- Nghiên cứu viên sẽ biết rõ cấu trúc căn bản một bài báo
- Nghiên cứu viên phân biệt và chỉ ra được “bối cảnh”, “toàn cảnh”, và các yếu tố 6W
- Nghiên cứu viên có thể viết được một tin thời sự và một tin phóng sự.
Tin thời sự và phóng sự
Có hai loại tin cơ bản: tin thời sự, đôi khi còn gọi là tin sốt dẻo, tin đang diễn biến, và phóng sự, đôi khi còn gọi là tin nhẹ.
Tin thời sự: các sự kiện vừa xảy ra và cần thông báo ngay cho các độc giả. Có thể đây là một đám cháy lớn, một lời loan báo của chính phủ, một quyết định của Tòa Thánh, một người đấu tranh cho công lý bị bắt …
Phóng sự không những nhằm mục đích thông tin cho độc giả biết, mà còn gợi cho độc giả phải suy nghĩ nhiều về một vấn đề nào đó. Hoặc phóng sự chỉ để giải trí mà thôi.
Tin thời sự tường thuật các biến chuyển, sự kiện, còn phóng sự giải thích rõ thêm, gợi sự chú ý tự nhiên của người đọc. Có thể đó là về một trào lưu xã hội, như việc dân chúng phản đối chính quyền chiếm đoạt đất đai
Mở đề và thân bài
Phần mở đề để giới thiệu, phần thân bài để trình bày. Cả phần mở đề lẫn thân bài đều nên theo sát chủ đề.
Tin thời sự, mở đề thông thường chỉ có một câu, cho biết tin đó nói về những gì, và chứa đựng những điểm quan trọng nhất (lead).
Thân bài chứa đựng các yếu tố giải thích cho phần mở đề. Gồm có các chi tiết, trích dẫn và bối cảnh đưa đến diễn biến được tường thuật. Tin tức quan trọng nhất đi đầu, tiếp đến là các tin kém quan trọng hơn.
Một bản tin thời sự mẫu
Công nhân may mặc Campuchia đang khốn khổ
AP (PHNOM PENH, Cambodia)- Tình trạng suy thoái kinh tế tại Hoa Kỳ làm cho ít nhất 12 xưởng may tại Campuchia phải tạm đóng cửa trong năm nay, Bộ trưởng Thương Mại Cham Prasidh thông báo như vậy vào ngày hôm qua.
Có tới 3000 công nhân bị tạm nghỉ việc và có thể sẽ có thêm, nhiều người bị mất việc nếu tình hình không được cải thiện, ông nói.
Thêm vào đó, hàng ngàn người khác phải giảm giờ làm, vì nhiều trong tổng số 200 xưởng may phải cắt bớt giờ làm thêm và chuyển giờ làm từ hai ca xuống còn một ca, đó là lời ông bộ trưởng này.
‘Các vấn đề kinh tế tại Hoa Kỳ khiến cho chúng tôi rất lo ngại về hoạt động của các xưởng may và việc làm của công nhân,’ ông nói. Công nghiệp may mặc tại Campuchia sử dụng 200.000 công nhân, với lương trung bình là 40 USD/tháng. Trên 80% sản phẩm được xuất sang Hoa Kỳ để bán lẻ.
Ông Bộ trưởng nói: Nay đã quá nửa năm mà Campuchia mới giao được không đầy 40% quota hàng may xuất khẩu của năm nay sang Hoa Kỳ, trong khi đó năm ngoái, toàn bộ quota hàng may xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã được giao xong xuôi vào cuối tháng Sáu.
Về phóng sự
Phóng sự có tính cách uyển chuyển hơn. Có nhiều cách viết. Phóng sự thường là những bài không cần gấp, vì vậy độc giả không cần phải biết ngay tin quan trọng nhất của bài viết. Mở đề có thể mô tả về một người hay một địa điểm nào đó, hoặc về các tin tức khác nhằm gợi sự tò mò của độc giả. Nhưng đến khoảng đoạn thứ 6 của bài thì bạn phải cho độc giả biết điểm chính của câu chuyện là gì.
Bài phóng sự mẫu
Đêm giao thừa của Tuấn
AP (HANOI, Vietnam)- Đinh Văn Tuấn, năm nay 16 tuổi, chưa hề nghe nói đến ngày Tết bao giờ. Những tiếng pháo nổ râm ran khắp Hà Nội chỉ làm cho em sợ hãi mà thôi vì thêm một ngày buồn tủi nữa sắp tới với mối bận tâm chính là làm sao kiếm đủ tiền mua cơm.
Mới sáng sớm em đã đứng trước văn phòng của Associated Press, hai tay nắm chặt những song sắt cửa, chiếc đầu nhỏ bé của em cố lách vào giữa hai song sắt, để lộ khưôn mặt in hằn những nét van lơn đau khổ mà đáng lẽ không một đứa trẻ nào trên thế giới phải gánh chịu. Em mặc một bộ quần áo bẩn thỉu – bộ đồ duy nhất của em mua tại sạp bán đồ cũ – em chỉ muốn xin được đánh giầy.
Thấp bé, gầy gò, Tuấn trông chỉ bằng đứa trẻ lên 9 hay 10, chỉ khác ở chỗ miệng em phì phèo điếu thuốc lá. Có ai hỏi gì, em trả lời bằng cách nhăn mặt nhìn xuống đất rồi hỏi lại xem người đó có muốn đánh giầy không. Hai chân em nhức nhối vì ngày ngày em phải lang thang khắp phố phường Hà Nội suốt 11 tiếng đồng hồ trong tiết trời mùa đông giá lạnh để tìm khách hàng.
Trong ngày Tết này, em vừa được ăn có một chiếc bánh chưng của một phóng viên và chút nước mà những người bán hàng rong đã thương tình rót cho.
‘Hôm nay em có cái ăn, nhưng ngày mai có thể chẳng có gì,’ em nói. ‘Em hy vọng một ngày nào đó sẽ kiếm được nhiều tiền cho ba mẹ, mua một chiếc xe hơi, một căn nhà và vui hưởng cuộc đời cho đến ngày em chết.’
Tuấn là một trong đám các em tuổi vị thành niên tay xách chiếc hộp gỗ thô đựng đồ nghề đánh giầy luẩn quẩn quanh các nhà hàng, quán rượu, văn phòng công ty và các đại sứ quán nước ngoài.
Các em tìm những người thuộc tầng lớp thương gia mới xuất hiện trong công cuộc cải cách kinh tế của Việt Nam, những người nay đã trút bỏ những đôi dép nhựa cố hữu để xỏ chân vào những đôi giày da mới. ‘Shoeshine, shoeshine,’ đó là tất cả vốn liếng Anh ngữ của các em.
Tuấn là một trong nhiều em nhỏ đã rời bỏ gia đình ở những vùng thôn quê để lên Hà Nội kiếm sống. Các em sống suốt ngày ngoài đường, không có người lớn chăm sóc, chỉ bảo và ngay cả mừng tuổi các em trong ngày Tết cũng không.
Tuấn cùng với một cậu bạn, năm nay 15 tuổi, lên Hà Nội cách đây hai năm. Hai đứa cùng nhau lang thang trên đường phố. Trước tiên em bán mía, sau đó mua được chiếc hộp đánh giầy với giá khoảng 30 xu Mỹ.
Tuấn nói em rất gần gũi với cha mẹ và cha mẹ em muốn em trở về nhà nhưng em không thể trở về vì gia đình em quá nghèo. Em không thể đánh giầy ở Hải Hưng được vì ở đấy ‘chẳng ai đi giầy.’
Em được đi học có hai năm, em không biết đọc biết viết. Cả vui chơi là gì em cũng không biết, ngoại trừ thỉnh thoảng đá một quả bóng đơn sơ làm bằng rơm cuộn, vài miếng độn cao su và giây thun. Mỗi ngày Tuấn trả khoảng 5 xu Mỹ cho một chỗ ngủ cùng với 20 người khác ở một căn nhà trọ hai phòng, phần đông những người này cũng bán hàng rong. Nhà trọ không có nhà xí. Mỗi ngày Tuấn đi bộ mất một tiếng đồng hồ đến đường Trần Hưng Đạo và một tiếng để trở về mỗi tối. Ngày ngày cứ 6 giờ sáng em đã có mặt ngoài đường.
Mỗi người khách trả cho em khoảng 11 xu Mỹ. Ngày nào may mắn em có được hai, ba người khách.
Đời sống ngày một khó khăn hơn cho Tuấn vì có thêm nhiều trẻ đánh giầy trên đường phố. Đêm giao thừa, Tuấn chỉ có mỗi một khách là anh chàng phóng viên muốn phỏng vấn em.
Gợi cho Tuấn nói chuyện là điều khó, em cảm thấy chẳng có gì đáng để nói. Em ngồi vắt vẻo trên quai chiếc hòm đồ nghề, hai má lấm vết bẩn, chân đi đôi dép nhựa rẻ tiền, hai bàn chân cáu bẩn bụi đường. Thỉnh thoảng, em ngẩng đầu nhìn quanh quất với vẻ hoang mang, mỗi khi có tràng pháo đâu đó nổ vang phố.
5 W + 1 H hay 6 W và …
– Who (ai) – Trong tin này có những ai?
– What (chuyện gì): – Sự kiện quan trọng hay đáng lưu ý gì đã xảy ra?
– Where (ở đâu) – Tin này xảy ra ở đâu?
– When (khi nào) – Chuyện xảy ra vào lúc nào?
– Why (tại sao) – Tại sao lại xảy ra sự kiện đó?
– How / Woh (như thế nào) – Chuyện xảy ra như thế nào?
– Thông tin nền (bối cảnh và toàn cảnh)
Viết xong bài phải kiểm tra xem đã đủ các yếu tố này chưa?
Kiểm tra một bài báo mẫu
Đại hội thể thao người khuyết tật: Hàng trăm người tham gia thế vận hội tại Khu thể thao Hua Mark
Đại hội thể thao người khuyết tật toàn quốc lần thứ 22 khai mạc hôm qua tại khu thể thao Hua Mark với hàng trăm vận động viên tham gia trong 17 bộ môn. Công chúa Siriwanvaree Mahidol, thay mặt cho cha là Hoàng Thái tử Maha Vajiralongkorn, đã chính thức khai mạc cuộc tranh tài.
Trung tướng Pisal Wattanawongkiri, Chủ tịch Hiệp hội Thể thao Những Người Khuyết tật tại Thái Lan, tuyên bố: tài năng mà các vận động viên thể hiện tại đây sẽ có tính quyết định trong việc chọn vận động viên cho các đội tuyển quốc gia tham dự Thế vận hội những người khuyết tật trong hiệp hội ASEAN tại Malaysia và cuộc tranh tài FESPIC tại Hàn Quốc năm nay.
Phân tích bản tin này cho thấy
– Ai/Who (các vận động viên khuyết tật, Công chúa Siriwanvaree Mahidol, Trung tướng Pisal Wattanawongkiri), sự kiện/What (khai mạc đại hội thể thao toàn quốc lần thứ 22 của các vận động viên khuyết tật), ở đâu/Where (Khu thể thao Hua Mark tại Bangkok), khi nào/When (hôm qua).
– Tại sao/Why và như thế nào/How không có trong câu truyện.
Tự hỏi khi đã viết xong
– Cái gì quan trọng ở đây, ngoài những lời lẽ và hành động?
– Diễn biến này ảnh hưởng ra sao đến đời sống của người đọc?
– Nếu bạn không tìm ra câu trả lời về điểm tại sao các độc giả lại nên lưu ý đến tin này thì có lẽ tin đó không đáng tường thuật.
Toàn cảnh và bối cảnh
– Đừng quên rằng độc giả của bạn thường quan tâm đến các dữ kiện khác nữa để hiểu về biến chuyển sự kiện mới mà bạn tường thuật. Bạn nên tóm lược toàn cảnh và bối cảnh của câu truyện.
– Toàn cảnh có nghĩa là tình hình chung hiện tại có liên quan đến diễn biến sự kiện này.
– Bối cảnh có nghĩa là những gì xảy ra trong quá khứ có liên quan đến diễn biến sự kiện này.
Xác định bối cảnh và toàn cảnh
HONOLULU (AP) – Nhật Bản đã ký thoả thuận với Thái Lan, Hàn Quốc và Malaysia để cho các nước này nhanh chóng vay hàng tỷ USD nhằm chống đỡ cho đồng tiền của nước họ trong trường hợp các nước này gặp những sự cố như trong cuộc khủng hoảng tài chính tại châu Á năm 1997-1998.
(Lý do, bối cảnh).Các thoả thuận này sẽ cho Thái Lan vay tổng cộng 3 tỷ USD, Hàn Quốc 2 tỷ, và Malaysia 1 tỷ với lãi xuất thấp, để chống đỡ cho đồng tiền của họ nếu các đồng tiền này bất ngờ bị sụt gíá trên các thị trường quốc tế.
(Lý do).Các thỏa thuận trao đổi tiền tệ này là dấu hiệu đầu tiên cho thấy một mạng lưới bảo vệ an toàn tiền tệ trên khắp Châu Á bắt đầu được thành lập. Mạng lưới này được đề xuất lần đầu tiên cách đây hơn một năm.(Toàn cảnh)
Các thỏa thuận được thông báo hôm thứ tư giữa lúc nhiều thị trường chứng khoán và tiền tệ trên khắp vùng đang bị sụt gíá nghiêm trọng, một phần vì tình trạng kinh tế trì trệ chung trên toàn cầu, nhất là tại Nhật Bản và Hoa Kỳ. (Toàn cảnh)
Thảo luận:
1. Làm thế nào để bạn dễ dàng tiếp cận được với nguồn tin thời sự?
2. Một tin thời sự hay là một phóng sự có những đặc điểm nào?
3. (làm việc nhóm) Làm sao để thu thập thông tin của các thành phần giới trẻ Công giáo để biết rõ tâm thức giới trẻ Công giáo trước kỳ Đại hội Madrid 2011 sắp tới? Kế hoạch cụ thể của nhóm bạn như thế nào?
