Tám điều thường làm ta kiệt sức
Từ loài người đến loài vật và thậm chí là những vật vô tri, đều cần năng lượng để sống và hoạt động. Kinh nghiệm cho thấy, có những lúc chúng ta thấy mình tràn trề sức sống, như thể muốn bật tung cả thế giới, nhưng cũng có khi ta thấy nguồn lực ấy trở nên yếu ớt, nhỏ giọt trong mình. Bởi đâu mà ta trở nên kiệt sức, uể oải và chỉ muốn buông trôi tất cả, để mặc ra sao thì ra? Có nhiều lý do, nhưng thường là do 8 nguyên nhân sau:
- Quá bận tâm đến điều vượt quá tầm kiểm soát của mình
Là loài thụ tạo, chúng ta không có sức mạnh vô biên. Dù tài giỏi đến mức nào, cũng sẽ đến một giới hạn nào đó ta không thể vượt qua. Chấp nhận sự bất tài, yếu kém của mình không phải là nhu nhược nhưng là một kiểu khôn ngoan, một sự khiêm tốn. Đôi khi, việc để chúng ta rơi vào những thất bại cũng là cách mà Tạo Hoá dạy cho chúng ta biết về thân phận của mình và thái độ mà chúng ta cần phải có. Ta không đủ sức để đấu với Trời. Bởi thế, cái gì vượt tầm kiểm soát của mình, ta cũng không nên lao đầu vào, để rồi đầu tư công sức vào những chuyện chẳng đi tới đâu, lại cuối cùng cho ta những thất bại ê chề như con dã tràng xe cát biển Đông. Tv 131 chỉ cho chúng ta cách thức để có bình an là “đường cao vọng chẳng đời nào bước, việc diệu kỳ vượt sức chẳng cầu” là vì vậy.
- Quá cầu toàn
Hướng đến sự hoàn hảo là điều tốt. Chẳng ai trong chúng ta thích sự dở dang. Nhưng cầu toàn lại là một điều khác. Đó là một thái độ lúc nào cũng muốn mọi thứ phải chỉnh chu 100%, không một chút sai lệch nào. Người cầu toàn là người không chấp nhận những sai lỗi, dù là nhỏ bé nhất. Ở một khía cạnh nào đó, họ sợ bị người ta phát hiện cái sai của mình, sợ bị đánh giá là kém cỏi. Bởi thế, họ dốc toàn lực để biến mọi sự trong tay mình trở thành hoàn hảo nhất để không ai có thể chê trách họ điều gì. Người cầu toàn thường chỉ tin vào chính mình, nên thậm chí khi đã giao việc cho ai, họ cũng không an tâm và muốn kiểm soát mọi sự. Bởi thế, họ tự làm khổ mình và cũng làm khổ người khác. Điều trớ trêu là làm sao tránh được có những lúc sai sót. Dĩ nhiên là không được xuề xoà, qua loa, nhưng quá cầu toàn cũng làm cho mình rất mệt mỏi vì cứ mãi sống trong nỗi sợ.
- Quá bận tâm đến vấn đề của người khác
Chúng ta không thể sống mà chỉ biết lo cho mình. Đó là lối sống ích kỷ, đáng bị lên án. Tuy vậy, con người chúng ta rất phong phú, chẳng ai giống ai, mỗi người lại có những vấn đề riêng mà chỉ mình họ mới giải quyết được. Hơn nữa, thế giới này có rất nhiều người, mối bận tâm của chúng ta chỉ có thể dừng lại ở một vài đối tượng nào đó, chứ không thể trải dài bao trùm tất cả. Ngoài ra, cũng có những vấn đề của người khác mà chẳng liên quan gì đến mình. Tỏ bày sự liên đới hay quan tâm đến nhau là điều rất cần thiết, nhưng có khi chúng ta cũng phải biết ranh giới của sự quan tâm ấy. Nếu không, nó sẽ biến thành một kiểu tò mò hoặc chỉ đơn thuần là thương hại. Quá bận tâm đến chuyện của người khác cũng có thể làm ta quên những vấn đề của chính mình. Điều đó thật chẳng tốt tí nào!
- Cố gắng giúp đỡ người không cần/muốn chúng ta giúp đỡ
Cũng trong lĩnh vực tương quan với người khác, sự giúp đỡ lẫn nhau luôn được đánh giá cao, đặc biệt trong thời buổi ngày nay, khi mà người ta thường chỉ biết lo cho mình. Nhưng sự giúp đỡ, để có được hiệu quả mong chờ, cũng đòi hỏi sự cộng tác của cả hai. Ta sẽ trở nên mệt mỏi và kiệt sức khi cố gắng làm điều tốt cho ai đó, mà người đó chẳng cần nó hoặc không muốn đón nhận nó. Họ cứ gạt nó đi trong khi ta cứ muốn đổ mọi nỗ lực cố gắng về phía họ. Suy cho cùng, dù nó có xuất phát từ lòng tốt, nó cũng lấy đi của chúng ta rất nhiều thời gian và công sức.
- Quá bận tâm đến đánh giá của người khác về mình
Đặt mình trong sự so sánh với người khác là điều ngu xuẩn nhất và làm mình mệt mỏi nhất. Ta chẳng có lý do gì để phải làm điều đó cả. Nhìn về người khác để học hỏi là điều cần làm, nhưng không phải để so sánh thiệt-hơn với họ. Cứ lắng nghe những góp ý, sửa dạy của người ta, nhưng đừng bao giờ để mình bị suy sụp bởi những lời đó. Chính ta phải là người quyết định cho sự hạnh phúc của ta, chứ không phải trao nó cho những nhận xét của người khác. Ta trở nên tốt hay xấu là do nỗ lực của bản thân chứ không phải do những đánh giá của người khác. Bởi thế, người khác nói gì, nghĩ gì về ta chỉ nên là chất liệu tham khảo, chứ không phải là yếu tố quyết định chung cuộc.
- Tiếp xúc với người luôn làm mình mất động lực
Nên kết thân với ai, trò chuyện với ai, xin lời khuyên từ ai… cũng là một yếu tố rất quan trọng quyết định tình trạng sung mãn của mình. Cứ sự thường, thường xuyên tiếp xúc với người có suy nghĩ tiêu cực thì chính chúng ta cũng sẽ trở nên tiêu cực vào một lúc nào đó, dù có khi trước đó, ta đã từng rất hừng hực quyết tâm và cố gắng. Hãy khôn ngoan chọn người nào có khả năng truyền cảm hứng cho bạn để trao đổi và lắng nghe những lời khuyên của họ vì họ sẽ mang đến cho bạn nhiều nguồn năng lượng tích cực. Chúng ta sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều bởi môi trường chung quanh mình. Đừng để mình bị tổn hao năng lượng bởi người vốn dĩ chẳng có tí năng lượng nào trong người.
- Cố gắng làm điều vô ích
Không làm điều vượt sức mình đã là một thành tựu, không làm điều vô ích cũng là điều mà chúng ta cần phấn đấu. Nói nôm na, đó là đừng làm cái gì mà nó chẳng mang lại lợi ích tốt đẹp gì cho mình. Những việc chúng ta đầu tư thời gian và sức lực để làm phải nhắm đến một thành quả nào đấy. Chuyện vô ích là những chuyện “ba láp ba xàm”, “tào lao”… “Vô ích” ở đây đôi khi không phải là không hề mang đến lợi ích gì (vì thật ra chẳng có gì mà không có ích), nhưng lợi ích ấy quá nhỏ bé, chẳng xứng tầm với công sức bỏ ra, hoặc không đóng góp đáng kể cho sự thành toàn, hoàn thiện của bản thân và người khác. Đổ dồn công sức vào những việc đó có thể làm ta quên đi những việc khẩn thiết và hữu ích hơn. Ta cũng sẽ mất đi nhiều năng lượng cho nó một cách vô duyên.
- Không biết nói “không”
Người không biết nói “không” được gọi là “cả nể”. Những người này thường rất tốt bụng, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác, có khi quên cả chính bản thân mình. Họ vì không muốn làm người khác, đặc biệt là những người mình yêu mến buồn và tổn hại, mà sẵn sàng hy sinh nhiều thứ nơi bản thân để giúp đỡ họ. Chỉ có điều, họ quên mất rằng cuộc sống của mình cũng quan trọng và cần được đầu tư; họ cũng quên mất là có nhiều thứ mình không thể làm được; họ thậm chí không để ý rằng mình nói “không” không phải là mình ích kỷ nhưng là để cho người kia phải tự nỗ lực phấn đấu, chứ không phải lúc nào cũng ỷ lại vào người khác, đến độ lợi dụng lòng tốt của mình. Có thể nói “không” mà không làm mất lòng người khác là cả một nghệ thuật mà mỗi người cần phải học để tránh làm mình trở nên kiệt quệ sức lực một cách không cần thiết.
Pr. Lê Hoàng Nam, SJ
