Năm nay đánh dấu kỷ niệm 170 năm ngày Đức Giáo hoàng Piô IX công bố tín điều Vô nhiễm Nguyên tội trong thông điệp Ineffabilis Deus (1854), tuyên bố rằng Đức Trinh Nữ Maria, “ngay từ giây phút đầu tiên thụ thai… đã được gìn giữ khỏi mọi vết nhơ của tội nguyên tổ, nhờ ân sủng và đặc ân của Thiên Chúa toàn năng, và nhờ công nghiệp của Chúa Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ Nhân loại”. 

Và tất nhiên, chỉ bốn năm sau đó vào năm 1858, khi Đức Mẹ hiện ra với một cô gái nông dân người Pháp tên là Bernadette Soubirous tại Lourdes và tuyên bố với cô rằng: “Ta là Đấng Vô Nhiễm Nguyên Tội” theo cách cho thấy rằng bà đang đưa ra danh hiệu này như một tước hiệu xác định cho danh tính sâu sắc nhất của mình. 

Ý nghĩa của Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội

Nhiều người Tin Lành, và thực ra không ít người Công giáo, nhầm lẫn tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội với việc thụ thai và sinh ra Chúa Jesus từ một trinh nữ. Và vì vậy, chúng ta cần phải rất rõ ràng về việc chúng ta đang cử hành ngày 8 tháng 12 này là gì. 

Về bản chất, điều chúng ta đang tưởng niệm là lời khẳng định rằng Mary không có tội lỗi trong suốt cuộc đời của bà, và điều này bắt đầu ngay từ khoảnh khắc bà được thụ thai. Ngay từ khi bắt đầu hiện hữu, Thiên Chúa đã ban cho bà ân sủng trọn vẹn và bảo vệ linh hồn bà khỏi mọi “vết nhơ” của tội nguyên tổ, do đó bảo vệ bà khỏi sự hỗn loạn về mặt tinh thần và đạo đức mà nó tạo ra trong tất cả những người còn lại trong chúng ta. 

Điều này có nghĩa là Mary không chỉ không có tội lỗi, mà còn thoát khỏi mọi ham muốn vô trật tự trong cuộc sống của mình và không dễ mắc phải bất kỳ điểm yếu đạo đức cố hữu nào. Bà được ban cho ân sủng sống trong sự hiện diện của Chúa thông qua sự trực tiếp trong tâm hồn, cho phép bà sống một cuộc sống hoàn hảo, liên tục, toàn vẹn về mặt đạo đức và tinh thần. 

Tuy nhiên, bà, giống như con trai bà, phải sống trong chế độ tội lỗi do Sự sa ngã tạo ra, và bà cũng là mục tiêu của cuộc tấn công bên ngoài của Kẻ cám dỗ vào sự thánh thiện bên trong của bà. Bà cũng có khả năng chịu đau khổ (“Một lưỡi gươm sẽ đâm thấu tâm hồn bà,” Luca 2:35).  

Nhưng bà, không giống như Eva, đã kiên trì đến cùng. Eva cũng được tạo ra mà không có dục vọng và không có tội lỗi, nhưng bà vẫn tự do lựa chọn phạm tội. Nhưng Mary đã không phạm tội, và do đó bà là “Eva Mới” hiện là mẹ của tất cả những người đã chịu phép rửa tội, những người đã chết và sống lại theo bí tích với Chúa Kitô. Bà là Hòm Bia Giao Ước sống động, chính thân thể của Người là nơi nuôi dưỡng xác thịt của Con mình, chứ không phải là một chiếc hộp đơn thuần là nơi chứa đựng thụ động những viên đá của Luật pháp.  

Hai sự hiểu lầm phổ biến

Nhưng chúng ta hãy làm rõ một số điều thường bị hiểu lầm. 

Đầu tiên, Mary cần được “cứu” bởi Chúa Kitô vì bà cũng sẽ được sinh ra với tội tổ tông nếu Chúa không áp dụng trước công đức của cái chết chuộc tội của Chúa Kitô cho bà. Chỉ có Chúa Kitô là con người không cần được cứu khỏi tội tổ tông.  

Do đó, Mary không phải là một loại hình tượng nữ thần nào đó, theo một nghĩa nào đó, đứng cạnh Chúa Kitô như người phối ngẫu nữ tính với nam tính của Người, như người ta thường thấy trong chủ nghĩa ngoại giáo cổ đại, nơi các vị thần nam và nữ được miêu tả như những cặp đôi thần thánh tượng trưng cho các nguyên tắc nam tính và nữ tính của sự tồn tại. Không có gợi ý nào về điều đó trong Sách Khải Huyền của Kinh thánh, và chắc chắn, giáo điều về Sự thụ thai vô nhiễm của Mary không phải là sự thần thánh hóa Mary hay miễn trừ bà khỏi nền kinh tế cứu rỗi được hoàn thành bởi Chúa Kitô. 

Thứ hai, lý do thần học cho rằng Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội của bà là “phù hợp” trong nền kinh tế cứu rỗi không bắt nguồn từ ý tưởng rằng Chúa Giêsu, là người vô tội, không thể được thụ thai bởi một người là tội nhân. Lý luận như vậy cho thấy ngài có thể đã bị “ô nhiễm” bởi tội lỗi của bà, hoặc trong tử cung hoặc trong quá trình nuôi dưỡng. Nhưng logic này đòi hỏi rằng bản thân Đức Mẹ phải được thụ thai và nuôi dưỡng bởi một người vô tội, và mẹ của bà, Thánh Anne, cũng vậy — dẫn đến sự thoái lui vô tận của tổ tiên vô tội. 

Tại sao Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội là Phù Hợp

Do đó, vấn đề không phải là sự ô nhiễm hay sự bất khả thi về mặt thần học của đấng cứu thế vô tội được sinh ra từ một người mẹ tội lỗi. Câu trả lời về sự phù hợp của Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội trong nền kinh tế cứu rỗi có thể được thấy trong việc Giáo hội lựa chọn tường thuật của Phúc âm Luca về Biến cố Truyền tin để cử hành phụng vụ sự kiện này (1:26-38).  

Giáo hội nhấn mạnh rằng mục đích đằng sau Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội chính là để chuẩn bị cho Đức Maria cho khoảnh khắc này. Để làm cho lời fiat của Mẹ – “Xin hãy thực hiện nơi tôi theo lời của Người” – trở thành lời “Xin Vâng” hoàn hảo với Thiên Chúa và là lời đáp trả giao ước hoàn hảo cho nhiều lời đề nghị của Thiên Chúa với Israel.  

Khía cạnh giao ước này chính xác là lý do tại sao lời fiat hoàn hảo của Mary lại là trung tâm của câu chuyện về sự cứu rỗi và do đó, đối với sự hiểu biết của chúng ta về bản chất của Khải Huyền và Truyền Thống phát sinh từ đó. Thiên Chúa sẽ không bước vào trọn vẹn lịch sử loài người cho đến khi Israel tự do và hoàn toàn chấp nhận những lời đề nghị ân sủng của Thiên Chúa trong các giao ước Áp-ra-ham và Mô-sê. Nhưng vì tội lỗi, Israel không thể nói lời “Xin Vâng” hoàn hảo và tự do đó với Thiên Chúa.  

Sự thật về Thiên Chúa thực sự đã được mặc khải cho Israel, nhưng đó là những sự thật thần học vốn có mối quan hệ cấu thành trong chừng mực toàn bộ cấu trúc và logic bên trong của chúng gắn kết “sự thật” với chính sự huyền bí và nhân cách của Thiên Chúa — một Thiên Chúa mong muốn hiệp thông với các tạo vật của Người. Do đó, Thiên Chúa không thể ép buộc hoặc cưỡng chế một phản ứng tự do từ Israel đối với “sự thật” của Người mà không vi phạm chính logic bên trong của sự thật đó. Sự hiệp thông mà Người tìm kiếm là sự hiệp thông tự do, nảy sinh trong trái tim, chứ không chỉ đơn thuần là sự áp dụng pháp lý các “nghĩa vụ” khác nhau của Luật pháp.  

Các tiên tri đã nhấn mạnh điều này bao nhiêu lần khi họ khăng khăng rằng Chúa không mong muốn những lễ vật là bò đực và cừu, mà là một tấm lòng khiêm nhường tự do đón nhận tình yêu của Người? Và đây chẳng phải là điều khiến giao ước của Israel với Yahweh khác biệt hoàn toàn so với các hiệp ước Lưỡng Hà cổ đại nhấn mạnh đến sự tuân phục nghiêm ngặt và phục tùng nhà vua để đổi lấy sự đối xử ưu đãi sao? 

Tiếng “Có” lặng lẽ làm rung chuyển sự sáng tạo

Như Đức Hồng Y Joseph Ratzinger đã chỉ ra, Đức Maria là “ Con Gái Zion ” đại diện cho toàn thể Israel — thực ra là toàn thể nhân loại — khi Mẹ, trong sự vô tội của mình, dâng lên Thiên Chúa lời “Xin Vâng” đầu tiên hoàn toàn và thực sự tự do cho lời yêu cầu của Người được phép vào lịch sử nhân loại một cách trọn vẹn. Và tầm quan trọng của lời “Xin Vâng” của Mẹ có thể thấy ở sự kiện là sau khi Mẹ thốt ra lời này, câu chuyện kết thúc một cách ngắn gọn nhưng ngọt ngào: “Rồi thiên thần rời khỏi Mẹ” (Lc 1:38). 

Thế gian không để ý đến lời “Xin Vâng” của bà, lời bà thốt ra trong sự tĩnh mịch cô đơn của ngôi nhà bà ở Nazareth. Caesar ngủ say không hề bị quấy rầy. Nhưng Thiên Đàng rung chuyển, cánh cổng mở ra đến tận vực sâu của trần gian bên dưới, và các thiên thần khóc vì vui mừng. 

Như Đức Giáo hoàng Benedict XVI tương lai đã lưu ý, thuật ngữ mà Thiên thần Gabriel áp dụng cho Mary trong lời chào của ngài, mà chúng ta dịch là “đầy ân sủng”, là thuật ngữ tiếng Hy Lạp kecharitomene , có nghĩa là người được ưu ái một cách độc nhất với sự đầy đủ của ân sủng thiêng liêng. Đó là một thuật ngữ gắn liền với chủ đề “Con gái Zion” của Cựu Ước. Do đó, Hồng y Ratzinger chỉ ra rằng Luca đang mô tả Mary ở đây như là sự hoàn thành theo kiểu mẫu của tất cả các kỳ vọng giao ước của Chúa đối với Israel: 

“Lời chào Maria (Luca 1:28-32) được mô phỏng chặt chẽ theo Sô-phô-ni 3:14-17: Maria là con gái của Xi-ôn được nhắc đến ở đây, được triệu tập để ‘vui mừng’, được thông báo rằng Chúa đang đến với bà. Nỗi sợ hãi của bà đã được loại bỏ, vì Chúa đang ở giữa bà để cứu bà. … Trong lời chào của thiên thần, chủ đề cơ bản trong bức chân dung của Lu-ca về Maria đã xuất hiện: bà chính là Xi-ôn đích thực, người mà hy vọng đã khao khát trong suốt mọi sự tàn phá của lịch sử. Bà là dân Y-sơ-ra-ên đích thực mà Giao ước Cũ và Giao ước Mới, Y-sơ-ra-ên và Giáo hội, là một không thể chia cắt. Bà là ‘dân của Chúa’ đang sinh hoa trái nhờ quyền năng nhân từ của Chúa.” 

Vì vậy, khi chúng ta mừng lễ trọng này của Giáo hội trong năm nay, hãy để lời cầu nguyện của chúng ta cũng là lời cầu nguyện của Đức Maria, Mẹ chúng ta: “Xin Chúa cứ làm cho tôi như lời sứ thần nói.” Và với tiếng fiat của Mẹ tập trung vào đời sống thiêng liêng của chúng ta, hãy để chúng ta “cho phép” Chúa Thánh Thần ngự vào tâm hồn chúng ta “để làm cho thẳng con đường của Chúa.”