể toàn diện về mọi mặt, vì thế đừng mong cầu sự hoàn mỹ. Điều quan trọng nhất là chúng ta phải nhận biết và cố gắng phát huy sở trường của mình đến cùng, giảm thiểu thiệt hại ở mức thấp nhất. Nếu cứ nhằm điểm yếu mà ra sức khai thác, bỏ luôn sở trường vốn có, bạn sẽ mất đi nhiều cơ hội tốt. Cuối cùng, bạn sẽ trở thành một cái bóng mờ nhạt, không có gì nổi trội cả.
Có sở trường quả là may mắn, nhưng bỏ qua mà không dùng đến thì có cũng như không![22]
Hãy trân trọng bản thân
Hãy yêu thương và trân trọng bản thân, khi bạn yêu thương bản thân mình bạn sẽ thấy không ai có thể bằng mình. Yêu bản thân chính là cách bạn đối phó hiệu quả nhất với sự ghen tị. Sự ghen tị chỉ mang lại cho bạn sự tự ti và chán nản. Đừng đem những cảm xúc đó đến với mình. Hãy cho mình cơ hội được tỏa sáng với chính khả năng và phẩm chất của mình.
Chúng ta thường để sự ghen tị lấn át đi những điều tốt đẹp khác, đừng bao giờ để những sai lầm đáng tiếc xảy ra bạn nhé! Hãy sống là chính mình để thấy rằng mình là vô giá.[23]
“Trong mắt người khác, bạn tuyệt vời theo cách riêng của mình bởi vẻ đẹp thật sự luôn xuất phát từ tâm hồn và tính cách của bạn ” với câu chuyện như sau:
Cô có phải là người mẫu không?”
Ngón tay ông vừa nhẹ nhàng miết lên vết sẹo trên má tôi vừa hỏi. Vị bác sĩ giải phẫu thẩm mỹ này hơn tôi khoảng mười lăm tuổi. Vẻ nam tính cộng với ánh mắt như biết nói của ông làm tôi cảm thấy ấm áp và tin cậy. Ông ta đang đùa với tôi ư? Tôi thầm hỏi và tìm kiếm trên gương mặt của ông chút dấu hiệu của sự chế nhạo. Không một ai có thể nhầm lẫn tôi với một người mẫu được. Tôi rất xấu! vết sẹo trên má tôi minh chứng cho điều đó.
Tai nạn xảy ra năm tôi học lớp bốn. Và hậu quả để lại là một vết sẹo kéo dài từ gò má xuống tận cằm trên khuôn mặt của tôi. Chưa hết, vài tuần sau tai nạn, tôi đi khám mắt và phát hiện mình bị cận thị nặng. Vậy là ngoài vết sẹo, trên mặt tôi còn chễm chệ một cặp kính dày cộp, trên đầu lại thêm mớ tóc quăn lộn xộn. Từ đó trở đi, tôi không dám nhìn vào gương và không ngừng mặc cảm về vẻ bên ngoài của mình. Mỗi lần gia đình tôi xem chương trình thi sắc đẹp hoặc tuyển chọn “người mẫu tài năng” trên truyền hình, tôi đều nhốt mình trong phòng khóc tấm tức.
Cuối cùng, tôi cũng quyết định nếu như không thể xinh đẹp thì ít ra tôi cũng phải duyên dáng và biết trang điểm. Tôi bắt đầu học cách làm đẹp, mặc trang phục phù hợp với vóc dáng của mình, thay đổi kiểu tóc, đeo kính sát tròng. Tôi làm mọi cách để vượt qua sự mặc cảm đó. Và hôm nay, tôi đến đây để chuẩn bị cho một cuộc phẫu thuật xóa đi vết sẹo xấu xí kia – vết sẹo đứng giữa quá khứ và cuộc sống mới của tôi.
– Dĩ nhiên, tôi không phải là một người mẫu. – Tôi trả lời ông bác sĩ bằng một giọng nói pha chút bực tức.
Vị bác sĩ phẫu thuật im lặng khoanh tay trước ngực và nhìn thẳng vào mắt tôi.
– Vậy tại sao cô phải quá lo lắng về vết sẹo như thế? Nếu không có lý do gì liên quan đến nghề nghiệp của cô thì tôi sẽ không xóa nó. Điều gì đã đưa cô đến đây thế?
Bất giác tôi đưa tay sờ lên vết sẹo, khung cảnh trước mắt tôi bỗng trở nên nhạt nhòa. Tôi thấy ông bác sĩ như là đại diện của tất cả những người tôi từng gặp. Những người bạn gái nhìn tôi thương cảm, dù họ đã ý tứ tránh đề cập đến vấn đề nhan sắc. Cũng rất ít chàng trai mời tôi khiêu vũ trong những buổi dạ hội. Những cuộc hẹn hò lác đác và không đi đến đâu hồi đại học. Vết sẹo đã khẳng định sự thật rằng: tôi rất xấu. Mắt tôi chợt ngân ngấn nước.
Vị bác sĩ dường như cảm nhận được suy nghĩ của tôi, kéo ghế đến và ngồi xuống trước mặt tôi. Giọng nói trầm ấm và dịu dàng của ông lại vang lên:
– Cô có biết tôi đã nhìn thấy gì không? Trước mặt tôi đây là một người phụ nữ xinh đẹp, không phải là người hoàn hảo, nhưng là một người xinh đẹp. Cô không nhớ Lauren Hutton có hai răng cửa bị hở, Elizabeth Taylor có một cái sẹo trên trán sao?
Ông ngừng lại đưa cho tôi một cái gương nhỏ rồi tiếp tục:
– Bất cứ người phụ nữ nào, dù nổi tiếng, cũng đều có một khuyết điểm nào đó, và sự khiếm khuyết đó khiến cho vẻ đẹp càng nổi bật vì nó minh chứng rằng cô ấy cũng là một con người.
Ông đẩy chiếc ghế ra và đứng lên.
– Tôi sẽ không làm gì với vết sẹo này. Đừng để cho ai đó lừa dối cô chỉ bởi gương mặt. Cô đã tuyệt vời theo cách riêng của mình. Vẻ đẹp thật sự xuất phát từ tâm hồn. Tin tôi đi.
Sau đó ông bước ra ngoài, để tôi một mình trong căn phòng. Tôi nhìn lại khuôn mặt mình trong gương như ngắm nhìn một người khác. Và bỗng nhiên, tôi cảm nhận được một vẻ đẹp riêng – một vẻ đẹp mà bấy lâu nay, vì quá quan tâm đến vết sẹo nên tôi đã không nhận ra.
Khi thay đổi cách nhìn nhận bản thân, tôi đã khiến những người khác cũng thay đổi cách nhìn của họ về tôi. Vị bác sĩ không xóa đi vết sẹo trên gương mặt tôi, nhưng ông đã xóa được vết sẹo từ lâu đã ăn sâu trong suy nghĩ của tôi.[24]
Không nản lòng trước thất bại
Cánh cửa này đóng lại, cánh cửa khác mở ra: Nhà văn Mỹ Roberto Sheller, trong tác phẩm “Niềm tin” đã ghi lại câu chuyện dưới đây:
Trong số bạn bè của ông, có một nữ nhân viên đánh máy tên là Bachinia Hayda. Người phụ nữ này không may bị bệnh hoại thư nên phải cắt bỏ một số ngón tay. Khi ông đến thăm Hayda ở bệnh viện, chị tâm sự: “Tôi đang rất băn khoăn là nếu tôi không thể đánh máy được nữa thì tôi sẽ làm được việc gì đây?”
Sheller động viên bạn:
– Tôi tin chắc rằng, mỗi khi một cánh cửa này đóng lại thì nhất định sẽ có cánh cửa khác mở ra. Cơ hội nhất định sẽ đến với bạn thôi. Chị nói: “Có lẽ tôi phải chuyển hướng tìm một công việc khác”.
Sau đó khoảng hai tháng, sau khi ra viện, Hayda đến thăm Sheller và nói với ông:
– Đúng như lần trước anh đã nói, một cánh cửa đóng lại sẽ có cánh cửa khác mở ra. Cấp trên của tôi cần một người có khả năng phân tích giá thành. Sau khi đọc lại hồ sơ lưu trữ nhân sự, cho rằng có lẽ tôi có năng lực làm công việc này, ông đề nghị tôi đảm nhận công việc này và trả lương cao hơn lương đánh máy.
Sau này chị đã trở thành người thành công trong công việc phân tích giá thành.
Trong cuộc đời khó tránh khỏi có lúc bạn bị rơi xuống đáy hình sin, lúc này ta nên đối phó như thế nào? Thực ra Thượng Đế rất công bằng, bất kỳ một người nào trong cuộc đời cũng có thời kỳ thăng và thời kỳ trầm. Thượng Đế đóng cánh cửa này thì đồng thời sẽ mở cánh cửa khác đối với bạn. Cho nên, cho dù có lúc gặp vận đen thì bạn cũng chớ nản lòng và đừng đánh mất niềm tin.[25]
Đừng dại dột làm tổn thương người khác
Đừng dại dột làm tổn thương người khác vì làm tổn thương người khác là làm tổn thương chính mình: Một con chuột nhắt hoành hành trên chiếc tàu biển. Ngày nào nó cũng cắn phá thức ăn và quần áo của thợ thuyền. Đám thợ khó chịu nên tìm cách đánh bẫy nó. Thấy vậy, nó đục một cái lỗ dưới đáy thuyền để làm chỗ trú thân cho mình.
Và kết cục thì không cần nghĩ cũng biết. Con chuột không ngờ là khi đục đáy thuyền, nó không những hại thuyền mà cùng hại luôn cả mình.
Trong mối quan hệ với mọi người, đừng bao giờ nghĩ kế hăm hại người khác, bởi hại người tức là hại mình.[26]
Không ngồi lê đôi mách
Thử nhìn vào tương quan con người trong cuộc sống hằng ngày, ta thấy, đã bao lần ta nói lời nguyền rủa lẫn nhau. Nhiều khi ta đã tạo ra một dạng thức ma lực tồi tệ nhất với nhau, đó chính là ngồi lê đôi mách, tán gẫu, nói chuyện tầm phào.
Ngồi lê đôi mách là thứ ma lực tồi tệ nhất, vì nó hoàn toàn độc hại. Trong thực tế, có lúc bạn bắt gặp nhiều người lớn túm tụm nói chuyện tầm phào với nhau, thoải mái đưa ra nhận xét này nọ về người này người kia. Thậm chí, họ còn bàn tán xôn xao về cả những người mà họ chưa hề quen biết. Song song với những phê phán mà họ đưa ra là các chất độc hại cảm xúc (ác cảm). Và bạn nghiễm nhiên học đòi cách tán gẫu tầm phào đó trong giao tiếp. Ngồi lê đôi mách trở thành một thỏa thuận của bạn!
Ngồi lê đôi mách là một dạng thức giao tiếp khá phổ biến trong cộng đồng xã hội. Qua ngồi lê đôi mách, người ta cảm thấy gần gũi nhau. Vì, qua ngồi lê đôi mách, họ bỗng tìm gặp được người cũng tồi tệ như họ. Và điều đó làm họ vui thú. Thành thực mà nói, có hiện tượng rất oái oăm là: Ta đau khổ, ta muốn người khác cùng đau khổ giống ta. Ta tìm đồng minh, tìm người cùng cảnh ngộ. Giả như ta không tìm được đồng minh đau khổ, thì ta sẽ bằng nhiều cách lôi kéo người khác, gây cho người khác đau khổ như ta. Như thế ta mới bằng lòng! Nói cách khác, trong địa ngục, những người đau khổ không muốn cô đơn một mình. Oái oăm là thế đó! Nỗi sợ hãi và đau khổ là một thực trạng trong bối cảnh cuộc sống nhân loại trên hành tinh này.
Tâm trí con người một góc độ nào đó cũng hệt như chiếc máy vi tính: chuyện ngồi lê đôi mách có thể được ví như một con virus máy tính. Virus máy tính là một thứ ngôn ngữ tương tự các ngôn ngữ khác đều được viết ra, nhưng ngôn ngữ này được mã hóa và có nội dung độc hại. Mã này xâm nhập vào chương trình máy tính hầu như ngay lúc bạn ít lưu ý đến nó nhất. Khi mã này đã xâm nhập máy tính, thì máy tính không còn hoạt động ổn định nữa, hoặc tệ hơn có khi máy tính chẳng còn hoạt động được chút nào nữa, bởi vì các mật mã virus này đã xáo trộn các dữ liệu thông tin, gây ra sự xung đột giữa các dữ liệu thông tin với nhau, làm cho máy tính không thể phân định được và do đó, máy tính ngưng hoạt động.[27]
Không rỉ tai
Những người xung quanh thường thích lái suy nghĩ cũng như hành động của bạn theo ý họ muốn. Khi đó, bạn sẽ dễ bị xao lãng và đi lệch so với những dự định, những ý tưởng ban đầu của mình, và cứ thế, bạn sẽ trở thành một bản sao, một cái bóng của họ.
Mary được nhận vào làm việc tại một công ty sản xuất bia ở vị trí nhân viên tiếp thị. Ngày đầu tiên đến công ty, cô phấn chấn, hồ hởi với rất nhiều dự định cho con đường sự nghiệp tại đây. Dù sao thì cô cũng là một ứng viên xuất sắc và đã vượt qua nhiều đối thủ.
Ngoài kiến thức cùng kinh nghiệm làm việc đã có, Mary còn là một nhân viên có tư cách đạo đức tốt được cấp trên tín nhiệm.
Một số nhân viên lâu năm có tính bảo thủ và trì trệ trong bộ phận đã tỏ ra không mấy vui trước những kết quả nho nhỏ của cô. Họ rỉ tai cô bằng những lời bóng gió xa xôi, rằng ở đây nếu muốn tồn tại lâu thì phải biết nghe lời và phục tùng họ. Họ nói xa nói gần, thì thầm to nhỏ và khuyên cô không nên tốn công sức để cống hiến cho một công ty “không biết điều với nhân viên”, rằng mọi cố gắng của Mary khi làm thêm ngoài giờ sẽ chẳng bao giờ được cấp trên tính đến.
Ban đầu, Mary cũng cảm thấy hơi nản vì phải chứng kiến những thói quan liêu vô trách nhiệm của đồng nghiệp. Dần dần, Mary trở nên lười biếng hơn. Đồng nghiệp ở các bộ phận khác cũng không còn thấy cô năng nổ trong công việc nữa. Cô trở thành một con người khác hẳn, bằng lòng và an phận với những gì mình có. Cho đến một ngày, ban giám đốc buộc cô phải chuyển sang một bộ phận khác với mức lương thấp hơn vì đã không cố gắng trong công việc. Lúc bấy giờ, Mary mới hiểu ra rằng trong suốt một thời gian dài, cô đã a dua cùng đám nhân viên xấu để rồi trở thành cái bóng của chính họ.
Chúng ta đều biết thói quen xấu dễ lây lan như một căn bệnh truyền nhiễm và chúng ta rất dễ bị lây nhiễm những hành vi tiêu cực từ những người xung quanh. Người có bản lĩnh sẽ tránh được ảnh hưởng của những thói xấu ấy, đồng thời cảm hóa để những người xung quanh trở nên tốt hơn. Tự tin, bản lĩnh là những yếu tố quan trọng để bạn luôn là chính mình chứ không phải là bản sao cá tính của người khác.[28]
Không chỉ trích
Nếu bạn muốn người ta oán tới chết thì hãy dùng những lời chỉ trích cay độc. Còn nếu không thì bạn hãy nên nhớ rằng: loài người không phải luôn luôn có lý trí. Họ hành động, suy nghĩ theo tình cảm, thành kiến, lòng tự ái mà lòng kiêu căng của con người như một kho thuốc súng vốn có thể bùng nổ bất cứ lúc nào và gieo tai hại vô cùng.
Bí quyết của sự thành công trong cư xử của Benjamin Franklin là không bao giờ chỉ trích một ai hết và chỉ thành thực ca tụng những điều hay của kẻ khác và có lòng tự chủ mạnh mẽ.
Carley nói: “Muốn xét độ lượng của ai thì chỉ cần xem cách xử sự của người đó với kẻ dưới”.
Vậy đáng lẽ phải buộc tội, chỉ trích một ai đó thì ta hãy cố gắng hiểu họ, tìm nguyên nhân những hành vi của họ. Đó là nguồn gốc của cảm tình, khoan dung và hoà nhã.[29]
Không nói hành nói xấu
Một vị cao tăng đang trên đường ngao du truyền giảng Phật Pháp cho chúng sinh thì gặp phải một anh chàng không có niềm tin vào Phật. Liên tục mấy ngày đường, người đó luôn bám theo tìm cách sỉ nhục vị cao tăng kia.
Cuối cùng, vị cao tăng quay lại hỏi:
– Nếu có người tặng cho anh một món quà, nhưng anh lại từ chối, như thế món quà đó sẽ thuộc về ai?
Anh ta mau mắn đáp:
– Tất nhiên là thuộc về người tặng món quà ấy.
Vị cao tăng bật cười, nói tiếp:
– Vậy nếu suốt mấy ngày qua, tôi không để tâm đến lời mắng chửi của anh thì có phải tự anh đang hứng lấy chúng không! Người kia im lặng, đành cúi đầu bỏ đi.[30]
Phương thế tự nhiên để chữa trị thói ghen tị
Tóm lại, chúng ta không để tâm lý ghen tị khống chế sinh ra chán nản, buồn phiền. Càng không được ghen tị làm điều dại dột tổn thương đến người mà mình ghen ghét. Hãy nhanh chóng tự thể hiện mình, giải quyết “rác rưởi” trong lòng, lựa chọn phương thức hành động đúng đắn, cao thượng, có lý có tình, đó là phương cách tốt nhất để có thể xóa đi tâm lý ghen tị, vui hưởng cuộc sống.[31]
Người ghen tị thì từ chối lời mời gọi phát huy những tiềm năng mà Thiên Chúa đã ban cho họ. Vì họ bận tâm đến những điều họ không có và bị ám ảnh bởi những gì người khác đang có cho nên họ không thấy được những gì mình đang có. Họ không nhận ra những tài năng độc đáo của mình, và như thế, họ đánh mất những tài năng ấy. Những điều có thể làm cho họ trở nên vững vàng và giúp họ ý thức bản thân lại rơi vào bóng tối, đó chính là nhà kho tinh thần chứa đựng mọi khía cạnh trong nhân cách mà họ không thừa nhận. Bởi vì những gì nằm trong bóng tối thì được phóng chiếu sang người khác, người ghen tị có thể thấy những tiềm năng mà mình phủ nhận được phản ảnh nơi những người chung quanh. Đó là lý do khiến họ tức giận mà nghĩ rằng, người khác đang chiếm hữu những gì thuộc về họ. Nói theo tâm lý học, thì đúng là người ghen tị đã phóng chiếu những điều đó sang người khác mà mình không ý thức, chứ không phải người khác đã tước đoạt thứ gì của họ. Sau đây là hai ví dụ có thể minh họa cho tiến trình đó. Một phụ nữ đi dự buổi liên hoan của khoa cùng với một người bạn. Trong buổi tiệc, bà cảm thấy tủi thân khi nhìn thấy cô bạn thoải mái và hoạt bát, khiến cho những người khác dễ dàng đến với cô. Trong khi đó, bà thấy mình lẻ loi, e thẹn, thiếu tự nhiên, lo sợ và ước mong sao cho mình được thoải mái hơn. Đôi khi bà tức giận vì cô bạn luôn luôn được mọi người chú ý. Bà phê phán cô là người vô cảm và ích kỷ. Tuy nhiên, tận thâm tâm thì bà biết mình đang ghen tị và không muốn cho đi bất cứ thứ gì là của mình. Câu chuyện trên đây không muốn dạy người phụ nữ cô đơn ấy phải bắt chước cô bạn hướng ngoại của mình, nhưng bà cần phải khám phá được nỗi sợ hãi vô thức của mình, vì đó là nguyên nhân cản trở bà đến với người khác như bà thầm mong ước.
Ví dụ thứ hai liên quan đến những người bị ám ảnh quá mức về tài sản của người khác. Một thương gia khá thành đạt đã ghen tị với người láng giềng, vì người này có một cơ sở kinh doanh lớn hơn cơ sở của ông và mới sắm một chiếc xe Mercedes sang trọng hơn xe của ông. Ông cảm thấy thua kém người láng giềng, vì người này có nhiều tài sản và thế lực hơn ông. Trở thành một người chồng và một người cha tốt không phải là điều quan trọng, vì ông nghĩ rằng tiền bạc và thế lực mới là thước đo giá trị của một người đàn ông. Trong những năm qua, vì ông quá nhấn mạnh đến tiền bạc và thế lực như biểu tượng của giá trị, cho nên ông đã không quý trọng đời sống gia đình, mà trước đây ông xem là giá trị ưu tiên và nguồn mạch của hạnh phúc. Ông đánh mất những điều trước đây đã mang lại cho ông sự mãn nguyện và niềm vui. Để khắc phục lòng ghen tị, ông phải phục hồi những giá trị nội tâm quan trọng nhất đối với ông.
Kẻ ghen tị có thể bị mắc bẫy trong vòng xoáy hằn học, bởi vì những người chung quanh có thể làm cho lòng tự trọng của kẻ ấy càng trở nên nghèo nàn. Khi chúng ta tiếp xúc với những người thiếu lòng quý trọng bản thân, chúng ta cũng không coi trọng họ. Khi họ tự coi rẻ bản thân, thì hành động đó không những làm chúng ta nhận thức méo mó về họ, mà còn biến họ thành một người bạn nghèo nàn. Sự bất hạnh của họ có thể khiến chúng ta cảm thấy có lỗi và hối hận, như thể chúng ta không có quyền được sống hạnh phúc hay tự hào về những thành quả mà chúng ta gặt hái được. Cũng có thể là chúng ta không cảm thấy thoải mái khi ở gần họ, bởi vì họ nhìn chúng ta với con mắt thèm thuồng.[32]
Trong khi tâm lý học và văn học cung cấp cho chúng ta những khám phá đáng giá về bản chất và năng động của lòng ghen tị, thì quan điểm tâm linh cũng đưa ra một số triển vọng để chữa trị lòng ghen tị. Đứng trên bình diện tâm linh, lòng ghen tị là biểu thị của việc không chấp nhận thân phận con người, nhất là sự hữu hạn của mình xét như một thụ tạo. Khi người ghen tị quan tâm đến những gì kẻ khác sở hữu mà mình không có, chúng ta có thể thấy rằng, họ thích cuộc sống của người khác hơn cuộc sống của mình. Từ chối bản thân là “giáng một quả đấm vào mặt tinh thần, vốn là trung tâm của sự toàn vẹn và là yếu tố làm cho chúng ta trở nên con người duy nhất và độc đáo. Chúng ta không sẵn sàng đặt niềm tin vào con người mình… chúng ta chạy trốn bản thân… và tránh né những điều được ban tặng cho mình, bằng cách quan tâm đến những gì chúng ta không có”.[33]
Trong khi một ít người trong chúng ta chỉ cảm thấy khó chấp nhận bản thân, còn kẻ ghen tị thì cảm thấy không thể chấp nhận bản thân. Sự hữu hạn, bất toàn và bất túc là những kinh nghiệm mà kẻ ghen tị không sao chịu đựng nổi, vì họ cảm thấy mình chẳng là gì khi họ chưa có được mọi sự. Trên bình diện tâm linh, sự thất bại của kẻ ghen tị là ở chỗ họ cự tuyệt bản thân, và vì thế mà họ cũng cự tuyệt cả Thiên Chúa, là Đấng dựng nên chúng ta như những con người độc nhất, ngay cả số tóc trên đầu chúng ta. Nhà thần học Johannes Metz cho rằng, “…chấp nhận bản thân là nền tảng của đức tin Kitô Giáo. Tuân phục Thiên Chúa bắt đầu với việc chân thành chấp nhận chính mình; và xa lánh Thiên Chúa cũng bắt đầu với việc xa lánh chính mình”.[34]
Satan được coi như một nguyên mẫu của sự ghen tị, vì Satan đã không thể chấp nhận vị trí thụ tạo của mình trong trật tự tạo thành. Satan không thể chấp nhận vị trí của mình là thụ tạo chứ không phải là Thiên Chúa, cho nên Satan đã quay lưng chống lại Thiên Chúa, bằng cách dựng nên một vương quốc riêng mà Satan có thể trị vì. Milton đã diễn giải như thế trong tác phẩm Paradise Lost, qua đó ông tuyên bố rằng, sự nổi loạn vì lòng ghen tị đã đi vào thế gian là do Satan mà ra:
Satan đội lốt mãng xà,
Ôm lòng ghen tị, gian tà khôn nguôi,
Âm mưu lôi kéo loài người,
Eva mắc bẫy, loài người hư vong
(Q. I, dòng 34).
Lòng ghen tị cũng là nguyên nhân sinh ra sự uể oải và lười biếng. Khi từ chối bản chất mà Thiên Chúa ban tặng, kẻ ghen tị lãng quên trách nhiệm phát huy các tài năng của mình. Hễ ai đã miệt mài năm tháng để phát huy một tài năng hay cải thiện một kỹ năng của mình, kẻ ấy đã biết giữ kỷ luật. Nếu muốn phát huy những ân ban và trau dồi tài năng một cách nghiêm túc, để chuẩn bị thi hành một nghề nghiệp phù hợp với tiềm năng của mình, người ta phải làm việc chăm chỉ. Lòng ghen tị có thể cản trở chúng ta nhận diện và phát huy tối đa những tiềm năng Thiên Chúa ban tặng cho chúng ta, thế mà đó lại là những yếu tố giúp chúng ta có được sự toàn vẹn mà chúng ta khao khát.[35]
Mặc dầu chúng ta cần phải phân tích để biết nguyên nhân tâm lý của lòng ghen tị, nhưng để chữa trị lòng ghen tị thì chúng ta phải xem xét dưới chiều kích thiêng liêng. Tự cốt lõi, lòng ghen tị phá hoại mối tương quan của chúng ta với Thiên Chúa, với chính mình và với tha nhân. Xét như một hành động quyết liệt không muốn chấp nhận chính mình, lòng ghen tị là một tội. Satan là nguyên mẫu của sự ghen tị, vì Satan không thể chấp nhận chính mình. Không bằng lòng với tình trạng của mình, Satan đã để cho lòng ghen tị thúc đẩy mình đoạn tuyệt với Thiên Chúa. Khi từ chối thân phận thụ tạo và cố giành cho được địa vị Thiên Chúa, điều ấy đã tạo nên một thái độ mà Satan không muốn đối diện và thay đổi.
Để chữa trị lòng ghen tị, thì điều thiết yếu là phải thay đổi thái độ.
– Thứ nhất, phải biết bản chất của lòng ghen tị – một hành vi tội lỗi và hủy hoại đời sống tâm linh, mà chúng ta cần phải hoán cải.
– Thứ hai, chúng ta chỉ có thể được giải thoát khỏi lòng ghen tị, khi chúng ta nhận thức rằng, các Kitô hữu chúng ta được dựng nên là để khao khát luôn mãi, cho đến khi Thiên Chúa trở nên tất cả của chúng ta trong thành đô Giêrusalem trên trời. Linh đạo toàn diện mời gọi chúng ta xem sự nghèo khó, mà chúng ta trải nghiệm trong tư cách là thụ tạo, không như một sự trống rỗng tiêu cực đáng thất vọng, mà là một khoảng trống phong phú dành cho Thiên Chúa, vì chỉ mình Người mới có thể làm cho con người được mãn nguyện.
– Thứ ba, chúng ta cần phải nỗ lực tìm hiểu những hoàn cảnh đưa tới sự ghen tị. Chỉ khi nào chúng ta nhận ra tác động của ghen tị trong đời sống mình, chúng ta mới có khả năng thoát khỏi những ảnh hưởng độc hại của lòng ghen tị. Đối với một số người trong chúng ta thì chỉ cần thay đổi tầm nhìn, để tập chú vào những tài năng và thiện hảo mà chúng ta đang có. Vì lòng ghen tị là sự ngưỡng mộ chua cay, cho nên chúng ta có thể khắc phục lòng ghen tị một cách đơn giản, bằng cách đánh thức khả năng ngạc nhiên và thưởng ngoạn của mình. Tuy nhiên, đối với những người mà lòng ghen tị bắt nguồn sâu xa và vững chắc từ thời thơ ấu túng thiếu trầm trọng, thì cần phải chạy đến nhà tâm lý trị liệu.
– Cuối cùng, giống như người phụ nữ đi tìm đồng xu bị mất trong Tin Mừng Luca (Lc 15,8-10), họ cần phải quyết tâm tìm kiếm bên trong nội tâm những điều mà họ đã đánh mất.
Khi những nhu cầu và ước muốn thầm kín được nhìn nhận, lòng ghen tị có thể hướng tầm nhìn của chúng ta về sự thiện mà chúng ta khao khát. Qua dòng xoáy của những cảm xúc ghen tị, nếu chúng ta biết phát hiện ra những nhu cầu mà mình khao khát được đáp ứng, thì đó là bước quyết định giúp chúng ta khám phá được ân sủng tiềm tàng trong kinh nghiệm ấy. Nhìn nhận những điều chúng ta đang cần một cách chính xác, đó là yếu tố giúp chúng ta tập trung nỗ lực vào những hành động tích cực và có tính xây dựng. Ghen tị có thể là một thông điệp rất hữu ích mà chúng ta cần lắng tai nghe. Hổ thẹn thì đưa đến phủ nhận, và phủ nhận thì làm cho thông điệp ấy trở nên lu mờ. Khi chúng ta xem lòng ghen tị như một nỗi khao khát sự toàn vẹn, bấy giờ chúng ta có thể lấy lòng thương cảm và tình yêu mà đối xử với chính mình. Khi chúng ta tha thứ cho lòng ghen tị của mình, chúng ta bắt đầu thấy được sự tốt lành của chúng ta, và như thế mà chúng ta có thể biến đổi lòng ghen tị của mình. Thiên Chúa sẽ ban ơn cho chúng ta, khi chúng ta bắt đầu quý trọng những điều thiện hảo mà chúng ta đã có, cho dù chúng ta không có được mọi điều thiện hảo mà con người có thể sở hữu. Bấy giờ chúng ta sẽ nhận thức rằng: Quả thực là Thiên Chúa đã độ lượng với chúng ta. Chúng ta càng có nhiều kinh nghiệm về sự thiện hảo, chúng ta càng có lòng biết ơn, và lòng ghen tị sẽ bắt đầu tan biến.
Vì lòng biết ơn và lòng ghen tị không thể đi đôi với nhau, cho nên để giải thoát cõi lòng mình khỏi sự ghen tị, thì chúng ta phải đem lòng biết ơn mà thay thế cho lòng ghen tị. Một trong những mục tiêu của đời sống cầu nguyện là nhắc chúng ta nhớ đến lòng từ bi bao la của Thiên Chúa và quý trọng những điều tốt lành mà chúng ta đã lãnh nhận. Cầu nguyện thúc đẩy chúng ta chìm sâu vào huyền nhiệm ân sủng. Qua đời sống cầu nguyện, chúng ta mở lòng đón nhận sự phong nhiêu của Thiên Chúa, và chính nơi đây mà chúng ta nhận thấy rằng, sự trống rỗng là một ân ban chứ không phải là tai họa, bởi vì Thiên Chúa lấp đầy sự trống rỗng ấy bằng tình yêu của Ngài. Chúng ta càng túng thiếu, thì chúng càng cần đến Thiên Chúa. Và với thái độ khiêm hạ, chúng ta bắt đầu nhận ra những quà tặng và ân sủng mà Thiên Chúa đã đổ xuống cả cuộc đời chúng ta.
Thỉnh thoảng chúng ta nghiệm thấy rằng, những khi chúng ta ít chờ đợi nhất, thì đó lại là lúc chúng ta đón nhận được những ân sủng mà chúng ta hằng khao khát. Thậm chí những nỗi đau và mất mát cũng trở thành ân ban, khi chúng ta ý thức là mình không bị bỏ rơi, ngay cả khi chúng ta ruồng bỏ chính mình. Khi lòng biết ơn trở thành một lối sống, chúng ta có thể làm hòa với lòng ghen tị của mình, không biện minh mà cũng không phớt lờ, nhưng nhìn nhận nó là một phần của con người chúng ta. Bấy giờ, chúng ta có thể cất tiếng cầu nguyện như tác giả Thánh vịnh 139: “Tạng phủ con, chính Ngài đã cấu tạo, dệt tấm hình hài trong dạ mẫu thân con. Tạ ơn Chúa đã dựng nên con cách lạ lùng, công trình Ngài xiết bao kỳ diệu!” (Tv 139,13-14).[36]
Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGM VN, Số 81 (Tháng 3 & 4 năm 2014)
[1] Wikie AU và Norren Cannon, Urgings of the heart (Những thôi thúc trong tim) trg.146.
[2] Wikie AU và Norren Cannon, sđd. trg.149.
[4] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg..154-155.
[5] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg. 164.
[6] Nguyễn văn Hải, Biết sống cao thượng, trg. 96-98.
[7] Thiên Trí Liên tổng hợp, Hạt giống tâm hồn: nghệ thuật sáng tạo cuộc sống, trg.130.
[8] Thiên Trí Liên tổng hợp, sđd., trg.111-112.
[9] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.164.
[10] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.165-166
[11] Về cơ chế tự vệ, có thể tham khảo Cencini và Manenti, Tâm lý và huấn luyện, dg. Nguyễn ngọc Kính (Tp. HCM: Nxb Phương Đông, 2011), trg. 397-473 (ND).
[12] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.157.
[14] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.158.
[15] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.159.
[16] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg..179-160.
[17] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.161.
[18] Nhóm tác giả hanhtrinhdelta.edu.vn.
[19] Lê Lai Theo Internet Nhiều tác giả, First News tổng hợp và thực hiện, Hạt giống tâm hồn: câu chuyện cuộc sống trg.65-68.
[20] Nguyễn văn Hải, sđd.,trg.66-68.
[21] Nguyễn văn Hải, sđd, trg.51-52.
[22] Nguyễn văn Hải, sđd., trg.128-130.
[23] Nhóm tác giả: hanhtrinhdelta.edu.vn.
[24] First News , Hạt giống tâm hồn và ý nghĩa cuộc sống 5, trg. 50-53.
[25] Nguyễn văn Hải, sđd., trg. 84-85.
[26] Thiên Trí Liên tổng hợp, Hạt giống tâm hồn: nghệ thuật sáng tạo cuộc sống, trg.104.
[27] Don Miguel Ruiz, Thỏa thuận với chính mình, trg. 43-44.
[28] Nguyễn văn Hải, sđd., trg.105-107.
[29] Trích từ “Đắc Nhân Tâm” – Dale Carnegie trong Nguyễn văn Hải, Biết tin vào chính mình trg. 140.
[30] Thiên Trí Liên tổng hợp, Hạt giống tâm hồn: nghệ thuật sáng tạo cuộc sống trg.37.
[31] Khánh Hòa. (Hieuhoc.com).
[32] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.166-168.
[33] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.166-168.
[34] Johannes Metz, Poverty of spirit (New York: Paulist Press, 1968), P. 7.
[35] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.169-170.
[36] Wikie AU và Norren Cannon, sđd., trg.171-173. Lm. Giuse Đỗ văn Thụy
