“Tôi thực sự không biết. Nhưng tôi luôn thấy con đường phía trước trở nên rõ ràng hơn với tôi nếu tôi cầu xin Chúa hướng dẫn.”

Người bạn hòa đồng của tôi không trả lời, vì vậy chúng tôi chạy trong im lặng. Nhưng sau đó anh ấy hạ giọng, “Tôi không tin vào Chúa nữa. Tôi đã học một khóa về tiến hóa ở trường đại học…” Mặc dù tôi đã biết người bạn thân của mình trong một thời gian dài, nhưng tôi không biết anh ấy nhiều như tôi nên biết. 

Nhưng tôi biết rằng lớp học về sinh học tiến hóa của bạn tôi không phải với Martin Nowak, giáo sư toán học và sinh học tại Đại học Harvard. Là tác giả của hơn 500 bài báo khoa học và sáu cuốn sách, Nowak đã giữ chức giáo sư tại Đại học Oxford và Viện nghiên cứu nâng cao tại Princeton trước khi gia nhập khoa tại Harvard. 

Người ta nói rằng, sau Darwin, không ai khám phá ra thuyết tiến hóa nữa. Nhưng Giáo sư Nowak đã đề xuất một thuyết tiến hóa mới đã cách mạng hóa lĩnh vực này. Thuyết của ông không chỉ bao gồm đột biến và chọn lọc mà còn bao gồm cả sự hợp tác như là nguyên lý cơ bản thứ ba của thuyết tiến hóa. Nowak cho rằng câu chuyện về thuyết tiến hóa không chỉ là câu chuyện về sự sống còn tàn nhẫn của kẻ mạnh nhất, nơi tất cả chống lại tất cả. Câu chuyện về thuyết tiến hóa cũng bao gồm các hình thức hợp tác và lợi ích chung ngày càng cao hơn. Sự hợp tác, không chỉ là cạnh tranh, giải thích cho sự tiến hóa của sự sống. Hơn nữa, bản thân việc khám phá ra thuyết tiến hóa sẽ không thể thực hiện được nếu không có sự hợp tác của các nhà khoa học dựa trên hiểu biết của nhau. 

Giáo sư Nowak đã có bài giảng gần đây cho Viện McGrath tại Đại học Notre Dame với tựa đề “Liệu thuyết tiến hóa có dẫn chúng ta đến với Chúa không?” Nowak bắt đầu bằng cách chỉ ra rằng cả Isaac Newton và Albert Einstein đều tin rằng họ phải giải thích một vũ trụ tĩnh và không thay đổi. Nhưng Cha Georges Lemaître và Edwin Hubble đã phát hiện ra bằng chứng chỉ ra một vũ trụ năng động, đang mở rộng và bắt đầu từ 13,8 tỷ năm trước. Để chế giễu ý tưởng mới này, nhà vật lý Fred Hoyle đã gọi một cách khinh miệt là “Vụ nổ lớn”, nhưng thuật ngữ này đã tồn tại và được những người ủng hộ nó chấp nhận. Khi bằng chứng ủng hộ vụ nổ lớn ngày càng nhiều, Einstein đã thay đổi suy nghĩ của mình. Ông bác bỏ quan điểm cho rằng vũ trụ là vĩnh cửu và không thay đổi và bắt đầu tin vào một vũ trụ đang phát triển và năng động. Các dòng bằng chứng khoa học hội tụ chỉ ra một vũ trụ đang mở rộng bắt đầu từ 13,8 tỷ năm trước. 

Tiến hóa dẫn đến Chúa như thế nào? Nowak lập luận rằng khi ngôn ngữ loài người tiến hóa, một trong những cách sử dụng ngôn ngữ đầu tiên trong mọi nền văn hóa là ca ngợi thần thánh. Ngôn ngữ loài người được các nhà triết học, nhà khoa học và nhà toán học sử dụng để tìm kiếm sự thật. Ngôn ngữ loài người cũng tạo điều kiện cho việc thể hiện tình yêu, lòng trung thành và đức hạnh mà chúng ta có thể gọi là điều tốt. Cuối cùng, ngôn ngữ loài người được các nhà thơ, nhạc sĩ và nghệ sĩ sử dụng để thể hiện và sáng tạo ra cái đẹp. Vì vậy, nếu chúng ta nghĩ về thần thánh (như Plato đã làm) là hình thức cao nhất của chân lý, điều tốt và cái đẹp, thì sự tiến hóa dẫn chúng ta đến với Chúa.  

Thật vậy, Nowak cũng nghĩ rằng hiểu biết về khoa học tiến hóa đưa chúng ta đến gần hơn với Chúa. Nowak chỉ ra rằng, “Động lực tiến hóa—giống như các quá trình khác trong vật lý, hóa học hoặc sinh học—tuân theo các định luật toán học. Các định luật đó là một phần của thực tại cơ bản, bất biến và vĩnh cửu. Sự phát triển vật chất của vũ trụ được hướng dẫn bởi một thứ gì đó vượt thời gian, vượt vật chất… bạn có thể gọi đó là Chúa.” Nowak đang diễn đạt, theo cách riêng của mình, lập luận do Thánh Augustine thành Hippo đưa ra .

Nếu vũ trụ chỉ là một cụm hỗn loạn các sự kiện ngẫu nhiên không có bất kỳ quy luật dễ hiểu nào, thì sẽ không có trật tự cơ bản nào để các nhà khoa học khám phá. Nhưng các nhà khoa học hiểu được trật tự và tính dễ hiểu của thế giới tự nhiên. Họ xây dựng các quy luật của tự nhiên để mô tả trật tự này và thể hiện chúng bằng các công thức toán học. Đổi lại, các chân lý toán học được giả định trong mọi công trình khoa học là những thực tại vĩnh cửu không thay đổi—vượt thời gian, vượt vật chất. Nhà toán học và triết gia Alexander Pruss đã chỉ ra mối quan hệ hấp dẫn giữa Chúa, cái đẹp và toán học . Như Nowak đã nói, “Những suy nghĩ của Chúa là những suy nghĩ có trật tự nhất, những suy nghĩ đẹp nhất ( Nous noesis ). Toán học là tư duy có trật tự nhất. Toán học cũng đẹp không thể tả. Thế giới là toán học. Thế giới là đẹp. Tất cả đều phù hợp với nhau.” Thật vậy, thực tế là tất cả đều phù hợp với nhau chỉ ra ý tưởng về một Tác giả của tất cả, người sử dụng sự tiến hóa để dẫn dắt chúng ta đến với chính mình.