GIÁO DÂN CÓ CẦN ĐI HỌC TRIẾT HỌC KHÔNG?
Từ lâu, Triết học đã được xem là một lĩnh vực dành cho những nhà tư tưởng, những người nghiên cứu sâu về bản chất của con người, của thế giới và của Thiên Chúa. Khi nhắc đến Triết học, nhiều người hình dung về những tư tưởng trừu tượng, những cuộc tranh luận phức tạp về bản thể, nhận thức, đạo đức, hay siêu hình học. Điều này khiến nhiều giáo dân tự hỏi: “Liệu mình có cần học Triết học không? Liệu có cần dành thời gian để tìm hiểu những vấn đề dường như xa vời ấy khi đời sống đức tin đã có Kinh Thánh, đã có Giáo Hội hướng dẫn?” Thực tế, câu hỏi này không chỉ đơn thuần là một vấn đề lý thuyết, mà còn liên quan trực tiếp đến đời sống tâm linh, cách thực hành niềm tin, và vai trò của trí tuệ trong việc hiểu biết về Thiên Chúa.
Trước hết, cần khẳng định rằng Triết học không phải là một điều xa lạ đối với Kitô giáo. Ngay từ những thế kỷ đầu tiên, các Giáo phụ đã dùng Triết học để giải thích về đức tin, bảo vệ những chân lý Kitô giáo trước những học thuyết sai lạc, và giúp con người có một nền tảng vững chắc để suy tư về Thiên Chúa. Thánh Augustinô, một trong những nhà thần học vĩ đại của Giáo Hội, đã chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Triết học Platon và Tân Platon. Ngài sử dụng những tư tưởng này để giải thích về sự hiện hữu của Thiên Chúa, về ân sủng và về tội lỗi. Thánh Tôma Aquinô, một nhà thần học vĩ đại khác, đã kết hợp tư tưởng của Aristote với đức tin Kitô giáo để xây dựng một hệ thống tư tưởng vừa chặt chẽ về lý luận, vừa trung thành với mạc khải của Thiên Chúa. Nhìn vào lịch sử, có thể thấy rằng Triết học không phải là một điều gì xa lạ với Giáo Hội, mà ngược lại, nó đã đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tư tưởng Kitô giáo.
Nhưng tại sao giáo dân, những người sống giữa đời thường, lại cần học Triết học? Trước hết, Triết học giúp con người hiểu rõ hơn về chính mình. Con người luôn trăn trở về ý nghĩa cuộc đời, về mục đích sống, về bản chất của hạnh phúc. Những câu hỏi như “Tôi là ai?”, “Tôi sống để làm gì?”, “Điều gì là đúng, điều gì là sai?” không phải là những câu hỏi xa lạ đối với bất kỳ ai, kể cả những người có đức tin. Triết học giúp giáo dân có một nền tảng vững chắc để suy tư về chính mình, về mối quan hệ giữa con người với Thiên Chúa, và về ý nghĩa của cuộc sống.
Thứ hai, Triết học giúp giáo dân bảo vệ đức tin của mình trong một thế giới đầy rẫy những tư tưởng đối nghịch. Ngày nay, Kitô hữu không sống trong một thế giới thuần túy Kitô giáo, mà trong một môi trường đa văn hóa, đa tôn giáo, nơi có nhiều quan điểm khác nhau về cuộc sống và con người. Có những tư tưởng duy vật, vô thần, hoài nghi chủ nghĩa cho rằng Thiên Chúa không tồn tại, rằng niềm tin chỉ là một sản phẩm của trí tưởng tượng. Nếu không có một nền tảng triết học vững chắc, giáo dân có thể dễ dàng bị dao động trước những lập luận của thế giới, hoặc không biết cách trả lời khi có ai đó chất vấn về đức tin của mình. Một người Kitô hữu không cần phải là một triết gia, nhưng ít nhất cũng cần có một tư duy vững vàng để có thể phân định được đúng sai, để hiểu rằng đức tin không mâu thuẫn với lý trí, và để có thể đối thoại với những người có quan điểm khác biệt.
Một lý do khác để giáo dân học Triết học là để có thể đào sâu đức tin của mình. Đức tin không chỉ là một cảm xúc hay một truyền thống gia đình, mà còn cần có sự hiểu biết, cần có sự suy tư. Nhiều người khi lớn lên trong môi trường Kitô giáo, chỉ tin vì được dạy bảo phải tin, mà không thực sự hiểu tại sao mình tin. Khi gặp thử thách, họ dễ dàng lung lay vì không có một nền tảng vững chắc. Triết học giúp giáo dân đặt ra những câu hỏi quan trọng: “Thiên Chúa có tồn tại không?”, “Nếu Thiên Chúa là Đấng tốt lành, tại sao lại có đau khổ?”, “Con người có tự do thực sự không, hay mọi sự đã được định sẵn?”. Những câu hỏi này không chỉ là những vấn đề triết học, mà còn là những vấn đề đức tin mà bất cứ ai cũng sẽ phải đối diện trong cuộc đời mình. Nếu không có một nền tảng triết học, giáo dân có thể chỉ tin một cách mù quáng, hoặc tệ hơn, có thể đánh mất đức tin khi gặp những thử thách lớn lao.
Bên cạnh đó, Triết học còn giúp giáo dân có một lối sống khôn ngoan hơn. Thánh Kinh dạy rằng “Hãy yêu mến Thiên Chúa với cả tâm hồn, trí khôn và sức lực của ngươi” (Mc 12,30). Đức tin không chỉ là vấn đề của cảm xúc, mà còn là vấn đề của trí tuệ. Một người Kitô hữu trưởng thành không chỉ cầu nguyện, không chỉ tham dự Thánh lễ, mà còn phải biết suy tư, phải biết áp dụng đức tin của mình vào cuộc sống. Triết học giúp giáo dân có khả năng biện phân, biết cách đánh giá những sự kiện xảy ra trong thế giới, biết phân biệt giữa những điều phù hợp với luân lý Kitô giáo và những điều đi ngược lại với giá trị Tin Mừng.
Cuối cùng, học Triết học còn là một cách để giáo dân sống trọn vẹn hơn với ơn gọi làm con cái Chúa. Thiên Chúa không muốn con người sống trong u mê, không muốn con người chỉ tin mà không hiểu. Ngài đã ban cho con người lý trí, ban cho con người khả năng suy tư, để con người có thể khám phá ra chân lý và đến gần hơn với Ngài. Học Triết học không có nghĩa là thay thế đức tin bằng lý trí, mà là dùng lý trí để nâng đỡ đức tin, để làm cho đức tin được sáng tỏ hơn, sâu sắc hơn. Một giáo dân có hiểu biết sẽ biết cách sống đạo một cách đúng đắn, biết cách truyền đạt đức tin cho con cái, biết cách đối diện với những thử thách của cuộc đời mà không đánh mất niềm tin vào Thiên Chúa.
Vậy giáo dân có cần học Triết học không? Câu trả lời là có. Không phải ai cũng cần trở thành một triết gia, nhưng ai cũng cần có một nền tảng triết học để có thể hiểu chính mình, hiểu thế giới, hiểu Thiên Chúa và hiểu đức tin của mình. Triết học không phải là điều gì xa vời, mà chính là một công cụ giúp giáo dân sống trọn vẹn hơn với đức tin của mình, giúp họ kiên vững trước những thử thách, và giúp họ trở thành những chứng nhân sáng suốt của Tin Mừng trong thế giới hôm nay. Đức tin và lý trí không đối nghịch nhau, nhưng bổ sung cho nhau, và người Kitô hữu trưởng thành chính là người biết cách kết hợp cả hai để sống một đời sống đức tin sâu sắc, vững vàng và ý nghĩa hơn. Lm. Anmai, CSsR
