Người ta thường nói rằng Rome giống như một món lasagna khảo cổ tuyệt vời. Như thể những tượng đài tuyệt đẹp tô điểm cho những con phố của Thành phố Vĩnh hằng không đủ lý do để biến Rome trở thành một trong những nơi hấp dẫn nhất thế giới, những gì bạn có thể thấy ngay từ cái nhìn đầu tiên ở Rome chỉ mới chạm đến bề mặt của sự giàu có của thành phố này. Nhờ sự tồn tại liên tục của thành phố trong hàng ngàn năm, một loạt các di tích lịch sử phi thường nằm ẩn bên dưới mặt đường của thành phố hiện đại, những thế giới ngầm rộng lớn ẩn mình ngay trước mắt chỉ chờ du khách gan dạ khám phá. Và trong số tất cả các địa điểm ngầm ở Rome, có thể nói hầm mộ là nơi hấp dẫn nhất . 

Trong những lối đi và hang động được đục sâu vào nền đá La Mã bên ngoài các bức tường thành cổ, cộng đồng Cơ đốc giáo đầu tiên của thành phố đã đến chôn cất người chết với hy vọng rằng họ sẽ không bị quấy rầy bởi những kẻ thù địch với tôn giáo mới. Nhưng mặc dù những nơi này bị chi phối bởi cái chết, chúng ta phải nhớ rằng cái chết không phải là kết thúc đối với những tín đồ đầu tiên này.

Để hiểu được những đài tưởng niệm im lặng này trong tất cả sự phức tạp của chúng, chúng ta phải hiểu rằng chúng giống như lễ kỷ niệm một sự ra đời vinh quang hơn là tưởng niệm một cái chết buồn. Trong hình dạng và hình thức của những bức tranh tường, chạm khắc và chữ khắc đơn giản tuyệt vời còn sót lại trong những đường hầm này, chúng ta có thể có được cái nhìn sâu sắc độc đáo vào thế giới của Kitô giáo sơ khai, và những suy nghĩ và triết lý xa xưa đã làm sống động những không gian này hàng thiên niên kỷ trước.

Để chào mừng sự ra mắt  tour du lịch mới Secrets Beneath Rome: Capuchin Crypt and Catacombs, tuần này trên blog của chúng tôi, chúng tôi sẽ giới thiệu những hầm mộ quan trọng nhất mà bạn có thể ghé thăm ở Rome! 

1.  Hầm mộ Domitilla

Catacombs of Domitilla được bảo tồn rất tốt , nằm dọc theo Via Ardeatina cổ đại, tạo thành một trong những khu phức hợp chôn cất ngầm lớn nhất ở Rome. Có niên đại từ thế kỷ thứ 2, khi Flavia Domitilla, một người cải đạo theo đạo Thiên chúa, hiến đất cho nhà thờ mới thành lập, các catacombs chứa một mạng lưới rộng lớn các phòng trưng bày và lăng mộ được kết nối bằng các đường hầm ngoằn ngoèo được đục ra từ đá tufa mềm đặc trưng của vùng nông thôn La Mã. 

Các lối đi được lót từ sàn đến trần bằng các hốc hẹp gọi là hốc , nơi lưu giữ hài cốt của vô số Kitô hữu thời kỳ đầu. Các phòng nhỏ, hay các ô vuông , mở ra từ mê cung để lộ ra nơi còn lại cuối cùng của những gia đình đủ giàu để tận hưởng sự bình yên của những ngôi mộ riêng tư. Những biểu tượng kỳ lạ được khắc vào ngôi mộ của họ – cá và mỏ neo, những dấu hiệu bí mật chứng minh sự hiện diện của Chúa Jesus Christ, đấng cứu thế và đấng cứu thế của đức tin Kitô giáo. 

Những bức tranh tường hé lộ về các nghi lễ chôn cất và tín ngưỡng của những người theo đạo Thiên chúa đầu tiên: hình ảnh ẩn dụ về thực vật và động vật bao gồm cả phượng hoàng – biểu tượng của sự phục sinh – xuất hiện cùng với hình ảnh mô tả những nhân vật tôn giáo quan trọng như mười hai tông đồ, và một bức chân dung đặc biệt hấp dẫn về một người đàn ông được xác định là Diogenes, người xuất hiện với một chiếc cuốc và xẻng: nhiệm vụ của ông là đào hầm mộ để chôn cất an toàn cho những người theo đạo Thiên chúa khác.  

Thế giới ẩn giấu phi thường này nằm im không được khám phá trong nhiều thế kỷ cho đến khi nó được Antonio Bosio, một người đàn ông được gọi là ‘Columbus của Catacombs’ phát hiện vào cuối những năm 1500 vì tinh thần phiêu lưu táo bạo của ông. Ông đã lạc lối trong ba ngày ở đây để tìm kiếm nguồn gốc đã mất của Kitô giáo, và thật dễ hiểu tại sao ngay cả ngày nay, ngay cả với sự trợ giúp của ánh sáng điện chiếu sáng con đường ma quái xuống tâm trái đất.

Catacombs of Domitilla, Via delle Sette Chiese, 282. Giờ mở cửa: từ 9.00 đến 12.00 và từ 14.00 đến 17.00. Đóng cửa vào thứ Ba. Vé 8€, giảm giá 5€.

2. Hầm mộ San Sebastiano

Trong lịch sử, đây là hầm mộ La Mã dễ tiếp cận nhất, khu phức hợp chôn cất nhỏ San Sebastiano chưa bao giờ bị mất khỏi hồ sơ lịch sử như các mục khác trong danh sách của chúng tôi. Do đó, mặc dù có lẽ là hầm mộ La Mã nổi tiếng nhất, nhưng nó cũng đã phải chịu sự cướp bóc của những tên trộm mộ và cướp bóc vật liệu nhiều hơn những nơi lân cận. Tuy nhiên, nó vẫn là một minh chứng hấp dẫn cho thế giới của Rome thời kỳ đầu Cơ đốc giáo.

Người ta tin rằng đây là nơi chôn cất vị thánh tử đạo đáng kính vào thế kỷ thứ 3 là Thánh Sebastian, được bà quản gia Lucina đưa đến đây sau khi ông hiện ra với bà trong giấc mơ, các hầm mộ nằm bên dưới nhà thờ San Sebastiano Fuori le Mura gần đầu Đường Appian.

Ban đầu là một mỏ đá pozzolana thời cổ đại, địa điểm này đã được cải tạo để làm nơi chôn cất cho người ngoại giáo – và sau đó là người theo đạo Thiên chúa – từ thế kỷ thứ 3 trở đi. Nhiều bức tranh graffiti đề cập đến các tông đồ Peter và Paul chứng minh cho ý nghĩa thiêng liêng của địa điểm này đối với những người theo đạo Thiên chúa đầu tiên, và người ta đưa ra giả thuyết rằng thánh tích của các vị thánh đã được chuyển đến đây trong một thời gian ngắn đến một phòng thờ bằng đá cẩm thạch để bảo quản an toàn vào thế kỷ thứ 3.

Cái gọi là Phòng của Jonah là nơi lưu giữ những bức bích họa tuyệt đẹp của thời kỳ đầu Kitô giáo mô tả cuộc đời của nhà tiên tri, trong khi Crypt of Saint Sebastian có bức tượng bằng đá cẩm thạch tuyệt đẹp của vị thánh do bậc thầy Baroque Gianlorenzo Bernini thiết kế và Antonio Giorgetti điêu khắc.

Hầm mộ San Sebastiano, Via Appia Antica, 136. Giờ mở cửa: từ 9.00 đến 12.00 và từ 14.30 đến 17.00. Vé vào cửa 8€, giảm giá 5€.

3. Hầm mộ Priscilla

Thường được gọi là “Nữ hoàng của các hầm mộ”, nhờ vào sự đa dạng và quy mô của các di tích Kitô giáo đầu tiên được lưu giữ tại đây, Hầm mộ Priscilla bảo tồn hơn 40.000 thi thể trải dài trên 13 km đường hầm được đào từ đá tufa mềm bên dưới công viên La Mã Villa Ada.

Nằm dọc theo con đường lãnh sự cổ Via Salaria, khu phức hợp này chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong lịch sử thánh tích Kitô giáo vì có rất nhiều giáo hoàng và thánh nhân được chôn cất tại đây trong thời kỳ Hoàng đế Diocletian đàn áp đức tin mới: Các giáo hoàng Marcellinus, Marcellus và Sylvester được chôn cất tại đây cùng với các vị thánh đáng chú ý như Felix, Philip, Praxedes và Pudenziana. 

Khi khu phức hợp này được tái phát hiện vào thời kỳ đỉnh cao của Phong trào Phản cải cách vào thế kỷ 16, nó đã gây nên một chấn động. Đức Hồng y và nhà sử học Cesare Baronio đã mô tả rằng “toàn bộ Rome tràn ngập sự ngạc nhiên” trước phát hiện này, “vì họ không biết rằng gần đó có một thành phố ẩn giấu, chứa đầy những ngôi mộ từ thời kỳ đàn áp người theo đạo Thiên chúa”.

Những bức tranh chất lượng cao đặc biệt, bao gồm bức tranh miêu tả Đức Mẹ Đồng Trinh và Chúa Hài Đồng lâu đời nhất cũng như bức bích họa tuyệt đẹp và bí ẩn về một người phụ nữ che mặt mặc lễ phục phụng vụ, khiến cho hầm mộ trở thành một địa điểm vô cùng quan trọng đối với các nhà sử học nghệ thuật. Các hầm mộ cũng có một mạng lưới rộng lớn các hốc chôn cất, được trang trí bằng các bức bích họa mô tả các cảnh trong Kinh thánh và biểu tượng của đức tin Cơ đốc.

Quầy và ghế ngồi bằng đá cẩm thạch là bằng chứng cho thấy những người theo đạo Thiên chúa đầu tiên đã tổ chức tiệc nghi lễ để tôn vinh những người đã khuất ở đây, một tập tục tưởng niệm hấp dẫn được ám chỉ trong một bức tranh miêu tả đặc biệt tinh tế về bữa tiệc Thánh Thể gồm bánh mì và cá. 

Hầm mộ Priscilla, Via Salaria, 430. Giờ mở cửa: từ 9.00 đến 12.00 và từ 14.00 đến 17.00. Đóng cửa vào các ngày thứ Hai và tháng 8. Giá vé là 8€, giảm giá 5€.

4. Hầm mộ San Callisto

Catacomb of San Callisto là khu phức hợp nghĩa trang lâu đời nhất và được bảo tồn tốt nhất trên Appian Way. Có niên đại từ thế kỷ thứ 2 sau Công nguyên, các catacomb này từng là nơi an nghỉ cuối cùng của nhiều Kitô hữu đầu tiên nổi tiếng, và các đường hầm và phòng trưng bày của nó trải dài hơn 20 km và nhiều tầng. Các đặc điểm đáng chú ý bao gồm Crypt of the Popes, một phòng trưng bày được GB de Rossi tái khám phá vào thế kỷ 19 mô tả là “Vatican thu nhỏ” nhờ sự hiện diện của hài cốt của không dưới 9 giáo hoàng đầu tiên và 8 giám mục. 

Nhưng có lẽ người theo đạo Thiên chúa đầu tiên nổi tiếng nhất được chôn cất trong hầm mộ là Thánh Cecilia được tôn kính tại địa phương, vị thánh bảo trợ của âm nhạc đã bị tử đạo vì đức tin của mình vào thế kỷ thứ 3. Thi thể di lei của bà đã được chuyển đến nhà thờ ở Trastevere mang tên bà di lei vào năm 821, mặc dù quan tài bằng đá cẩm thạch nguyên bản mà bà được chôn cất vẫn còn nhìn thấy được trong hầm mộ Thánh Cecilia.

Một bản sao của bức tượng tuyệt đẹp của vị thánh được trang trí trên bàn thờ cao của Santa Cecilia ở Trastevere cũng được đặt ở đây, góp phần tạo nên bầu không khí gợi cảm. Trong khi đó, những bức bích họa được bảo quản tốt mô tả các bí tích Rước lễ và Rửa tội được lưu giữ trên các bức tường của cái gọi là “Cubicoli dei Sacramenti”, cung cấp cái nhìn sâu sắc sống động về cuộc sống và phong tục của cộng đồng Kitô giáo đầu tiên ở Rome.

Via Appia Antica, 110. Giờ mở cửa: từ 9.00 đến 12.00 và từ 14.00 đến 17.00. Đóng cửa vào thứ Tư và tháng 2. Giá vé là 8€, giảm giá 5€.

5. Hầm mộ Thánh Agnes

Theo thánh sử Kitô giáo, Thánh Agnes bất hạnh chỉ là một cô gái khi bà bị hành quyết dã man vì từ chối từ bỏ đức tin của mình vào thế kỷ thứ 3, và giáo phái của bà nhanh chóng trở thành một trong những giáo phái phổ biến nhất ở Rome. Một ngôi đền đã mọc lên tại nơi chôn cất nổi tiếng của bà trong một nghĩa trang Kitô giáo nhỏ được đào vào sườn đồi dọc theo Via Nomentana. Khi Constantine cải sang Kitô giáo và thúc đẩy sự phát triển của kiến ​​trúc Kitô giáo một thế kỷ sau đó, ông đã cho xây dựng một vương cung thánh đường tại địa điểm này. 

Nhà thờ được xây dựng lại vào thế kỷ thứ 7 và có bức tranh khảm apse tuyệt đẹp khắc họa vị thánh trẻ tuổi. Đi xuống bên dưới nhà thờ để khám phá hầm mộ nhỏ: mặc dù không có bức tranh tường nào có thể so sánh với các địa điểm khác trong danh sách của chúng tôi ở đây, nhưng nhiều dòng chữ khắc và đồ dùng tang lễ khiến hầm mộ rất đáng để ghé thăm. 

Via Nomentana, 349.  Giờ mở cửa: từ 9.00 đến 12.00 và từ 16.00 đến 18.00. Đóng cửa vào sáng Chủ Nhật và tháng 11. Vé 8€, giảm giá 5€.