Thung lũng Natrun là một trong ba khu vực tập trung các tu viện cổ bậc nhất của châu Phi và đặc biệt là vẫn còn hoạt động.

Wadi El Natrun (Thung lũng muối) là một vùng lõm sa mạc nằm ở ngoại ô Cairo, phía tây bắc đồng bằng sông Nile của Ai Cập, thấp hơn mặt nước biển khoảng 23m và thấp hơn 38m so với mực nước sông Nile. Được gọi là Scetis hoặc Skete trong những tài liệu cổ của Kitô giáo, Wadi El Natrun là một trong ba khu vực quy tụ các tu viện Kitô giáo đời đầu ở vùng sa mạc Nitria. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, đây là nơi duy nhất vẫn còn các tu viện cổ đại hoạt động, trong khi hai trung tâm Nitria và Kellia chỉ còn lại các tàn tích khảo cổ.

Từ mỏ muối đến những tu viện đầu tiên

Khu vực quanh Wadi El Natrun chứa nhiều hồ nước kiềm lớn, với nhiều mỏ muối giàu natron. Nơi này là nguồn cung cấp khoáng chất cho các nghi thức ướp xác thời xưa. Các nghệ nhân thời Ai Cập cổ đại cũng sử dụng vật liệu ở đây để hoàn thành những bức bích họa tuyệt đẹp bên trong các ngôi mộ cổ. Bên cạnh các mỏ muối và khoáng chất, vị trí biệt lập của Wadi El Natrun cho phép vùng này nhanh chóng trở thành một trong những nơi linh thiêng nhất của Kitô giáo tại châu Phi.

Theo quan điểm của các ẩn sĩ và tu sĩ thời xưa, vùng đất hoang vu, rộng lớn là nơi phù hợp để tĩnh tâm và tìm về với Chúa. Nhiều người đã trải qua 40 ngày và 40 đêm ở sa mạc trước Thứ Sáu Tuần Thánh để tưởng nhớ Cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu. Tu viện đầu tiên được thánh Macarius xứ Ai Cập lập vào giữa thế kỷ thứ 4. Và từ thế kỷ thứ 4 đến thứ 7, các tín hữu trên toàn Địa Trung Hải cùng nhau đến đây để tham gia tu tập tại các tu viện và cộng đoàn Kitô giáo, cho phép Wadi El Natrun chính thức ra đời.

Tương truyền thánh Macarius lần đầu tiên đi vào Wadi El Natrun khoảng năm 330. Tiếng tăm của ngài thu hút sự chú ý của nhiều ẩn sĩ, tu sĩ, và họ theo dấu ngài đến vùng sa mạc. Nhiều người đến từ các sa mạc gần bên và họ bắt đầu dựng lên những gian nhỏ xung quanh nơi thánh Macarius sống ẩn dật. Cộng đoàn tu sĩ đầu tiên xuất hiện. Trong cuốn Egypt from Alexander to the Early Christians: An Archaeological and Historical Guide (Ai Cập từ thời Alexander đến các Kitô hữu đời đầu: Sách hướng dẫn Khảo cổ và Lịch sử), học giả về cổ đại Roger S. Bagnall cho biết vào thời hoàng kim, khu vực tập trung khoảng 700 tu viện lớn, nhỏ.

Cột mốc của Wadi El Natrun

Như được đề cập ở trên, các cộng đoàn xuất hiện một cách tự phát, dựa trên các gian, phòng đơn lẻ được xây rải rác xung quanh một nhà thờ. Một số phòng được mở rộng dành cho nhiều người hơn. Theo thời gian, các bức tường mọc lên và bao quanh những nơi ở, đa số vì mục đích an toàn. Những kẻ đột kích đến từ sa mạc ở Libya đã tấn công Wadi El Natrun và tàn sát các tu sĩ, ẩn sĩ ở đây vào đầu thế kỷ thứ 5. Trước sự bức hại này, nhiều tu sĩ đã rời sa mạc đến nơi khác tu học.

Linh mục dòng Tên Willian J. Harmless, chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực nghiên cứu các tu viện đời đầu, giải thích rằng sự kiện tàn sát ở Wadi El Natrun đã đánh dấu bước ngoặt cho lịch sử các tu viện Kitô giáo. Tài liệu cổ Apophteghmata ghi chép rằng một trong những người sống sót trong vụ đột kích vào thế kỷ thứ 5, thánh Arsenius từng nhận xét rằng “thế giới đã mất đi thành Rome và các tu sĩ đã mất đi Scetis (tức Wadi El Natrun)”.

Phải mất vài năm sau sự kiện trên, Wadi El Natrun mới thu hút sự quay lại của cộng đoàn tu sĩ, ẩn sĩ. Tuy nhiên, những cư dân ở đây tiếp tục đối mặt những vụ tấn công khác cho đến cuối thế kỷ thứ 6. Vào thế kỷ thứ 7, trong giai đoạn quân đội Hồi giáo ập đến Ai Cập, các tu viện đã phát triển mạnh mẽ nhờ vào quan điểm trung lập của nước này trước thời cuộc. Tuy nhiên, những quan ngại về thuế má và các quy định hành chính khác đã đẩy Wadi El Natrun vào tình thế đối đầu với chính quyền Hồi giáo.

Nitria và Kellia dần dần bị bỏ hoang, nhưng Scetis tiếp tục trở thành trung tâm tôn giáo xuyên suốt thời Trung Cổ. Dù đa số các tu viện ở đây cuối cùng cũng lâm vào tình trạng hoang phế hoặc bị phá hủy, vẫn còn 4 tu viện trụ lại đến ngày nay. Đó là tu viện Thánh Macarius, tu viện Paromeos, tu viện Thánh Pishoy và tu viện Syria.

LING LANG