NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA PHẨM PHỤC CỦA LINH MỤC TRONG THÁNH LỄ
Trong thời gian gần đây, nhiều anh chị em trong cộng đoàn Công giáo đã bàn tán sôi nổi về việc một số linh mục chọn mặc áo dài khăn đống khi cử hành Thánh Lễ. Sự kiện này không chỉ gây chú ý mà còn khơi dậy nhiều câu hỏi về ý nghĩa và nguồn gốc của các phẩm phục mà linh mục sử dụng trong phụng vụ. Để giúp quý anh chị em hiểu rõ hơn về tầm quan trọng cũng như ý nghĩa sâu xa của những phẩm phục này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây, dựa trên những tài liệu đáng tin cậy và truyền thống lâu đời của Giáo hội Công giáo.
- Nguồn Gốc Phẩm Phục Trong Thánh Lễ
Từ những ngày đầu của Giáo hội sơ khai, các linh mục đã sử dụng phẩm phục đặc biệt khi cử hành Thánh Lễ. Nhiều người cho rằng phẩm phục của các tư tế thời Cựu Ước có ảnh hưởng lớn đến các linh mục Kitô giáo, nhưng thực tế, ảnh hưởng này chỉ chiếm một phần nhỏ. Nguồn gốc chính của phẩm phục trong Thánh Lễ bắt nguồn từ văn hóa Graeco-Roman (La Mã gốc Hy Lạp), vốn là nền tảng văn hóa thống trị thời bấy giờ.
Tuy nhiên, ý tưởng về việc sử dụng một bộ lễ phục riêng biệt cho các nghi thức phụng vụ được Giáo hội học hỏi từ truyền thống của các tư tế Do Thái trong Cựu Ước. Theo Thánh Giêrônimô, một trong những nhà thần học vĩ đại của Giáo hội, “Tôn giáo của Thiên Chúa đòi hỏi phải có phẩm phục riêng biệt cho các nghi thức thánh, khác biệt hoàn toàn so với trang phục dùng trong đời sống thường nhật hay giao tiếp xã hội.” Quan điểm này nhấn mạnh sự thánh thiêng và đặc biệt của phụng vụ, đòi hỏi sự chuẩn bị cả về tâm hồn lẫn hình thức bên ngoài.
Sau khi Thiên Chúa Giáo được Hoàng đế Constantinô công nhận hợp pháp vào năm 313 qua Sắc lệnh Milan, Giáo hội bắt đầu hệ thống hóa các quy định về phẩm phục. Những quy định này được củng cố và áp dụng rộng rãi trong hơn 500 năm sau đó. Dù trải qua nhiều thay đổi, đặc biệt sau Công Đồng Vaticanô II (1962-1965), các phẩm phục vẫn giữ được ý nghĩa cốt lõi và vai trò quan trọng trong phụng vụ.
- Các Loại Phẩm Phục và Ý Nghĩa Thiêng Liêng
Khi cử hành Thánh Lễ, linh mục chủ tế thường mặc các phẩm phục theo thứ tự: khăn choàng vai (amice), áo alba, dây thắt lưng (cintura), dây stola, và áo lễ (casula). Mỗi loại phẩm phục không chỉ có chức năng thực tiễn mà còn mang ý nghĩa thiêng liêng sâu sắc, giúp linh mục và cộng đoàn chuẩn bị tâm hồn để tham dự vào mầu nhiệm Thánh Thể.
2.1. Khăn Choàng Vai (Amice)
Khăn choàng vai, hay còn gọi là amice, là một tấm vải trắng hình chữ nhật với hai dây dài. Linh mục sử dụng khăn này để quấn quanh cổ và phủ lên hai vai, che đi cổ áo thường nhật bên trong. Hai dây được thắt ở phía trước ngực, tạo hình chữ X, tượng trưng cho thánh giá của Thánh Anrê.
Nguồn gốc thực tiễn: Trong thời La Mã cổ đại, khăn amice được các chiến binh sử dụng như một loại khăn trùm đầu để thấm mồ hôi, ngăn không cho mồ hôi chảy vào mắt trong lúc chiến đấu hoặc làm việc nặng nhọc. Trong phụng vụ, khăn này cũng có chức năng tương tự, giúp thấm mồ hôi từ đầu hoặc cổ, đồng thời che đi các lớp áo bên trong để tạo sự trang trọng.
Ý nghĩa thiêng liêng: Khăn amice nhắc nhở linh mục về lời dạy của Thánh Phaolô trong Thư gửi tín hữu Êphêsô: “Hãy đội mũ chiến là ơn cứu độ và cầm gươm của Thần Khí ban cho, tức là Lời Thiên Chúa” (Ep 6:17). Khi quấn khăn này, linh mục cầu nguyện:
“Lạy Chúa, xin đội lên đầu con mũ chiến cứu độ để con có thể vượt thắng những cuộc tấn công vũ bão của ma quỷ.”
Lời nguyện này nhấn mạnh vai trò của linh mục như một chiến binh thiêng liêng, sẵn sàng chiến đấu chống lại cám dỗ và sự dữ để bảo vệ đức tin.
2.2. Áo Alba
Sau khi quấn khăn amice, linh mục mặc áo alba, một chiếc áo chùng trắng dài từ cổ xuống đến mắt cá chân. Từ alba bắt nguồn từ tiếng Latin albus, nghĩa là “trắng”, biểu tượng của sự tinh tuyền và thánh thiện.
Nguồn gốc thực tiễn: Trong xã hội La Mã cổ đại, áo alba là trang phục thường nhật, tương tự như áo soutane của người Trung Đông. Nếu áo có màu đen, nó được gọi là áo chùng thâm, thường được các linh mục mặc trong các sinh hoạt ngoài phụng vụ. Tuy nhiên, trong Thánh Lễ, áo alba luôn là màu trắng để biểu thị ý nghĩa thiêng liêng đặc biệt.
Ý nghĩa thiêng liêng: Áo alba tượng trưng cho ân sủng của Bí Tích Rửa Tội, qua đó linh mục được tẩy sạch tội lỗi và trở nên tinh tuyền trước mặt Thiên Chúa. Sách Khải Huyền mô tả các thánh đứng quanh bàn thờ Thiên Chúa như sau: “Họ là những người đã đến, sau khi trải qua cơn thử thách lớn lao. Họ đã giặt sạch và tẩy trắng áo mình trong máu Con Chiên” (Kh 7:14). Vì thế, áo alba nhắc nhở linh mục về phẩm giá cao quý của người Kitô hữu và trách nhiệm giữ tâm hồn thanh sạch khi dâng Thánh Lễ.
Lời nguyện khi mặc áo alba là:
“Lạy Chúa, xin thanh tẩy con khỏi mọi vết nhơ và rửa sạch tâm hồn con, để nhờ máu thánh Con Chiên gột rửa, con được hưởng niềm vui đời đời.”
2.3. Dây Thắt Lưng (Cintura)
Sau khi mặc áo alba, linh mục thắt dây cintura ngang thắt lưng. Đây là một sợi dây giống như dây thừng, có tua ở hai đầu, thường cùng màu với áo lễ casula.
Nguồn gốc thực tiễn: Trong thời La Mã, dây cintura được các chiến binh sử dụng để thắt áo, giúp họ di chuyển linh hoạt hơn trong chiến trận. Nó tương tự như dây lưng da mà chúng ta sử dụng ngày nay.
Ý nghĩa thiêng liêng: Dây cintura nhắc nhở linh mục về lời dạy của Thánh Phêrô: “Vì thế, áo xắn đai lưng lòng trí, và ở tiết độ, anh em đã đặt tất cả cậy trông vào ân sủng sẽ được đem đến cho anh em trong cuộc mạc khải của Ðức Giêsu Kitô” (1 Pr 1:13). Sợi dây này tượng trưng cho sự tiết độ, khiết tịnh, và sự sẵn sàng phục vụ Thiên Chúa.
Lời nguyện khi thắt dây cintura là:
“Lạy Chúa, xin bảo vệ con bằng đai lưng khiết tịnh và xin dập tắt ngọn lửa dục vọng trong tâm hồn con, để con giữ vững nhân đức tiết độ và thanh sạch.”
2.4. Dây Stola
Dây stola là một dải vải dài, đeo quanh cổ và kéo dài xuống quá đầu gối, được thắt lại ở thắt lưng bằng dây cintura. Trong tiếng Việt, dây stola thường được gọi là “dây các phép” vì linh mục đeo nó khi cử hành các bí tích hoặc á bí tích.
Nguồn gốc thực tiễn: Trong văn hóa La Mã, dây stola được các chiến binh đeo chéo trước ngực, với một đầu dùng để dắt gươm và đầu kia để mang theo đồ dùng cá nhân. Các thầy rabbi Do Thái cũng sử dụng một loại dây tương tự để biểu thị quyền hành trong cộng đoàn.
Ý nghĩa thiêng liêng: Trong phụng vụ, dây stola tượng trưng cho quyền bính thiêng liêng của linh mục, nhưng đồng thời nhắc nhở về trách nhiệm rao giảng Lời Chúa, vốn được mô tả là “sống động, hữu hiệu và sắc bén hơn cả gươm hai lưỡi” (Dt 4:12). Trước đây, dây stola được đeo chéo trước ngực, biểu tượng cho Thánh Giá Chúa Kitô.
Lời nguyện khi đeo dây stola là:
“Lạy Chúa, xin phục hồi nơi con sự trường sinh bất tử đã mất do nguyên tổ, và cho dầu con bất xứng để đến gần các mầu nhiệm thánh của Chúa, xin cũng ban cho con được hưởng niềm vui đời đời.”
2.5. Áo Lễ (Casula)
Cuối cùng, linh mục mặc áo lễ casula, một loại áo choàng rộng phủ bên ngoài áo alba và dây stola. Từ casula trong tiếng Latin có nghĩa là “nhà”, ám chỉ một chiếc áo rộng rãi, che phủ toàn thân.
Nguồn gốc thực tiễn: Trong xã hội La Mã, áo casula là áo choàng phổ biến, được sử dụng trong thời tiết khắc nghiệt để bảo vệ cơ thể. Nó tương tự như áo mưa hoặc áo khoác ngày nay.
Ý nghĩa thiêng liêng: Trong phụng vụ, áo casula tượng trưng cho đức mến, như lời Thánh Phaolô: “Trên hết mọi sự, anh em hãy mặc lấy đức mến, tức là giềng mối của sự trọn lành” (Cl 3:14). Áo casula nhắc nhở linh mục về tình yêu của Chúa Giêsu và trách nhiệm mang “ách nhẹ nhàng” của Ngài.
Lời nguyện khi mặc áo casula là:
“Lạy Chúa, Chúa đã phán dạy rằng: ‘Ách ta êm ái, gánh ta nhẹ nhàng,’ xin ban ơn giúp con mang lấy ách và gánh của Chúa, để được lãnh nhận ân sủng Chúa ban.”
- Ý Nghĩa Phẩm Phục Qua Các Góc Nhìn Thần Học
Trong thời Trung Cổ, các học giả Công giáo đã đưa ra hai cách diễn giải sâu sắc về phẩm phục của linh mục, giúp làm nổi bật ý nghĩa thiêng liêng của chúng.
3.1. Dựa trên Cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu
Cách diễn giải thứ nhất liên kết các phẩm phục với những sự kiện trong cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu:
Khăn amice: Tượng trưng cho khăn bịt mắt Chúa khi Ngài bị quân lính chế diễu.
Áo alba: Biểu thị chiếc áo trắng Chúa mặc khi bị đánh đòn và nhạo báng.
Dây cintura: Gợi nhớ đến xiềng xích trói buộc Chúa khi Ngài bị đội mão gai.
Dây stola: Tượng trưng cho cây Thánh Giá mà Chúa vác trên vai.
Áo casula: Đại diện cho chiếc áo không đường may mà quân lính rút thăm để lấy.
Cách diễn giải này giúp linh mục ý thức rằng khi mặc phẩm phục, họ đang tham dự vào mầu nhiệm Khổ Nạn và Phục Sinh của Chúa Giêsu, đồng thời chia sẻ gánh nặng của Ngài.
3.2. Linh Mục Như Chiến Binh của Chúa Kitô
Cách diễn giải thứ hai ví linh mục như những chiến binh của Chúa Kitô, sẵn sàng chiến đấu chống lại Satan và tội lỗi. Mỗi phẩm phục giống như một phần của bộ giáp thiêng liêng:
Khăn amice là mũ chiến bảo vệ tâm trí.
Áo alba là áo giáp của sự công chính.
Dây cintura là đai lưng của sự tiết độ.
Dây stola là thanh gươm của Lời Chúa.
Áo casula là áo choàng của đức mến, che chở và củng cố linh mục trong sứ vụ.
Cách diễn giải này nhấn mạnh vai trò của linh mục như những người lính trung thành, được trang bị bởi ân sủng để bảo vệ Giáo hội và dẫn dắt các linh hồn về với Thiên Chúa.
- Vai Trò của Phẩm Phục Theo Quy Chế Tổng Quát Sách Lễ Rôma
Theo Quy Chế Tổng Quát Sách Lễ Rôma (số 335), phẩm phục có hai mục đích chính:
Dấu chỉ chức vụ: Phẩm phục biểu thị vai trò và trách nhiệm của linh mục trong phụng vụ, giúp phân biệt họ với các tín hữu và nhấn mạnh thiên chức linh mục.
Tăng vẻ trang trọng: Phẩm phục góp phần làm cho nghi lễ phụng vụ thêm phần long trọng, giúp cộng đoàn tập trung vào mầu nhiệm Thánh Thể.
Nhờ hiểu được nguồn gốc và ý nghĩa của phẩm phục, linh mục và tín hữu có thể tham dự Thánh Lễ với tâm tình sốt sắng hơn, nhận thức rõ hơn về sự hiện diện của Thiên Chúa trong phụng vụ.
- Kết Luận
Phẩm phục của linh mục trong Thánh Lễ không chỉ là những trang phục mang tính hình thức, mà còn là những biểu tượng thiêng liêng sâu sắc, giúp linh mục chuẩn bị tâm hồn và thân xác để dâng hy lễ Thánh Thể. Từ khăn amice bảo vệ linh mục khỏi cám dỗ, đến áo casula tượng trưng cho đức mến, mỗi phẩm phục đều mang một ý nghĩa độc đáo, kết nối linh mục với Chúa Giêsu và sứ vụ của Ngài.
Việc một số linh mục chọn mặc áo dài khăn đống trong Thánh Lễ có thể là một cách để hòa nhập văn hóa dân tộc, nhưng cần được thực hiện trong khuôn khổ của các quy định phụng vụ và với sự tôn kính dành cho mầu nhiệm Thánh Thể. Dù phẩm phục có thể thay đổi về hình thức, ý nghĩa cốt lõi của chúng vẫn là để tôn vinh Thiên Chúa và giúp cộng đoàn tham dự sâu sắc hơn vào phụng vụ.
Hy vọng bài viết này giúp quý anh chị em hiểu rõ hơn về nguồn gốc và ý nghĩa của phẩm phục, từ đó thêm yêu mến và trân trọng Thánh Lễ – trung tâm của đời sống đức tin Kitô giáo.
Lm. Anmai, CSsR
