BUÔNG BỎ CÁI TÔI: HÀNH TRÌNH TÌM LẠI SỰ TỰ DO VÀ SỐNG THEO Ý CHÚA
Hôm nay, chúng ta cùng ngồi lại với nhau để suy ngẫm về một điều rất quen thuộc nhưng cũng đầy thách thức trong cuộc sống đức tin và hành trình làm người: cái tôi. Có bao giờ chúng ta tự hỏi: “Cái tôi của mình là gì? Nó giúp mình tiến lên hay đang âm thầm giữ mình lại?” Có lẽ nhiều người trong chúng ta đã từng dành rất nhiều thời gian, thậm chí cả cuộc đời, để bảo vệ một phiên bản cũ kỹ của chính mình – một cái tôi đầy tự ái, thích hơn thua, sợ bị đánh giá, và luôn muốn mình đúng.
Tôi cũng từng như vậy. Tôi từng nghĩ rằng bảo vệ cái tôi là bảo vệ bản lĩnh, là giữ vững con người mình. Nhưng rồi, tôi nhận ra rằng cái tôi ấy không phải lúc nào cũng là bạn đồng hành tốt. Nó có thể là sợi dây trói buộc, kéo ta lùi lại, khiến ta kẹt trong những tranh cãi vô nghĩa, những nỗi sợ vô hình, và những cơ hội bị bỏ lỡ. Hôm nay, qua bài chia sẻ này, chúng ta sẽ cùng nhau nhìn lại hành trình của cái tôi, nhận ra những gánh nặng nó mang lại, và quan trọng hơn, học cách buông bỏ để sống tự do hơn, trưởng thành hơn, và gần gũi hơn với Chúa.
Cái Tôi Là Gì? Người Bạn Hay Kẻ Thù?
Cái tôi là cách chúng ta định nghĩa bản thân. Nó là tập hợp những niềm tin, cảm xúc, và giá trị mà ta gắn bó. Cái tôi giúp ta tự tin, giúp ta đứng vững trước những thử thách. Nhưng đôi khi, nó cũng trở thành một bức tường ngăn cách, khiến ta không thể mở lòng với người khác, không thể học hỏi, và không thể thay đổi.
Tôi từng nghĩ rằng cái tôi là tất cả những gì tôi có. Tôi tưởng rằng nếu buông bỏ nó, tôi sẽ mất đi chính mình. Nhưng qua thời gian, tôi nhận ra rằng cái tôi không phải là toàn bộ con người tôi. Nó chỉ là một phần, và đôi khi, là phần cần được gọt giũa, cần được thay đổi để ta trở nên tốt hơn.
Hãy cùng nhìn lại bốn khía cạnh phổ biến của cái tôi mà chúng ta thường gặp trong cuộc sống:
1. Cái Tôi Hay Tự Ái
Tự ái là khi ta dễ bị tổn thương bởi những lời nói, hành động của người khác, dù đó có thể là ý tốt. Một lời góp ý chân thành, một lời nhắc nhở nhẹ nhàng, đôi khi lại khiến ta cảm thấy bị xúc phạm. Ta dựng lên một bức tường để bảo vệ lòng tự trọng, nhưng vô tình, ta cũng đẩy xa những cơ hội để học hỏi và trưởng thành.
Tôi nhớ có lần, một người bạn thân đã góp ý rằng tôi nên kiên nhẫn hơn khi làm việc nhóm. Thay vì lắng nghe, tôi phản ứng ngay: “Cậu nghĩ mình giỏi hơn tớ à?” Tôi đã để tự ái che mờ mắt, và chỉ đến sau này, tôi mới nhận ra rằng lời góp ý ấy đã có thể giúp tôi cải thiện bản thân nếu tôi chịu mở lòng.
2. Cái Tôi Thích Hơn Thua
Ai trong chúng ta cũng từng muốn thắng trong một cuộc tranh luận, muốn chứng tỏ mình đúng, mình giỏi hơn. Nhưng sau những lần “thắng” ấy, ta được gì? Một mối quan hệ rạn nứt? Một chút tự hào thoáng qua? Hay chỉ là sự trống rỗng bên trong?
Tôi từng tranh cãi với một đồng nghiệp chỉ vì một ý kiến nhỏ trong công việc. Tôi khăng khăng rằng cách của mình là tốt nhất, và tôi đã làm mọi cách để chứng minh điều đó. Cuối cùng, tôi “thắng”, nhưng cái giá phải trả là sự xa cách với đồng nghiệp ấy. Tôi nhận ra rằng cái tôi thích hơn thua không mang lại hòa bình, mà chỉ khiến tôi cô đơn hơn.
3. Cái Tôi Sợ Bị Đánh Giá
Nỗi sợ bị đánh giá là một trong những sợi dây vô hình nhưng mạnh mẽ nhất của cái tôi. Ta sợ bị chê bai, sợ bị hiểu lầm, nên ta chọn sống an toàn, không dám bước ra khỏi vùng thoải mái của mình. Ta từ chối những cơ hội chỉ vì nghĩ: “Nếu thất bại, người ta sẽ nói gì về mình?”
Tôi từng được mời tham gia một hoạt động cộng đoàn, nhưng tôi từ chối vì sợ mình không đủ giỏi, sợ mọi người sẽ đánh giá. Sau này, khi thấy những người khác vui vẻ tham gia và trưởng thành qua trải nghiệm ấy, tôi mới tiếc nuối. Cái tôi sợ bị đánh giá đã giữ tôi lại, khiến tôi bỏ lỡ những điều quý giá.
4. Cái Tôi Muốn Đúng Bằng Được
Đây là khía cạnh khó buông bỏ nhất. Ta bám víu vào ý kiến của mình, dù sâu thẳm, ta biết mình có thể sai. Chỉ vì không muốn thừa nhận, ta tranh cãi, ta khăng khăng, và ta đánh mất cơ hội để học hỏi.
Tôi nhớ một lần cãi nhau với người thân về một vấn đề gia đình. Tôi cứ nghĩ mình đúng, và tôi không chịu nhường. Cuộc tranh cãi kéo dài, làm cả hai bên tổn thương. Chỉ đến khi tôi bình tâm lại, tôi mới thấy rằng nếu tôi chịu lắng nghe, mọi chuyện đã có thể khác. Cái tôi muốn đúng đã khiến tôi mất đi sự hòa thuận trong gia đình.
Những khía cạnh này của cái tôi, tưởng chừng là bản lĩnh, nhưng hóa ra lại là gánh nặng. Nó khiến ta mệt mỏi, khiến ta kẹt lại trong những cuộc cãi vã vô nghĩa, những nỗi sợ vô hình, và những cơ hội bị bỏ lỡ chỉ vì… “tôi không muốn là người chủ động”.
Hành Trình Nhận Ra: Cái Tôi Có Xứng Đáng Để Giữ?
Tôi đã mất rất nhiều thời gian để bảo vệ một phiên bản cũ kỹ của chính mình. Tôi từng nghĩ rằng nếu buông cái tôi, tôi sẽ mất đi bản sắc, mất đi sự mạnh mẽ. Nhưng một ngày, tôi tự hỏi: “Liệu cái tôi này còn xứng đáng để giữ nữa không? Hay đã đến lúc buông nó xuống, để mình bước nhẹ hơn về phía trước?”
Câu hỏi ấy đã thay đổi tôi. Nó khiến tôi nhìn lại những lần tôi tự ái, những lần tôi tranh cãi chỉ để chứng tỏ mình đúng, những lần tôi từ chối cơ hội chỉ vì sợ thất bại. Và tôi nhận ra: Cái tôi không phải là toàn bộ con người tôi. Nó chỉ là một phần, và đôi khi, là phần cần được thay đổi.
Trong đức tin, chúng ta được mời gọi sống theo gương Chúa Giêsu – Đấng đã hạ mình, từ bỏ vinh quang để phục vụ và yêu thương. Thánh Phaolô đã viết: “Anh em hãy có những tâm tình như chính Đức Giêsu Kitô. Người vốn dĩ là Thiên Chúa, nhưng đã hoàn toàn trút bỏ vinh quang, mặc lấy thân nô lệ” (Phil 2,5-7). Chúa Giêsu là tấm gương tuyệt vời nhất về sự buông bỏ cái tôi. Ngài không bám víu vào quyền lực, không sợ bị đánh giá, không tranh cãi để chứng tỏ mình đúng. Ngài chọn yêu thương, chọn khiêm nhường, và chọn con đường của sự hy sinh.
Câu chuyện về người thanh niên giàu có trong Tin Mừng (Mc 10,17-22) cũng là một lời nhắc nhở. Anh ta muốn theo Chúa, nhưng khi được mời gọi từ bỏ của cải – thứ gắn bó với cái tôi của anh – anh đã buồn rầu bỏ đi. Cái tôi của anh, dù là sự giàu có hay lòng tự hào, đã ngăn anh bước theo Chúa. Chúng ta cũng vậy. Đôi khi, cái tôi của chúng ta – dù là tự ái, hơn thua, hay nỗi sợ – chính là điều ngăn cản ta sống trọn vẹn trong ơn gọi của mình.
Vì Sao Chúng Ta Cần Buông Bỏ Cái Tôi?
Buông bỏ cái tôi không phải là từ bỏ bản thân, mà là giải phóng bản thân khỏi những gánh nặng không cần thiết. Khi ta buông bỏ cái tôi, ta mở ra những cánh cửa mới:
- Tự do để yêu thương: Cái tôi thường khiến ta tập trung vào bản thân, nhưng khi buông bỏ, ta có thể đặt người khác lên trên. Ta học cách yêu thương mà không toan tính, không đòi hỏi.
- Cơ hội để trưởng thành: Mỗi lần ta lắng nghe, mỗi lần ta thừa nhận sai lầm, ta học được điều mới. Buông bỏ cái tôi là cách ta mở lòng để Chúa và tha nhân dạy dỗ.
- Bình an trong tâm hồn: Những tranh cãi, những tự ái, những nỗi sợ đều làm ta mệt mỏi. Khi buông bỏ, ta tìm thấy sự bình an, vì ta không còn phải chiến đấu để bảo vệ một cái tôi mong manh.
- Gần gũi hơn với Chúa: Cái tôi thường khiến ta tự cao, nghĩ rằng mình có thể làm mọi thứ một mình. Nhưng khi khiêm nhường, ta nhận ra rằng ta cần Chúa, và Ngài luôn sẵn sàng dẫn dắt ta.
Tôi nhớ câu chuyện về một người anh trong cộng đoàn. Anh ấy từng là người rất cứng đầu, luôn muốn mọi thứ theo ý mình. Nhưng sau một biến cố lớn trong gia đình, anh bắt đầu cầu nguyện và suy ngẫm. Anh nhận ra rằng cái tôi của mình đã gây ra nhiều tổn thương. Anh bắt đầu thay đổi: anh xin lỗi những người anh từng làm tổn thương, anh lắng nghe nhiều hơn, và anh chủ động giúp đỡ cộng đoàn. Anh chia sẻ: “Khi buông bỏ cái tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhõm, như thể tôi đã tìm lại chính mình – một phiên bản tốt hơn.”
Làm Sao Để Buông Bỏ Cái Tôi? Một Hành Trình Thực Tiễn
Buông bỏ cái tôi không phải là việc làm một lần là xong. Nó là một hành trình, đòi hỏi kiên nhẫn, cầu nguyện, và thực hành mỗi ngày. Dưới đây là những bước cụ thể mà chúng ta có thể áp dụng:
1. Lắng Nghe Với Tâm Thế Mở Lòng
Khi ai đó góp ý, thay vì phản ứng ngay, hãy dừng lại, hít thở sâu, và tự hỏi: “Liệu mình có thể học được gì từ điều này?” Lắng nghe không chỉ giúp ta trưởng thành, mà còn xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp hơn.
Hãy thử tưởng tượng: Nếu một người bạn nói rằng bạn hơi nóng tính, thay vì tự ái, bạn có thể nói: “Cảm ơn cậu đã góp ý. Tớ sẽ cố gắng cải thiện.” Một câu nói đơn giản như vậy có thể mở ra một cuộc đối thoại ý nghĩa, thay vì một cuộc tranh cãi.
2. Thừa Nhận Sai Lầm Với Can Đảm
Không ai hoàn hảo. Khi sai, hãy can đảm nói: “Tôi xin lỗi, tôi đã sai.” Điều này không làm ta nhỏ đi, mà ngược lại, nó cho thấy sự mạnh mẽ và trưởng thành của ta.
Tôi nhớ một lần, tôi đã trách nhầm một người trong gia đình vì một hiểu lầm nhỏ. Ban đầu, tôi không muốn xin lỗi vì sợ “mất mặt”. Nhưng sau khi cầu nguyện, tôi nhận ra rằng giữ cái tôi không đáng giá bằng sự hòa thuận trong gia đình. Tôi đã xin lỗi, và điều kỳ diệu là, mối quan hệ của chúng tôi trở nên tốt đẹp hơn bao giờ hết.
3. Bước Ra Khỏi Vùng An Toàn
Đừng để nỗi sợ bị đánh giá ngăn cản ta. Hãy thử làm điều mới, thử chủ động bắt đầu một cuộc trò chuyện, một mối quan hệ, hay một dự án. Mỗi bước nhỏ ấy là một lần ta vượt qua cái tôi.
Hãy bắt đầu bằng những việc nhỏ: tham gia một sinh hoạt cộng đoàn, giúp đỡ một người lạ, hay chia sẻ ý kiến của mình trong một buổi họp. Mỗi lần bạn vượt qua nỗi sợ, bạn sẽ thấy mình mạnh mẽ hơn.
4. Cầu Nguyện Và Suy Ngẫm Mỗi Ngày
Trong cầu nguyện, chúng ta xin Chúa soi sáng để nhận ra những góc khuất của cái tôi. Hãy dành thời gian tĩnh lặng, tự hỏi: “Hôm nay, mình đã hành động vì cái tôi hay vì tình yêu và sự thật?”
Một cách thực hành cụ thể là mỗi tối, hãy dành 5 phút để nhìn lại ngày sống. Hãy viết ra một khoảnh khắc mà bạn đã để cái tôi chi phối, và cầu xin Chúa giúp bạn thay đổi trong ngày mai.
5. Học Cách Tha Thứ Và Buông Bỏ Oán Giận
Tha thứ là cách mạnh mẽ nhất để buông bỏ cái tôi. Khi ta tha thứ, ta giải phóng mình khỏi những oán giận, những tranh chấp, và mở lòng cho sự bình an.
Hãy nhớ lời Chúa Giêsu dạy: “Nếu anh em tha thứ cho người khác, thì Cha anh em trên trời cũng sẽ tha thứ cho anh em” (Mt 6,14). Tha thứ không chỉ là món quà ta trao cho người khác, mà còn là món quà ta trao cho chính mình.
6. Thực Hành Khiêm Nhường Qua Những Hành Động Nhỏ
Khiêm nhường không phải là tự hạ thấp mình, mà là đặt người khác lên trên. Hãy thử làm những việc nhỏ như nhường chỗ cho người khác, lắng nghe một câu chuyện mà không ngắt lời, hay giúp đỡ ai đó mà không mong được đáp trả.
Tôi từng thấy một chị trong cộng đoàn luôn sẵn sàng làm những công việc âm thầm, như dọn dẹp sau Thánh lễ hay chuẩn bị đồ cho các buổi sinh hoạt. Chị không bao giờ đòi hỏi sự công nhận, nhưng sự khiêm nhường của chị đã truyền cảm hứng cho rất nhiều người.
7. Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ Từ Cộng Đoàn
Chúng ta không đi một mình trên hành trình này. Cộng đoàn đức tin là nơi ta có thể chia sẻ, học hỏi, và được nâng đỡ. Hãy tìm một người bạn, một linh hướng, hay một nhóm nhỏ để cùng nhau cầu nguyện và chia sẻ về hành trình buông bỏ cái tôi.
Tôi từng tham gia một nhóm cầu nguyện nhỏ, nơi mọi người chia sẻ về những khó khăn của mình. Nhờ những câu chuyện ấy, tôi nhận ra rằng mình không đơn độc, và tôi được khích lệ để tiếp tục thay đổi.
Lời Mời Gọi: Sống Như Chúa Giêsu
Hành trình buông bỏ cái tôi không hề dễ dàng. Sẽ có những lúc ta vấp ngã, những lúc ta lại để cái tôi trỗi dậy. Nhưng hãy nhớ rằng, mỗi lần ta chọn khiêm nhường, mỗi lần ta chọn yêu thương thay vì tranh cãi, ta đang bước gần hơn tới sự tự do đích thực.
Hôm nay, chúng ta được mời gọi nhìn lại chính mình. Hãy tự hỏi: “Cái tôi nào đang giữ tôi lại? Và tôi có sẵn sàng buông nó xuống để bước đi nhẹ nhàng hơn không?”
Hãy nhìn lên Chúa Giêsu trên thập giá – Đấng đã buông bỏ tất cả vì tình yêu dành cho chúng ta. Ngài là ánh sáng dẫn đường, là sức mạnh nâng đỡ ta. Xin Chúa, Đấng là nguồn mạch của sự khiêm nhường và yêu thương, ban cho chúng ta ơn can đảm để buông bỏ cái tôi, để chúng ta sống trọn vẹn hơn trong tình yêu của Ngài và trong sự hiệp thông với tha nhân.
Xin cộng đoàn cùng hiệp ý cầu nguyện:
Lạy Chúa, xin giúp con nhận ra những gánh nặng của cái tôi. Xin ban cho con sự khiêm nhường để lắng nghe, sự can đảm để thay đổi, và tình yêu để tha thứ. Xin dẫn dắt con trên hành trình trưởng thành, để con sống xứng đáng là con cái Chúa. Amen.
Lm. Anmai, CSsR
