Các nghi thức tưởng niệm cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu, Chúa chúng ta đã diễn ra lúc 5h chiều thứ Sáu 7 tháng Tư năm 2023 tại Ðền Thờ Thánh Phêrô.
Trong ngày đớn đau này, Giáo Hội tưởng niệm những giây phút cuối cùng khi Chúa Giêsu tiến gần đến cái chết, khi sức sống và sức mạnh của Ngài đang cạn kiệt dần.
Bài Phúc Âm tường thuật cho chúng ta cuộc đàm thoại giữa Chúa Giêsu và một trong hai người tội phạm cùng bị đóng đinh với Ngài mà truyền thống thường gọi là người “trộm lành”, người đã hoán cải trong giờ phút cuối cùng của cuộc đời. “Ông Giêsu ơi, khi ông vào Nước của ông, xin nhớ đến tôi nhé!”
Rồi có tiếng đáp lại của Chúa Giêsu, nhanh chóng và như một lời thì thầm: “Hôm nay anh sẽ ở với tôi trên nước Thiên Ðàng”.
Trong ngày đau khổ và đớn đau này, hai người bị đóng đinh ấy không nói gì khác, nhưng vài lời thốt lên từ trong cổ họng khô kiệt của họ vang dội đến ngày nay. Những lời này còn tiếp tục vang dội như một dấu chỉ của hy vọng và ơn cứu độ cho những ai đã phạm tội nhưng cũng đã tin và tín thác ngay cả trước đường biên cuối cùng của cuộc đời.
Trước Ðức Thánh Cha, hơn 40 Hồng Y và 50 Giám Mục trong giáo triều Rôma, và 9,000 tín hữu, Ðức Hồng Y Cantalamessa, giảng thuyết viên phủ Giáo Hoàng, đã có bài giảng sau đây.
Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ:
“Lạy Chúa, chúng con loan truyền việc Chúa chịu chết!”
Từ hai ngàn năm nay, Giáo hội đã loan báo và cử hành, vào ngày này, cái chết của Con Thiên Chúa trên thập giá. Trong mỗi Thánh Lễ, sau khi truyền phép, chúng ta nói hoặc hát: “Lạy Chúa, chúng con loan truyền việc Chúa chịu chết và tuyên xưng việc Chúa sống lại cho tới khi Chúa lại đến.”
Tuy nhiên, một “cái chết của Chúa” khác đã được tuyên bố trong một thế kỷ rưỡi trong thế giới phương Tây phi Kitô hóa của chúng ta. Khi, giữa những người có học, người ta nói về “cái chết của Thiên Chúa”, thì đó là cái chết khác của Thiên Chúa, ngụ ý cái chết ý thức hệ chứ không phải cái chết lịch sử. Ðể bắt kịp thời đại, một số nhà thần học vội vàng xây dựng một nền thần học xung quanh nó: “Thần học về cái chết của Chúa”.
Chúng ta không thể giả vờ phớt lờ sự hiện hữu của câu chuyện khác biệt này, làm như thế sẽ khiến các tín hữu làm mồi cho những hoài nghi. Cái chết khác biệt này của Chúa đã được thể hiện đầy đủ nhất trong lời tuyên bố nổi tiếng mà Nietzsche đặt vào miệng của “người điên” hổn hển chạy đến thành phố:
“Chúa ở đâu?” anh ta kêu lên; “Tôi sẽ nói cho bạn biết. Chúng ta, anh và tôi, đã giết Ngài…Chưa bao giờ có một hành động vĩ đại hơn; và bất cứ ai sinh ra sau chúng ta – vì hành động này, người ấy sẽ thuộc về một lịch sử cao hơn tất cả lịch sử cho đến nay. [1]
Theo logic của những từ này (và, tôi tin, theo kỳ vọng của tác giả), lịch sử sau ông sẽ không còn được chia thành Trước Chúa Giáng Sinh và Sau Chúa Giáng Sinh nữa, mà thành Trước Nietzsche và Sau Nietzsche. Rõ ràng, không phải Hư vô được đặt vào vị trí của Chúa, mà là con người, và chính xác hơn là “siêu nhân” hay “con người siêu phàm” thay thế vị trí của Thiên Chúa. Về con người mới này, giờ đây người ta phải thốt lên – với cảm giác hài lòng và tự hào – Ðây mới là người đàn ông thực sự! – chứ không còn thốt lên đầy cảm thương nữa: “Ecce homo!” – “Này là người” [2] Tuy nhiên, sẽ không mất nhiều thời gian để nhận ra rằng, nếu bị bỏ lại một mình, con người thực sự chẳng là gì cả.
Chúng ta đã làm gì khi giải phóng trái đất này khỏi mặt trời của nó? Bây giờ nó đang di chuyển ở đâu? Chúng ta đang di chuyển đến đâu? Xa tất cả mặt trời rồi sao? Chẳng phải chúng ta đang lao dốc liên tục đó sao? Phía sau, sang một bên, về phía trước, theo mọi hướng à? Còn có những thăng trầm nào nữa chăng? Chẳng phải chúng ta đang đi lạc như đang xuyên qua một cõi hư vô bất tận hay sao?
Câu trả lời đầy ẩn ý, trấn an của “người điên” cho những câu hỏi đáng lo ngại này của anh ta là: “Không, bởi vì con người sẽ thực hiện nhiệm vụ được giao cho Chúa cho đến bây giờ.” Ngược lại, câu trả lời của chúng ta với tư cách là những tín hữu là: “Ðúng thế, và đó chính xác là những gì đã và đang xảy ra” – nhân loại đang lang thang như thể xuyên qua một khoảng không vô tận! Ðiều quan trọng là, chính xác theo sau tư tưởng của Nietzsche, một số người đã định nghĩa sự hiện hữu của con người là “sự hiện hữu của cái chết” và coi tất cả những khả năng được cho là của con người là “phù vân ngay từ đầu”. [3]
“Vượt qua thần thánh và ác quỷ”, là một trận chiến khác của tác giả. [4] Tuy nhiên, ngoài thần thánh và ác quỷ, chỉ còn “ý chí quyền lực”, và chúng ta đang chứng kiến một lần nữa điều đó dẫn đến những gì…
Chúng ta không có quyền phán xét tâm hồn của một người mà chỉ có Chúa mới biết. Ngay cả tác giả của lời tuyên bố đó cũng đã chia sẻ những đau khổ trong cuộc đời mình, và đau khổ liên kết với Chúa Kitô có lẽ nhiều hơn những lời xúc phạm tách rời anh ta khỏi Chúa. Lời cầu nguyện của Chúa Giêsu trên thập giá: ” Lạy Cha, xin tha cho họ vì họ không biết việc họ làm” (Lc 23:34), không chỉ được nói cho những người có mặt tại đồi Canvê ngày hôm đó!
Một hình ảnh, mà đôi khi tôi đã quan sát trực tiếp, xuất hiện trong tâm trí tôi (mà tôi hy vọng đã trở thành hiện thực, trong khi chờ đợi, đối với tác giả của lời tuyên bố đó!): một đứa trẻ tức giận cố đấm và cào vào mặt cha mình, cho đến khi, kiệt sức, anh ta khóc trong vòng tay của cha mình, người cha đã trấn an anh ta và kéo anh ta vào ngực mình.
Tôi xin nhắc lại, chúng ta đừng phán xét người mà chỉ có Chúa mới biết. Tuy nhiên, những hậu quả mà tuyên bố của ông ta đã gây ra cho chúng ta có thể và phải được đánh giá. Tuyên bố của ông ta đã len lỏi theo rất nhiều cách đa dạng và dưới nhiều tên gọi khác nhau, đến mức trở thành mốt thời thượng và bầu không khí ngự trị trong giới trí thức của thế giới phương Tây “hậu hiện đại”. Mẫu số chung là một thuyết tương đối tổng thể trong mọi lĩnh vực – đạo đức, ngôn ngữ, triết học, nghệ thuật và tất nhiên là cả tôn giáo. Không còn điều gì là vững chắc; tất cả mọi thứ đều ở thể lỏng, hoặc thậm chí thể khí. Vào thời của chủ nghĩa lãng mạn, người ta từng chìm đắm trong u sầu, ngày nay con người chìm đắm trong chủ nghĩa hư vô!
Với tư cách là những tín hữu, nhiệm vụ của chúng ta là chỉ ra những gì đằng sau, hoặc bên dưới lời tuyên bố đó, rằng đó là ánh sáng lập lòe của ngọn lửa cổ xưa, sự phun trào đột ngột của một ngọn núi lửa chưa bao giờ bị dập tắt kể từ buổi đầu của thế giới. Vở kịch nhân loại cũng có “phần mở đầu về thiên đường”, trong “tinh thần phủ nhận” không chấp nhận sự hiện hữu trong ân sủng của người khác. Kể từ đó, ma quỷ đã tuyển dụng những người ủng hộ mục tiêu của mình, Adong và Êvà ngây thơ là nạn nhân đầu tiên của anh ta: “Các ngươi sẽ nên như các vị thần, biết điều thiện điều ác ” (St 3,5).
Tất cả những điều này đối với con người hiện đại dường như chẳng là gì ngoài một huyền thoại căn nguyên để giải thích cái ác trên thế giới. Và – theo nghĩa tích cực của huyền thoại ngày nay – đúng như vậy! Nhưng lịch sử, văn học và kinh nghiệm cá nhân của chính chúng ta cho chúng ta biết rằng đằng sau “huyền thoại” này, có một sự thật siêu việt mà không tài liệu lịch sử hay lý luận triết học nào có thể truyền đạt cho chúng ta.
Thiên Chúa biết chúng ta kiêu ngạo như thế nào và đã đến giúp chúng ta bằng cách trút bỏ chính mình trước mặt chúng ta.
Chúa Giêsu Kitô,
vốn dĩ là Thiên Chúa
mà không nghĩ phải nhất quyết duy trì
địa vị ngang hàng với Thiên Chúa,
nhưng đã hoàn toàn trút bỏ vinh quang
mặc lấy thân nô lệ,
trở nên giống phàm nhân
sống như người trần thế.
Người lại còn hạ mình,
vâng lời cho đến nỗi bằng lòng chịu chết,
chết trên cây thập tự. (Phil 2:6-8).
“Kẻ điên” hét lên: “Chúa hả? Chúng ta, anh và tôi, đã giết Ngài!”. Trên thực tế, điều đáng sợ này đã từng xảy ra một lần trong lịch sử loài người, nhưng theo một nghĩa hoàn toàn khác. Vì đó là sự thật, thưa anh chị em: Chính chúng ta – anh chị em và tôi – đã giết Chúa Giêsu thành Nazareth! Ngài đã chết vì tội lỗi của chúng ta và tội lỗi của cả thế giới (1 Ga 2:2)! Tuy nhiên, Sự Phục Sinh của Ðức Kitô từ cõi chết bảo đảm với chúng ta rằng nếu chúng ta hối cải thì con đường này không dẫn đến thất bại, mà dẫn đến “tột đỉnh của sự sống” mà chúng ta đã tìm kiếm trong vô vọng ở những nơi khác.
Tại sao chúng ta lại nói về tất cả những điều này trong phụng vụ Thứ Sáu Tuần Thánh? Không phải để thuyết phục những người vô thần rằng Chúa không chết. Người nổi tiếng nhất trong số họ đã tự khám phá ra điều đó, ngay lúc họ nhắm mắt trước ánh sáng – huy hoàng hơn là với bóng tối của thế gian này. Ðối với những người vẫn còn sống giữa chúng ta, để thuyết phục họ cần có những phương tiện khác ngoài lời của một nhà thuyết giáo già. Có những phương tiện mà Chúa sẽ không ngừng ban cho những ai có trái tim rộng mở đón nhận sự thật, những người mà chúng ta sẽ chuyển cầu cho họ trong lời cầu nguyện phổ quát sẽ diễn ra sau đây.
Không, mục đích của chúng ta thực sự là khác; đó là để giữ cho các tín hữu – thậm chí có lẽ chỉ một hoặc hai sinh viên đại học – khỏi bị cuốn vào vòng xoáy của chủ nghĩa hư vô, vốn là “hố đen” thực sự của vũ trụ tâm linh. Mục đích là để lời cảnh báo của Dante Alighieri một lần nữa vang vọng giữa chúng ta:
Hỡi các Kitô hữu, hãy nghiêm túc hơn trong mọi chuyển động của mình;
Ðừng như một chiếc lông vũ trong mỗi cơn gió,
Và đừng nghĩ rằng mọi thứ nước đều có thể thanh tẩy mình. [5]
Vì thế, chúng ta hãy tiếp tục lặp lại, với lòng biết ơn chân thành và xác tín hơn bao giờ hết, những lời chúng ta công bố trong mỗi Thánh Lễ:
Lạy Chúa, chúng con loan truyền
việc Chúa chịu chết
và tuyên xưng
việc Chúa sống lại
cho tới khi Chúa lại đến
– – – – – – – – – – –
[1] Friedrich Nietzsche, Khoa học đồng tính, số. 125.
[2] Friedrich Nietzsche, Ecce homo, 1888.
[3] Martin Heidegger, Hữu thể và Thời gian, II, ch. 2-3.
[4] F. Nietzsche, Jenseits von Gut und B#se, Leipzig 1886.
[5] Paradise, V, 73-75 (Bản dịch của H. Wadsworth Longfellow).
(Source: Holy See Press OfficeGood Friday – Celebration of the Passion of the Lord)
Bản dịch Việt Ngữ của J.B. Ðặng Minh An
