Sau 7 năm xây dựng, công trình nhà thờ giáo xứ Tam Tòa, giáo phận Hà Tĩnh đã hoàn thành. Ngày 12.8.2023, Ðức cha Louis Nguyễn Anh Tuấn, Giám mục giáo phận Hà Tĩnh chủ sự thánh lễ tạ ơn khánh thành và cung hiến nhà thờ.

Đồng tế có Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp, nguyên Giám mục giáo phận Hà Tĩnh; Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Viên, giám mục phụ tá giáo phận Vinh; các linh mục, tu sĩ và đông đảo giáo dân. Trước thánh lễ, Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp đã chủ sự nghi thức làm phép nhà xứ, linh đài Đức Mẹ, linh đài thánh Giuse và linh đài Các Thánh Tử Đạo.

Theo các tài liệu, Tam Tòa là nơi hạt giống đức tin được gieo vãi khá sớm so với các vùng khác thuộc tỉnh Quảng Bình. Đầu thế kỷ 17, từ những giáo dân đầu tiên, một xứ đạo được hình thành vào khoảng năm 1631 với tên gọi Ðông Hải, hay còn gọi là Họ Lũy. Đến khoảng năm 1774, nhà thờ được chuyển về khu vực Cầu Ngắn, nay thuộc phường Phú Hải và được gọi là giáo xứ Sáo Bùn. Đến năm 1886, Sáo Bùn có khoảng 200 nóc nhà với khoảng 1200 giáo hữu. Cũng trong năm ấy, do thời cuộc, giáo dân chuyển về Đồng Hới lánh nạn, dựng nhà thờ bên bờ sông Nhật Lệ và lập thành giáo xứ với tên gọi mới là Tam Tòa.

Tam Tòa là quê hương của bảy chứng nhân tử đạo. Giáo dân đã xây một tượng đài kỷ niệm để kính nhớ các vị, tuy nhiên qua thời gian, tượng đài kỷ niệm đã không còn. Nơi đây cũng là quê hương thánh tử đạo Matthêu Nguyễn Văn Phượng. Thánh Matthêu Nguyễn Văn Phượng (Ðắc) sinh năm 1801 tại Kẻ Lái, Quảng Bình, là trùm họ. Thánh nhân bị xử trảm ngày 26.5.1861 tại Ðồng Hới, được Ðức Piô X tuyên chân phước ngày 11.4.1909. Ngày 19.6.1988, Ðức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên bậc hiển thánh cùng với 116 vị Tử đạo Việt Nam. Tam Tòa cũng là quê hương của nhà thơ Hàn Mạc Tử, tên khai sinh Nguyễn Trọng Trí. Theo tài liệu, Hàn Mạc Tử sinh ngày 22.9.1912, tại làng Lệ Mỹ, Quảng Bình; và được rửa tội tại nhà thờ Tam Tòa – Quảng Bình với tên thánh Phanxicô Xaviê.

Nhà thờ Tam Tòa lần đầu tiên được xây dựng năm 1887, đến năm 1940 được tái thiết khang trang và hoàn chỉnh hơn. Năm 1965, nhà thờ bị bom đạn phá nát, chỉ còn phần tháp và tồn tại trong tình trạng này cho đến ngày nay, như một chứng tích chiến tranh. Khách đi qua vùng đất Tam Tòa (Đồng Hới) chỉ còn nhìn thấy một ngọn tháp nằm ở tả ngạn dòng Nhật Lệ đã bị đạn bom và thời gian tàn phá nặng nề, không ai nghĩ đó từng là thánh đường của một xứ đạo lớn. Ngày 8.1.2011, tại nhà nguyện tư gia, Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp đã công bố tái thành lập giáo xứ Tam Tòa và đặt cha Phêrô Lê Thanh Hồng làm linh mục quản xứ. Đến ngày 26.12.2014, Đức cha Phaolô bổ nhiệm cha Phêrô Trần Văn Thành làm linh mục quản xứ giáo xứ Tam Tòa. Thánh đường hiện nay đã được khởi công vào ngày 21.4.2016.

Trong phần giảng lễ, khởi đi từ bài Tin Mừng theo thánh Gioan thuật lại việc Đức Giêsu lên đền thờ Giêrusalem và chứng kiến cảnh đền thờ trở thành nơi buôn bán, đổi chác tiền bạc, Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Viên đã mời gọi cộng đoàn ý thức rằng mỗi người là Đền thờ của Thiên Chúa và nhấn mạnh rằng, mục đích của nhà thờ với ba chữ C: cầu nguyện, chia sẻ Lời Chúa và cử hành các Bí tích, nhất là Bí tích Thánh Thể và mời gọi giáo dân cố gắng thực hành.

Thiên Mi