Trong một động thái đáng chú ý, Đức Giáo hoàng Leo XIV đã bổ nhiệm một giám mục ngầm làm giám mục phụ tá của một giáo phận quan trọng ở Trung Quốc, và sự bổ nhiệm này cũng được chính quyền Trung Quốc công nhận.

Theo thông báo của Văn phòng Báo chí Tòa thánh ngày hôm nay, Đức Cha Giuse Lâm Vân Đông hôm nay đã trở thành Giám mục phụ tá của Giáo phận Phúc Châu.

Một tuyên bố bổ sung từ giám đốc văn phòng báo chí có nội dung:

Chúng tôi vui mừng khi biết rằng hôm nay, nhân dịp Đức Cha Joseph Lin Yuntuan tiếp quản Văn phòng Giám mục Phụ tá của Phúc Châu, Chức vụ Giám mục của ngài cũng được công nhận cho mục đích của luật dân sự. Sự kiện này tạo nên một thành quả tiếp theo của cuộc đối thoại giữa Tòa thánh và Chính quyền Trung Quốc và là một bước quan trọng trong hành trình hiệp thông của Giáo phận.

Lin Yuntuan, 73 tuổi, được tấn phong giám mục vào tháng 12 năm 2017 và trở thành giám mục ngầm ở Trung Quốc kể từ đó.

Fuzhou được dẫn dắt bởi Tổng giám mục Joseph Cai Bingrui, người được bổ nhiệm vào giáo phận này vào tháng 1 năm nay. Cai Bingrui được tấn phong làm giám mục vào năm 2010, cũng với sự chấp thuận của Vatican. Ông và chức giám mục của ông cũng được công nhận bởi nhà thờ do nhà nước bảo trợ tại Trung Quốc, Hiệp hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc (CCPA).

Việc bổ nhiệm hôm nay đáng chú ý vì đây là trường hợp hiếm hoi Bắc Kinh công nhận một giám mục ngầm với tư cách chính thức. Giám mục Lin Yuntuan đã lãnh đạo một trong những cộng đồng Công giáo ngầm trong khu vực trong nhiều năm, và việc bổ nhiệm ông làm giám mục phụ tá hiện nay được Tòa thánh hy vọng là dấu hiệu thiện chí trong tương lai từ Bắc Kinh.

Đáng chú ý hơn nữa là Phúc Châu nằm rất gần Đài Loan về mặt địa lý và do đó – xét đến tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với Đài Loan và lập trường ngày càng thù địch của nước này – sẽ phải chịu sự giám sát chặt chẽ của nhà nước.

Đức Cha Cai Bingrui gần đây đã nhấn mạnh khía cạnh này khi nói với AsiaNews rằng “giáo phận của ngài từ lâu đã đón tiếp những người Công giáo từ hòn đảo lân cận Đài Loan đến thăm và ngài hy vọng sẽ tiếp tục tham gia đối thoại và trao đổi với Giáo hội ở phía bên kia eo biển”.

Bên cạnh khía cạnh địa chính trị và tầm quan trọng quốc gia của khu vực, Phúc Châu còn có ý nghĩa lịch sử to lớn đối với Giáo hội Công giáo ở Trung Quốc, là địa điểm diễn ra một số hoạt động truyền giáo Công giáo đầu tiên cùng với địa điểm của một số vị tử đạo Công giáo Trung Quốc.

Tuy nhiên, ngay cả với dấu hiệu thiện chí rõ ràng ngày nay từ chính quyền cộng sản Bắc Kinh, căng thẳng vẫn còn. Các bản tin của Tòa thánh chỉ đơn giản nhắc đến “Phúc Châu” và không mô tả đó là một giáo phận hay tổng giáo phận.

Sự thiếu cụ thể kỳ lạ này trong một tuyên bố chính thức là do sự khác biệt trong sự công nhận giữa Rome và Bắc Kinh: Tòa thánh đã công nhận Phúc Châu là một tổng giáo phận vào năm 1946, nhưng Bắc Kinh không công nhận các tổng giáo phận hoặc giáo phận đô thành, điều này dường như đã dẫn đến việc Vatican cố tình tránh sử dụng cả hai từ này ngày nay.

Một điểm như vậy làm nổi bật những căng thẳng đang diễn ra giữa Bắc Kinh và Rome, cùng với xu hướng luôn hiện hữu của Bắc Kinh là hành động đơn phương trong việc đưa ra quyết định cho nhà thờ tại quốc gia này. Thật vậy, vẫn còn phải xem vai trò thực tế mà vị phụ tá mới sẽ được phép thực hiện trong tổng giáo phận của mình, hay đó chỉ là một cử chỉ mang tính danh nghĩa mà không có bất kỳ hàm ý thực tế nào.

Chi tiết của CCPA về các sự kiện ngày hôm nay là đúng với hình thức, không đề cập đến Đức Giáo hoàng hay Tòa thánh trong cuộc bổ nhiệm mà thay vào đó mô tả nhà nước-giáo hội là cơ quan ra quyết định duy nhất.

Bài viết cũng rất cẩn thận khi đề cập đến việc giám mục phụ tá mới “trọng lời thề tuân thủ Hiến pháp và luật pháp của đất nước, bảo vệ sự thống nhất của tổ quốc và sự hòa hợp xã hội, yêu đất nước và Giáo hội, tuân thủ nguyên tắc các giáo hội độc lập và tự quản, tuân thủ phương hướng Hán hóa Giáo hội Công giáo ở đất nước chúng ta, và đóng góp vào việc xây dựng toàn diện một đất nước xã hội chủ nghĩa hiện đại hóa và thúc đẩy toàn diện sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”.

Lời tuyên thệ như vậy là một phần chuẩn mực đối với những giáo sĩ được CCPA công nhận, nhưng AsiaNews cho rằng những tuyên bố như vậy “có vẻ như không chỉ là những tuyên bố có nội dung, mà còn che giấu một sự thật hiển nhiên: sự công nhận rằng các ‘cộng đồng’ ngầm là một bộ mặt quan trọng trong lịch sử và hiện tại của Giáo hội tại Phúc Kiến”.

Cho đến nay, Giáo hoàng Leo XIV vẫn chưa bày tỏ bất kỳ ý kiến ​​rõ ràng nào về thỏa thuận gây nhiều tranh cãi giữa Trung Quốc và Vatican năm 2018, thỏa thuận gần đây nhất được gia hạn thêm bốn năm vào tháng 10.

Trong một bài phát biểu gần đây, ngài cầu nguyện cho những người Công giáo Trung Quốc được “hiệp thông với Giáo hội hoàn vũ” trái ngược hoàn toàn với mục tiêu “Hán hóa” của Trung Quốc cộng sản. Bình luận này đã mang lại hy vọng cho một số chuyên gia về Trung Quốc rằng Leo có thể không phục tùng Trung Quốc như Tòa thánh Vatican đã làm trong nhiệm kỳ giáo hoàng trước. Tuy nhiên, những người khác vẫn chưa tin rằng Leo đang ra hiệu bất kỳ chính sách nào đối với Trung Quốc.

“Liệu Đức Giáo hoàng Leo có ưu tiên Thỏa thuận bí mật Vatican-Trung Quốc về việc bổ nhiệm giám mục, mặc dù chính quyền Trung Quốc đã nhiều lần vi phạm thỏa thuận này không? Liệu ngài có tránh đề cập trực tiếp đến cuộc đàn áp Giáo hội ngầm, mà sáng kiến ​​cầu nguyện của Benedict đã ngầm ủng hộ không? Còn quá sớm để nói”, Steven Mosher, chủ tịch Viện nghiên cứu dân số, nói với phóng viên này.

Đối với AsiaNews – kênh thường xuyên đưa tin về các cuộc đàn áp Giáo hội tại Trung Quốc – cuộc bổ nhiệm hôm nay cho thấy sự tiếp nối giữa Đức Leo và Đức Phanxicô:

Với sự lựa chọn được công bố hôm nay và những lời bình luận được Tòa thánh đưa ra, Đức Giáo hoàng Leo XIV rõ ràng cho thấy ngài muốn tiếp tục thực hiện Thỏa thuận mà Vatican đã ký với Bắc Kinh vào năm 2018.

Trong những tuần gần đây, các tổ chức nhân đạo đã kêu gọi Giáo hoàng mới hành động chống lại thỏa thuận Trung Quốc-Vatican và bảo vệ các nhóm tôn giáo thiểu số bị đàn áp.

Đức Hồng y Dominik Duka cũng cảnh báo rằng thỏa thuận này và “chính sách ngoại giao mất cân bằng của Tòa thánh đối với chế độ Trung Quốc có thể gây tổn hại cho chính Giáo hội Công giáo”.

Trung Quốc từ lâu đã thực hiện quá trình “Hán hóa” đối với các tôn giáo hiện diện trong nước, và các chuyên gia về Trung Quốc cảnh báo rằng Hán hóa  bao gồm việc “tất cả các cộng đồng tôn giáo đều do Đảng [Cộng sản] lãnh đạo, do Đảng kiểm soát và ủng hộ Đảng ”.

Giáo hoàng Leo sẽ phải giải quyết thỏa thuận này một cách quyết đoán, bằng cách này hay cách khác.