THÁNH DISMA: TÊN TRỘM LÀNH VÀ HÀNH TRÌNH HY VỌNG
Ngày 25 tháng Ba, bên cạnh lễ Truyền Tin trọng thể, Giáo hội Công giáo còn dành một khoảng lặng để tưởng nhớ Thánh Dismas, người được gọi là “tên trộm lành”. Đây là vị thánh đặc biệt, người đã hoán cải trong những giây phút cuối đời, khi đang chịu đau đớn trên thập giá bên cạnh Chúa Giêsu. Từ một tội nhân, Dismas đã tuyên xưng vương quyền của Đấng Cứu Thế và nhận được lời hứa về sự sống đời đời. Cuộc đời ngắn ngủi nhưng đầy ý nghĩa của ngài trở thành biểu tượng của hy vọng, một chủ đề đặc biệt được nhấn mạnh trong Năm Thánh 2025. Trong bối cảnh thế giới hiện đại đang dần đánh mất ý nghĩa của hy vọng, Thánh Dismas trở thành ánh sáng dẫn đường, nhắc nhở chúng ta về lòng thương xót vô biên của Thiên Chúa và sức mạnh của sự hoán cải.
Trong xã hội ngày nay, khái niệm hy vọng dường như đang bị hiểu sai hoặc bị làm lu mờ. Người ta thường nói về hy vọng, nhưng đó thường là những kỳ vọng mang tính “ngang tầm” – hy vọng vào một công việc tốt hơn, một cuộc sống dễ dàng hơn, hay thậm chí là những điều tiêu cực như mong chờ một kết cục không mong muốn cho người khác. Tuy nhiên, hy vọng theo quan điểm Kitô giáo mang một chiều sâu vượt xa những mong muốn trần tục. Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo định nghĩa rõ ràng ở số 1817: “Niềm hy vọng là nhân đức đối thần mà nhờ đó chúng ta mong muốn vương quốc thiên đàng và sự sống vĩnh cửu là hạnh phúc của mình, đặt niềm tin vào lời hứa của Chúa Kitô và không dựa vào sức mạnh của riêng mình, nhưng vào sự giúp đỡ của ân sủng Chúa Thánh Thần.”
Niềm hy vọng này không chỉ là một cảm xúc thoáng qua, mà là một lựa chọn, một hành động của ý chí được củng cố bởi ân sủng. Thánh Phaolô, trong thư gửi tín hữu Rôma (Rm 5, 5), khẳng định rằng niềm hy vọng này “không làm chúng ta thất vọng”, bởi nó được xây dựng trên tình yêu và lời hứa của Thiên Chúa. Lời khẳng định này cũng được Giáo hoàng nhắc lại trong tông sắc Spes non confundit – Niềm hy vọng không làm thất vọng, công bố Năm Thánh 2025, nhấn mạnh rằng hy vọng là ánh sáng dẫn đường trong những thời khắc tăm tối nhất của nhân loại.
Thế nhưng, để sống niềm hy vọng này, chúng ta cần những tấm gương cụ thể, những con người đã biến niềm hy vọng thành hiện thực trong cuộc sống của họ. Các thánh, với tư cách là bạn hữu của Chúa Kitô, là những người đã nuôi dưỡng và làm chứng cho niềm hy vọng này. Một số thánh đã sống thánh thiện từ thuở ấu thơ, như Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu; một số khác hoán cải ở tuổi trưởng thành, như Thánh Augustinô; và có những người, như Thánh Dismas, chỉ tìm thấy ánh sáng của hy vọng trong những giây phút cuối cùng của cuộc đời. Chính sự đa dạng trong hành trình đức tin của các thánh giúp chúng ta nhận ra rằng không bao giờ là quá muộn để quay về với Thiên Chúa.
Trong số các thánh, Thánh Dismas chiếm một vị trí đặc biệt. Ngài không phải là một vị thánh được biết đến qua những kỳ công vĩ đại hay một cuộc đời dài đầy nhân đức. Thay vào đó, ngài là một tội nhân, một tên trộm bị kết án tử hình, người đã trải qua sự hoán cải kỳ diệu trong những giờ phút cuối cùng của cuộc đời. Câu chuyện về Thánh Dismas được ghi lại trong Tin Mừng, đặc biệt qua ngòi bút của Thánh Luca, và được Giáo hội tưởng nhớ vào ngày 25 tháng Ba, trùng với lễ Truyền Tin.
Theo các sách Tin Mừng, Dismas là một trong hai tên tội phạm bị đóng đinh cùng với Chúa Giêsu trên đồi Golgotha. Tin Mừng theo Thánh Mátthêu (27, 44) và Thánh Mác-cô (15, 32) cho biết rằng ban đầu, cả hai tên trộm đều sỉ nhục Chúa Giêsu, hòa vào đám đông chế giễu Đấng Cứu Thế. Tuy nhiên, điều gì đó đã thay đổi trong tâm hồn Dismas trong khoảng thời gian từ chín giờ sáng đến ba giờ chiều, khi Chúa Giêsu chịu đóng đinh và từ trần. Sự thay đổi này không chỉ là một khoảnh khắc ngẫu nhiên, mà là kết quả của hành trình nội tâm sâu sắc, được thúc đẩy bởi ân sủng của Thiên Chúa.
Thánh Luca (23, 39-43) kể lại rằng trong khi tên trộm kia tiếp tục chế nhạo Chúa Giêsu, Dismas đã lên tiếng sửa lỗi đồng bọn: “Mày không sợ Thiên Chúa sao, khi mày chịu cùng một hình phạt? Phần chúng ta, thật công bằng, vì chúng ta chịu xứng với việc chúng ta đã làm; còn ông này, ông không làm điều gì sai.” Lời nói này không chỉ thể hiện sự ăn năn của Dismas về tội lỗi của mình, mà còn là một lời tuyên xưng đức tin mạnh mẽ vào sự vô tội của Chúa Giêsu. Hơn thế nữa, Dismas đã vượt xa sự thừa nhận đơn thuần khi cầu xin: “Lạy ông Giêsu, xin nhớ đến tôi khi ông vào vương quốc của ông.”
Câu cầu xin này là một trong những khoảnh khắc đẹp nhất trong Tin Mừng, bởi nó cho thấy niềm hy vọng mãnh liệt của Dismas. Trong khi Chúa Giêsu đang chịu đau đớn tột cùng, bị sỉ nhục và chế giễu, Dismas không chỉ nhìn thấy một con người, mà còn nhận ra Vị Vua của vương quốc thiên đàng. Niềm tin của ngài đã được đáp lại bằng lời hứa trực tiếp từ Chúa Giêsu: “Quả thật, ta bảo ngươi, hôm nay, ngươi sẽ ở với ta trên thiên đàng.” Đây là lần duy nhất trong Tin Mừng mà Chúa Giêsu trực tiếp hứa ban thiên đàng cho một cá nhân, và điều đó xảy ra với một tội nhân, một người tưởng chừng như không còn hy vọng.
Sự hoán cải của Thánh Dismas không chỉ là một sự kiện đơn lẻ, mà là kết quả của nhiều yếu tố thiêng liêng kết hợp lại. Trước hết, đó là sự hiền lành và kiên nhẫn của Chúa Giêsu trong suốt cuộc khổ nạn. Dù bị đánh đập, đội mão gai, và chịu mọi sự sỉ nhục, Chúa Giêsu vẫn cầu xin sự tha thứ cho những kẻ hành hạ Người: “Lạy Cha, xin tha thứ cho họ, vì họ không biết việc họ làm” (Luca 23, 34). Lời cầu nguyện này, cùng với sự hiện diện thầm lặng nhưng đầy yêu thương của Đức Trinh Nữ Maria dưới chân thập giá, chắc chắn đã chạm đến trái tim của Dismas.
Ngoài ra, sự hoán cải của Dismas còn được đánh dấu bởi những yếu tố quan trọng mà các Giáo phụ của Giáo hội thường nhấn mạnh: sự ăn năn chân thành, sự sửa lỗi cho người khác, sự xưng thú tội lỗi, và lòng tin vào vương quyền của Chúa Giêsu. Dismas không chỉ thừa nhận tội lỗi của mình, mà còn dám công khai bảo vệ sự vô tội của Chúa Giêsu trước đám đông. Hành động này đòi hỏi một lòng can đảm phi thường, đặc biệt khi ngài đang ở trong tình trạng đau đớn và gần kề cái chết.
Bậc đáng kính Maria di Ágreda, trong tác phẩm Mistica Città di Dio (Thành đô huyền nhiệm của Thiên Chúa), viết rằng Dismas đã “cảm nhận được một tia sáng của mầu nhiệm Cứu chuộc” mà Chúa Giêsu thực hiện trên thập giá. Mầu nhiệm này không chỉ là sự tha thứ cho tội lỗi, mà còn là tình yêu vô điều kiện của Thiên Chúa dành cho nhân loại. Trong giây phút cuối đời, Dismas đã nhận ra rằng lòng thương xót của Chúa Giêsu lớn hơn mọi tội lỗi, và ngài đã đặt trọn niềm tin vào lòng thương xót ấy.
Câu chuyện của Thánh Dismas thường được đặt cạnh câu chuyện của Giu-đa Ítcariốt, một trong Mười Hai Tông Đồ, để làm nổi bật sự đối lập giữa hy vọng và tuyệt vọng. Giu-đa, dù đã được chọn làm môn đệ và chứng kiến nhiều phép lạ của Chúa Giêsu, lại rơi vào tuyệt vọng sau khi phản bội Thầy mình. Tội lớn nhất của Giu-đa không chỉ là sự phản bội, mà là sự từ chối tin rằng mình có thể được tha thứ. Ngược lại, Dismas, một tội nhân không hề có mối liên hệ trước đó với Chúa Giêsu, đã chọn hy vọng ngay cả trong những giây phút tăm tối nhất.
Sự khác biệt giữa hai con người này nằm ở thái độ của họ đối với lòng thương xót của Thiên Chúa. Trong khi Giu-đa để lòng kiêu ngạo và tuyệt vọng che mờ khả năng cầu xin sự tha thứ, Dismas đã khiêm nhường nhận ra tội lỗi của mình và mở lòng đón nhận ân sủng. Hành động của Dismas là minh chứng rằng không có tội lỗi nào quá lớn để không thể được tha thứ, miễn là con người sẵn sàng ăn năn và tin tưởng vào tình yêu của Thiên Chúa.
Năm Thánh 2025, với chủ đề hy vọng, mời gọi mọi tín hữu nhìn lại hành trình đức tin của mình và tìm kiếm những dấu chỉ của lòng thương xót Chúa trong cuộc sống. Trong bối cảnh đó, Thánh Dismas trở thành một người bạn đồng hành đặc biệt. Ngài không phải là một vị thánh hoàn hảo từ đầu, mà là một tội nhân đã tìm thấy ánh sáng trong bóng tối. Cuộc đời của ngài nhắc nhở chúng ta rằng bất kể quá khứ của mình ra sao, chúng ta luôn có cơ hội để hoán cải và đón nhận ơn cứu độ.
Hơn nữa, câu chuyện của Thánh Dismas có mối liên hệ đặc biệt với ơn toàn xá, một trong những ân huệ lớn của Năm Thánh. Lời hứa của Chúa Giêsu dành cho Dismas – “hôm nay ngươi sẽ ở với ta trên thiên đàng” – là một hình ảnh sống động của ơn cứu độ mà Thiên Chúa ban tặng cho những ai ăn năn. Giống như ơn toàn xá, lời hứa này là một dấu chỉ của lòng thương xót vô biên, mở ra cánh cửa dẫn đến sự sống vĩnh cửu.
Trong Năm Thánh, chúng ta được mời gọi noi gương Thánh Dismas: ăn năn tội lỗi, tuyên xưng đức tin, và đặt niềm hy vọng vào Chúa Giêsu. Dù cuộc sống có đầy những thử thách và cám dỗ, câu chuyện của tên trộm lành nhắc nhở chúng ta rằng không bao giờ là quá muộn để quay về với Thiên Chúa. Như Dismas, chúng ta có thể tìm thấy hy vọng ngay cả trong những giây phút tưởng chừng như tuyệt vọng nhất, bởi lòng thương xót của Chúa luôn sẵn sàng chờ đón chúng ta.
Thánh Dismas, tên trộm lành, là một trong những chứng nhân mạnh mẽ nhất của hy vọng Kitô giáo. Từ một tội nhân bị kết án, ngài đã trở thành vị thánh đầu tiên được Chúa Giêsu trực tiếp phong thánh trên thập giá. Câu chuyện của ngài là lời nhắc nhở rằng lòng thương xót của Thiên Chúa không có giới hạn, và niềm hy vọng vào sự sống vĩnh cửu là món quà dành cho tất cả những ai mở lòng đón nhận ân sủng. Trong Năm Thánh 2025, hãy để Thánh Dismas đồng hành cùng chúng ta, giúp chúng ta tái khám phá sức mạnh của hy vọng và lòng can đảm để hoán cải, để chúng ta cũng có thể nghe được lời hứa của Chúa Giêsu: “Hôm nay, ngươi sẽ ở với ta trên thiên đàng.”
Lm. Anmai, CSsR
