TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG VÀ “SINH THÁI TOÀN DIỆN”: ÁNH SÁNG TỪ TÔNG HUẤN LAUDATO SI’

Tiếng Kêu Của Trái Đất và Tiếng Kêu Của Người Nghèo

Hôm nay, chúng ta cùng nhau suy tư về một chủ đề có lẽ đã trở nên quen thuộc trong các bản tin, trong các cuộc thảo luận khoa học, nhưng lại chưa thực sự thấm sâu vào đời sống thiêng liêng và luân lý của nhiều người Kitô hữu chúng ta: Trách nhiệm Bảo vệ Môi trường và việc sống tinh thần “Sinh thái Toàn diện”.

Chúng ta đang sống trong Ngôi Nhà Chung do Thiên Chúa ban tặng, một tạo vật tuyệt đẹp. Thế nhưng, Ngôi Nhà Chung ấy đang bị tổn thương nghiêm trọng. Tiếng than khóc của Trái Đất không chỉ là một vấn đề chính trị, kinh tế hay kỹ thuật, mà còn là một vấn đề thiêng liêng và đạo đức sâu sắc. Tiếng kêu của Trái Đất hòa quyện với tiếng kêu của người nghèo, những người chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ sự tàn phá môi trường.

Đức Thánh Cha Phanxicô, trong Tông huấn Laudato Si’ (Chúc tụng Chúa), đã mời gọi chúng ta một cuộc “hoán cải sinh thái” khẩn cấp. Hôm nay, với ánh sáng của Tông huấn này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu:

1. Thực trạng đau lòng mà chúng ta đang đối diện.
2. Nền tảng đức tin buộc chúng ta phải hành động.
3. Con đường cụ thể để thực hành Sinh thái Toàn diện trong cuộc sống hằng ngày.

I. THỰC TRẠNG ĐAU LÒNG VỀ “NGÔI NHÀ CHUNG” CỦA CHÚNG TA

1. Bản Chất Của Cuộc Khủng Hoảng Môi Trường Ngày Nay

Chúng ta không thể bắt đầu cuộc hành trình hoán cải nếu chúng ta phủ nhận hoặc xem nhẹ thực tế. Cuộc khủng hoảng môi trường hiện nay không phải là một vấn đề xa xôi, của tương lai, hay của một quốc gia nào đó; nó đang diễn ra ngay tại nơi chúng ta sống, và mỗi người chúng ta đều là một phần của nó, dù là nạn nhân hay nguyên nhân.

A. Ô Nhiễm và Văn Hóa Vứt Bỏ (The Throwaway Culture)

Thực trạng ô nhiễm là một vết thương hở trên Ngôi Nhà Chung.

1. Rác thải: Hậu quả của Lối Sống Tiêu Thụ Vô Độ. Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà tiêu thụ trở thành một giá trị. Thức ăn, quần áo, đồ dùng, công nghệ… được mua và vứt bỏ với tốc độ chóng mặt. Laudato Si’ gọi đây là “Văn hóa Vứt bỏ” (số 22).

• Rác thải nhựa: Biển cả và sông ngòi của chúng ta đang chìm ngập trong nhựa. Những vật dụng chỉ dùng một lần đang gây ra những hậu quả kéo dài hàng trăm năm. Chúng ta quên rằng thiên nhiên không có thùng rác.
• Chất độc hại: Hóa chất từ công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt đổ ra đất đai, nguồn nước, không khí, len lỏi vào chuỗi thức ăn, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe của chúng ta—đặc biệt là trẻ em và người già.

2. Ô nhiễm không khí: Hàng triệu người trên thế giới, và cả tại các đô thị lớn của chúng ta, đang hít thở không khí độc hại. Đây là một hành động bất công, vì những người giàu có thể lắp đặt máy lọc không khí hiện đại, trong khi người nghèo phải chấp nhận rủi ro bệnh tật.

B. Biến Đổi Khí Hậu: Thách Thức Toàn Cầu Cần Hành Động Địa Phương

Biến đổi khí hậu không phải là một giả thuyết, mà là một thực tế khoa học không thể phủ nhận, chủ yếu do hoạt động của con người gây ra, đặc biệt là việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch và phá rừng quy mô lớn.

• Tăng cường các hiện tượng cực đoan: Bão lũ ngày càng khốc liệt, hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn đe dọa sản xuất lương thực.
• Ảnh hưởng đến người nghèo: Những cộng đồng dễ bị tổn thương nhất—những người nông dân phụ thuộc vào thời tiết, những người dân ven biển, người dân sống trong các khu vực tài nguyên cạn kiệt—lại là những người phải trả giá đắt nhất cho hành động của những người giàu có và lãng phí.

C. Khủng Hoảng Đa Dạng Sinh Học và Sự Biến Mất Của Vẻ Đẹp

Sự phá hủy môi trường còn bao gồm việc làm biến mất hàng ngàn loài thực vật và động vật mỗi năm. Đây là một mất mát không thể bù đắp, không chỉ về mặt sinh thái mà còn về mặt thiêng liêng. Mỗi loài là một dấu chỉ của Thiên Chúa, một món quà từ Người. Sự biến mất của chúng là một vết rách trong tấm thảm tạo vật mà Thiên Chúa đã dệt nên. Laudato Si’ nhấn mạnh: “Việc làm mất rừng và phá hủy các vùng đất ngập nước… đe dọa tương lai của các thế hệ mai sau” (số 39).

2. Thói Quen “Khoán Trắng” Trách Nhiệm Của Giáo Dân

Điều đáng lo ngại hơn cả thực trạng ô nhiễm chính là thái độ dửng dưng và khoán trắng trách nhiệm của nhiều giáo dân.

A. Lầm Lẫn Về Phạm Vi Trách Nhiệm

Trong tâm trí nhiều người, việc bảo vệ môi trường là:

• Vấn đề Chính phủ: “Đó là việc của Nhà nước, của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Cá nhân tôi không thể làm gì.”
• Vấn đề Kỹ thuật: “Đó là việc của các nhà khoa học, các kỹ sư. Họ cần phát minh ra công nghệ mới để dọn dẹp mớ hỗn độn này.”
• Vấn đề Xa xôi: “Tôi còn lo cơm áo gạo tiền cho gia đình, làm sao có thể lo cho cây xanh, bãi rác tận đâu đó.”

B. Sự Rạn Nứt Giữa Đức Tin và Đời Sống

Đây là một sự rạn nứt nguy hiểm giữa đức tin chúng ta tuyên xưng và đời sống thực tế chúng ta đang theo đuổi.

• Chúng ta đọc Kinh Tin Kính: “Tôi tin kính Đức Chúa Trời là Cha phép tắc vô cùng dựng nên Trời Đất.”
• Chúng ta ca ngợi Thiên Chúa là Đấng Tạo Hóa, nhưng lại vô trách nhiệm với chính công trình tạo hóa của Người.
• Chúng ta đi lễ, tham gia các hoạt động bác ái, nhưng lại không thấy rằng hành động vứt bừa bãi một túi rác, tiêu thụ quá mức một nguồn năng lượng, hay ủng hộ các sản phẩm phá hủy môi trường, lại là một hành động trái luân lý, một tội lỗi chống lại Thiên Chúa, chống lại người lân cận và chống lại các thế hệ tương lai.

Nếu chúng ta không thay đổi nhận thức này, chúng ta sẽ không bao giờ có thể khắc phục được khủng hoảng sinh thái.

II. NỀN TẢNG ĐỨC TIN: THÔNG ĐIỆP LAUDATO SI’ VÀ GIAO ƯỚC CỦA THIÊN CHÚA VỚI THỤ TẠO

Cuộc khủng hoảng môi trường đòi hỏi một câu trả lời từ chính cội rễ đức tin của chúng ta. Đức Thánh Cha Phanxicô đã cung cấp cho chúng ta nền tảng thần học sâu sắc này trong Laudato Si’ (số 62).

1. Ngôi Nhà Chung Là Món Quà Từ Thiên Chúa Ba Ngôi

A. Thần Học Về Tạo Dựng: Con Người và Thiên Nhiên Trong Giao Ước

Chúng ta cần trở lại với Sách Sáng Thế. Tạo vật không phải là một kho chứa tài nguyên để chúng ta khai thác vô độ, mà là một món quà thiêng liêng, một dấu chỉ của tình yêu Ba Ngôi Thiên Chúa.

1. Hình ảnh và Giao Ước:

• Thiên Chúa dựng nên con người “theo hình ảnh Người” (St 1, 26). Điều này đặt con người ở vị trí đặc biệt, không phải là chủ nhân tuyệt đối mà là người quản lý và chăm sóc (St 2, 15).
• Mệnh lệnh “thống trị” (St 1, 28) không có nghĩa là hủy diệt, mà là trách nhiệm bảo vệ, nuôi dưỡng, phát triển theo quy luật của Thiên Chúa. Sự thống trị này phải được thực hiện bằng tình yêu thương và sự khôn ngoan của người cha, người mẹ, chứ không phải sự tàn bạo của một bạo chúa.
• Sau trận Đại Hồng Thủy, Thiên Chúa đã lập giao ước không chỉ với con người mà còn với “mọi sinh vật” (St 9, 9-10). Giao ước này xác lập mối quan hệ thiêng liêng giữa Thiên Chúa, con người và toàn thể tạo vật.

2. Giá trị nội tại của mỗi Thụ Tạo:

• Mọi thụ tạo đều có giá trị trong chính nó, bởi vì nó đến từ tình yêu của Thiên Chúa (LđS, 69). Thiên Chúa đã thấy “mọi sự Người đã làm ra quả là rất tốt đẹp” (St 1, 31).
• Một con voi, một bông hoa, một dòng suối… không chỉ có giá trị vì chúng có ích cho con người, mà còn vì chúng phản ánh một tia sáng vinh quang của Thiên Chúa.
• Việc hủy hoại một loài vật, dù là nhỏ bé nhất, là phạm tội phạm thượng (blasphemy) chống lại công trình của Đấng Tạo Hóa (LđS, 33).

B. Đức Kitô và Sự Phục Hồi Toàn Thể Tạo Vật

Đức tin Kitô giáo không chỉ là về việc cứu rỗi linh hồn con người, mà còn là sự phục hồi toàn thể vũ trụ.

• Chúa Giêsu là trung tâm của Tạo Dựng: Thánh Phaolô nói: “Nhờ Người mà mọi vật được tạo thành… và mọi vật được giữ vững trong Người” (Cl 1, 16-17). Thiên Chúa đã hòa giải mọi vật nhờ Máu Thánh trên Thập Giá của Người (Cl 1, 20).
• Mầu nhiệm Nhập Thể: Khi Ngôi Lời nhập thể làm người, Người đã thánh hóa vật chất, đất đai, không khí, nước… Người đã dùng vật chất để thực hiện các phép lạ (nước hóa rượu, đất sét chữa lành) và thiết lập các Bí Tích (Bánh, Rượu, Nước, Dầu).
• Tạo vật đang rên siết: Thánh Phaolô dạy rằng “muôn loài thụ tạo đang rên siết và đau đớn như sắp sinh nở” (Rm 8, 22), chờ đợi sự giải thoát của con cái Thiên Chúa. Khi chúng ta thực hiện việc quản lý tốt, chúng ta đang tham gia vào công trình phục hồi của Đức Kitô.

2. Thông Điệp Laudato Si’ – Một Tuyên Ngôn Đạo Đức và Tâm Linh

Tông huấn Laudato Si’ (viết tắt là LđS) không chỉ là một tài liệu xã hội, mà là một lời tiên tri, một bản văn thiêng liêng và nền tảng cho việc đào tạo lương tâm của chúng ta.

A. Tội Lỗi Sinh Thái (Ecological Sin)

LđS chỉ rõ: Khủng hoảng môi trường là hậu quả của “căn bệnh tâm hồn” sâu sắc:

• Chủ nghĩa kỹ trị (Technocratic Paradigm): Niềm tin rằng công nghệ và thị trường có thể giải quyết mọi vấn đề, và rằng con người có quyền sử dụng vật chất vô giới hạn mà không quan tâm đến hậu quả (LđS, 101-105).
• Chủ nghĩa Tương đối: Khi chúng ta không còn tin vào một chân lý khách quan, chúng ta cũng không còn tôn trọng giá trị của sự sống con người hay sự sống của thiên nhiên. Mọi sự đều trở nên tạm thời, có thể bị vứt bỏ.

Kết luận đạo đức: Việc không chăm sóc môi trường, lãng phí tài nguyên, gây ô nhiễm, là một tội lỗi nghiêm trọng vì nó:

1. Phá vỡ giao ước với Thiên Chúa Tạo Hóa.
2. Cướp đi tài nguyên của người nghèo và các thế hệ tương lai.
3. Hủy hoại vẻ đẹp và sự hài hòa của tạo vật, làm lu mờ hình ảnh Thiên Chúa.

B. Hoán Cải Sinh Thái (Ecological Conversion)

Laudato Si’ kêu gọi một sự hoán cải toàn diện, không chỉ là thay đổi hành vi mà là thay đổi tâm hồn (LđS, 217).

• Từ Tội Lỗi đến Ân Sủng: Hoán cải sinh thái là nhận ra cách chúng ta đã sai lầm trong việc đối xử với tạo vật, và quyết tâm quay trở lại với Lời Chúa, sống như những người quản lý trung tín và có trách nhiệm.
• Tâm Linh Sinh Thái: Phát triển một mối quan hệ yêu thương, trân trọng đối với mọi tạo vật. Học hỏi từ Thánh Phanxicô Assisi, người đã sống một tình huynh đệ phổ quát với tất cả (LđS, 10-12). Đối với Thánh Phanxicô, mọi vật là “anh”, là “chị” bởi vì tất cả đều có chung một Cha trên trời.
• Cầu nguyện và Chiêm niệm: Cầu nguyện xin ơn biết nhìn thấy Thiên Chúa trong vẻ đẹp của thiên nhiên. “Thiên Chúa hiện diện ngay trong những điều nhỏ bé và đơn sơ nhất, ngay cả trong những hoa cỏ và trong cả những ngọn đồi trên trái đất” (LđS, 234).

III. SINH THÁI TOÀN DIỆN: CON ĐƯỜNG ĐỂ CHUYỂN ĐỔI TÂM HỒN VÀ LỐI SỐNG

Chúng ta không thể tách rời các cuộc khủng hoảng. Đức Thánh Cha dạy rằng: “Chúng ta không có hai cuộc khủng hoảng riêng biệt, một về môi trường và một về xã hội, nhưng là một cuộc khủng hoảng phức hợp duy nhất vừa là xã hội vừa là môi trường” (LđS, 139). Từ đó nảy sinh khái niệm “Sinh thái Toàn diện”.

1. Định Nghĩa Và Nền Tảng Của Sinh Thái Toàn Diện (Integral Ecology)

Sinh thái Toàn diện là khuôn khổ luân lý mới, một cách nhìn thế giới theo đó, mọi sự đều có liên quan mật thiết với nhau.

A. Năm Mối Liên Hệ Không Thể Tách Rời (LđS, 155)

Sinh thái Toàn diện đòi hỏi chúng ta phải xem xét sự hài hòa của năm mối quan hệ căn bản:

1. Sinh thái Tự nhiên: Mối quan hệ giữa chúng ta và thiên nhiên.
2. Sinh thái Kinh tế: Mối quan hệ giữa kinh tế và xã hội, đảm bảo sự phát triển bền vững và công bằng.
3. Sinh thái Xã hội: Mối quan hệ giữa con người với con người (công lý, hòa bình, bác ái).
4. Sinh thái Văn hóa: Bảo tồn di sản, các cộng đồng địa phương, và sự đa dạng văn hóa.
5. Sinh thái Con người (hoặc Đạo đức): Nền tảng luân lý, tôn trọng sự sống con người từ lúc thụ thai đến lúc chết tự nhiên.

Kết luận: Bạn không thể yêu môi trường mà lại ghét bỏ người lân cận. Bạn không thể tuyên bố bảo vệ thiên nhiên mà lại ủng hộ việc phá thai hay tước đoạt quyền lợi của người nghèo. Cứu môi trường là cứu nhân loại, và cứu nhân loại là cứu môi trường.

B. Hủy Hoại Môi Trường Là Hủy Hoại Phẩm Giá Con Người

Đây là trọng tâm của vấn đề. Phẩm giá con người không thể tách rời khỏi môi trường mà họ đang sống (LđS, 155).

• Công lý Môi trường: Những người nghèo nhất luôn là những người sống trong môi trường ô nhiễm nhất (gần bãi rác, khu công nghiệp độc hại, khu vực thiếu nước sạch). Khi chúng ta để môi trường bị ô nhiễm, chúng ta đang trực tiếp vi phạm phẩm giá của những người yếu thế.
• Trách nhiệm Liên thế hệ: Hành động phá hủy môi trường hôm nay là một hành động bất công và ích kỷ đối với con cháu chúng ta. Chúng ta không có quyền tước đi tương lai và Ngôi Nhà Chung sạch đẹp của các thế hệ mai sau (LđS, 160).
• Từ Chối Tính Tương Đối Sinh Thái: Sinh thái Toàn diện là một phản ứng chống lại chủ nghĩa tương đối luân lý. Nếu chúng ta không bảo vệ vẻ đẹp tự nhiên, chúng ta sẽ dần không còn biết tôn trọng phẩm giá con người. Nếu chúng ta không tôn trọng những quy luật tự nhiên, chúng ta sẽ không còn tôn trọng những quy luật đạo đức tự nhiên.

2. Lời Kêu Gọi Thay Đổi Lối Sống: Trở Về Với Sự Đơn Giản Phúc Âm

Sinh thái Toàn diện bắt đầu bằng một quyết định cá nhân và gia đình: thay đổi lối sống.

A. Tinh Thần Khó Nghèo và Tiết Độ

Chúng ta được mời gọi trở về với tinh thần khó nghèo và sự tiết độ của Tin Mừng, đối lập hoàn toàn với chủ nghĩa tiêu thụ.

• “Sự Đơn Giản Phúc Âm” (LđS, 222): Không phải là thiếu thốn, mà là sự tự do khỏi lòng tham và sự sở hữu vật chất quá mức. Khi chúng ta ít cần hơn, chúng ta ít phải khai thác thiên nhiên hơn.
• Tiết kiệm Năng lượng:
  • Sử dụng điện, nước một cách ý thức (tắt đèn khi ra khỏi phòng, rút phích cắm thiết bị không sử dụng).
  • Ưu tiên ánh sáng tự nhiên, sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng.
  • Đây không chỉ là tiết kiệm tiền, mà là trách nhiệm thiêng liêng đối với nguồn tài nguyên hữu hạn của hành tinh.
• Giảm Rác thải và Tái Chế:
  • Nguyên tắc 3T (Reduce – Reuse – Recycle):
    1. Giảm thiểu (Reduce): Đây là điều quan trọng nhất. Tránh mua các sản phẩm dùng một lần (chai nhựa, túi ni lông, hộp xốp). Mang theo bình nước, túi vải khi đi chợ.
    2. Tái sử dụng (Reuse): Tận dụng tối đa mọi thứ. Sửa chữa thay vì vứt bỏ. Trao tặng đồ cũ còn tốt.
    3. Tái chế (Recycle): Phân loại rác thải tại nguồn một cách nghiêm túc.
  • Lựa chọn Tiêu dùng Có Trách nhiệm:
    • Hạn chế thịt đỏ: Cân nhắc chế độ ăn uống, vì việc sản xuất thịt quy mô lớn gây ra lượng khí thải khổng lồ.
    • Mua sắm địa phương: Ủng hộ các nhà sản xuất nhỏ, sản phẩm hữu cơ, thân thiện với môi trường và có đạo đức (nghĩa là không bóc lột sức lao động).

B. Chăm Sóc Ngôi Nhà Chung Từ Nhà Bếp Đến Sân Vườn

1. Trong Gia đình:

• Trồng cây xanh: Dù ở thành phố hay nông thôn, hãy cố gắng có một khoảng xanh nhỏ, một chậu cây, một vườn rau. Đây là cách để con người kết nối lại với đất đai.
• Giáo dục con cái: Dạy con cái không lãng phí thức ăn, tôn trọng nước sạch, phân loại rác từ nhỏ. Hành động của cha mẹ là bài học Sinh thái Toàn diện tốt nhất.
• Hạn chế phương tiện cá nhân: Ưu tiên đi bộ, đi xe đạp, hoặc sử dụng phương tiện công cộng khi có thể.

2. Trong Cộng đồng Giáo xứ: Giáo xứ là nơi huấn luyện hoán cải sinh thái cho mọi người.

• Biến khuôn viên nhà thờ thành “Ốc đảo xanh”: Tổ chức trồng cây, làm vườn rau mini.
• Thực hành trong Phụng vụ:
  • Sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường trong các lễ hội, sinh hoạt.
  • Giảm thiểu sử dụng nhựa, xốp trong các buổi hội họp, liên hoan.
  • Thực hiện “Giờ Phụng vụ cho Tạo vật” (ví dụ: tháng 9 hằng năm, từ 1/9 đến 4/10) để cầu nguyện, suy tư và hành động vì môi trường.

Sinh thái Toàn diện không dừng lại ở hành động cá nhân, mà phải mở rộng ra thành hành động cộng đồng và xã hội.

A. Tình Huynh Đệ Phổ Quát và Trách Nhiệm Với Người Nghèo

• “Tiếng kêu của người nghèo”: Chúng ta không thể nói về môi trường mà không nói về công lý xã hội. Hãy nhìn xem những người nghèo nhất phải chịu hậu quả nào từ biến đổi khí hậu (mất đất, mất nguồn nước). Bảo vệ môi trường là một hành động bác ái.
• Văn hóa Gặp gỡ: Sinh thái Toàn diện mời gọi chúng ta vượt qua sự chia rẽ. Hãy lắng nghe và học hỏi từ các cộng đồng bản địa, những người vẫn giữ được mối liên hệ hài hòa với đất đai.

B. Huấn Luyện và Hình Thành Lương Tâm Sinh Thái

Giáo xứ có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hình thành lương tâm sinh thái:

• Tổ chức các buổi học tập Laudato Si’ cho các hội đoàn, giới trẻ.
• Phổ biến tài liệu về các thực hành sinh thái đơn giản.
• Khen thưởng và cổ vũ những sáng kiến xanh trong giáo xứ.
• Kết nối với các tổ chức môi trường địa phương (nếu có thể và hợp pháp) để tham gia các chiến dịch làm sạch, trồng cây.

C. Cầu Nguyện cho Ngôi Nhà Chung

Cuối cùng, mọi hành động phải bắt nguồn từ cầu nguyện. Laudato Si’ kết thúc bằng hai lời cầu nguyện tuyệt vời.

• Lời Cầu Nguyện cho Trái Đất của Chúng Con: Xin Chúa ban cho chúng ta sự khôn ngoan để nhìn thấy Ngài trong tạo vật, và sức mạnh để thay đổi lối sống ích kỷ của mình.
• Lời Cầu Nguyện của Người Kitô Hữu Với Tạo Vật: Lời cầu nguyện cho thấy sự kết nối giữa niềm tin vào Đức Kitô và trách nhiệm sinh thái của chúng ta.

Con đường của Sinh thái Toàn diện là một con đường dài, nhưng đó là con đường của Tin Mừng. Chúng ta không phải là người cứu thế, nhưng chúng ta là những người quản lý trung tín được Chúa trao phó.

Đừng nghĩ rằng việc vứt đi một túi rác, hay tiết kiệm một giọt nước là nhỏ bé. Khi hàng triệu Kitô hữu thực hiện những hành động nhỏ bé đó với ý thức thiêng liêng và lòng yêu mến Thiên Chúa, chúng ta sẽ tạo nên một phong trào hoán cải vĩ đại.

Trách nhiệm bảo vệ môi trường không phải là một sở thích tùy chọn, mà là một phần không thể tách rời của việc sống Bí tích Rửa Tội. Chúng ta đã được cứu chuộc trong Đức Kitô, và bây giờ chúng ta được mời gọi tham gia vào việc phục hồi toàn thể tạo vật.

Xin anh chị em hãy trở về gia đình mình hôm nay với một quyết tâm cụ thể. Hãy bắt đầu từ bát đĩa nhà mình, từ thùng rác nhà mình, từ công tắc điện nhà mình.

Chúng ta hãy cùng nhau hô vang lời của Thánh Phanxicô Assisi: “Laudato Si’, mi’ Signore!” – “Chúc tụng Chúa, lạy Chúa của con, vì Chị Nước, vì Anh Lửa, vì Mẹ Trái Đất của chúng con.”

Xin Thiên Chúa Ba Ngôi ban ơn và ban phước lành cho quyết tâm hoán cải sinh thái của mỗi người chúng ta. Amen.

Lm. Anmai, CSsR