BÁO CHÍ: VATICAN ĐỐI MẶT VỚI KHOẢN LỖ TÀI CHÍNH KHỔNG LỒ DƯỚI THỜI ĐỨC GIÁO HOÀNG FRANCIS
Trong những ngày cuối đời, Đức Giáo hoàng Francis đã không ngừng kêu gọi Tòa Thánh Vatican thực hiện các biện pháp tiết kiệm nghiêm ngặt và tìm kiếm những phương thức sáng tạo để cải thiện nguồn thu tài chính. Tuy nhiên, những nỗ lực này dường như không mang lại kết quả như mong đợi. Tân Giáo hoàng Leo XIV, người kế nhiệm ngài, hiện phải đối mặt với một di sản tài chính đầy thách thức: một khoản lỗ tài chính lên tới 2 tỷ euro, để lại gánh nặng đáng kể cho Tòa Thánh và đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến quỹ hưu trí của Vatican.
Một di sản tài chính khó khăn
Theo báo cáo được công bố trên tờ Corriere della Sera vào thứ Hai, Đức Giáo hoàng Francis, trong suốt 12 năm triều đại của mình, đã không thể tái cấu trúc hoặc cải thiện tình hình tài chính thâm hụt nghiêm trọng của Vatican. Khoản lỗ này không chỉ là một con số đáng báo động mà còn phản ánh những vấn đề quản lý tài chính kéo dài tại Tòa Thánh và Thành phố Vatican. Các nguồn tin từ Vatican cho biết, quỹ hưu trí – một trong những khoản chi lớn nhất của Tòa Thánh – đã bị ảnh hưởng nặng nề nhất, đe dọa quyền lợi của gần 5.000 nhân viên và các cựu nhân viên đang hưởng lương hưu.
Trong suốt triều đại của mình, Đức Giáo hoàng Francis đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sống giản dị và tập trung vào sứ vụ tinh thần của Giáo hội. Tuy nhiên, những lời kêu gọi này dường như không đủ để giải quyết các vấn đề tài chính phức tạp mà Vatican phải đối mặt. Các chuyên gia tài chính nhận định rằng, mặc dù Đức Giáo hoàng đã đưa ra một số cải cách, chẳng hạn như tăng cường minh bạch trong hoạt động của Ngân hàng Vatican (IOR) và giảm chi tiêu xa hoa trong nội bộ Tòa Thánh, nhưng những biện pháp này chỉ mang lại kết quả hạn chế. Các khoản chi tiêu lớn, bao gồm chi phí vận hành các cơ quan Vatican, bảo trì cơ sở hạ tầng và hỗ trợ các hoạt động từ thiện toàn cầu, đã vượt xa nguồn thu nhập hiện có.
Những nỗ lực muộn màng của Đức Giáo hoàng Francis
Trong năm cuối cùng của triều đại, Đức Giáo hoàng Francis đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến tình trạng tài chính của Vatican. Vào tháng 9 năm 2024, trong một bức thư ngỏ gửi đến các hồng y, ngài kêu gọi các vị lãnh đạo Giáo hội thực hiện các biện pháp tiết kiệm triệt để và đề xuất những ý tưởng tài chính sáng tạo để tăng cường nguồn thu. Bức thư này được xem là một lời cảnh báo rõ ràng về tình trạng thâm hụt nghiêm trọng, đồng thời là một lời kêu gọi hành động khẩn cấp.
Chưa dừng lại ở đó, vào ngày 26 tháng 2 năm 2025, khi đang điều trị tại Phòng khám Gemelli ở Rome, Đức Giáo hoàng Francis đã ra lệnh thành lập một ủy ban đặc biệt với nhiệm vụ tập trung vào việc gây quỹ và tìm kiếm các nguồn tài trợ mới cho Vatican. Ủy ban này được kỳ vọng sẽ đưa ra các chiến lược dài hạn nhằm cải thiện tình hình tài chính, bao gồm việc kêu gọi quyên góp từ các giáo phận giàu có trên toàn cầu và tìm kiếm các đối tác tài trợ từ khu vực tư nhân. Tuy nhiên, do thời gian hạn chế và sức khỏe suy yếu của Đức Giáo hoàng, những kế hoạch này không kịp triển khai trước khi ngài qua đời.
Thách thức đối với Giáo hoàng Leo XIV
Đức Giáo hoàng Leo XIV, vị giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử, bước vào triều đại của mình với một nhiệm vụ không hề dễ dàng: khắc phục khoản lỗ tài chính khổng lồ và khôi phục sự ổn định kinh tế cho Vatican. Các cuộc họp của các hồng y tại Vatican vào đầu tháng 5 năm 2025, trước thềm mật nghị bầu giáo hoàng, đã dành nhiều thời gian để thảo luận về vấn đề tài chính. Các hồng y bày tỏ lo ngại rằng tình trạng thâm hụt kéo dài có thể làm suy yếu vai trò của Vatican trên trường quốc tế, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng tài trợ cho các chương trình từ thiện và sứ vụ mục vụ của Giáo hội.
Một trong những khó khăn lớn nhất mà Đức Giáo hoàng Leo XIV phải đối mặt là việc Vatican đã không công bố ngân sách thường kỳ trong hơn hai năm. Điều này không chỉ làm giảm tính minh bạch mà còn khiến các nhà tài trợ tiềm năng e dè khi đóng góp cho Tòa Thánh. Không giống như các quốc gia thông thường, Vatican không thể tiếp cận thị trường vốn quốc tế để huy động tài chính thông qua trái phiếu chính phủ – một hạn chế đã tồn tại từ thế kỷ 20. Điều này buộc Vatican phải phụ thuộc vào các nguồn thu nội bộ, chẳng hạn như đóng góp từ các giáo phận, doanh thu từ các bảo tàng Vatican và lợi nhuận từ Ngân hàng Vatican (IOR).
Vai trò của Ngân hàng Vatican và nguồn thu hạn chế
Ngân hàng Vatican (IOR), mặc dù đã được cải tổ dưới thời Đức Giáo hoàng Francis để trở nên minh bạch và đáng tin cậy hơn, vẫn không thể đáp ứng nhu cầu tài chính ngày càng tăng của Tòa Thánh. Trong những năm gần đây, IOR đã đóng góp hàng triệu đô la mỗi năm thông qua cổ tức, nhưng số tiền này chỉ đủ để trang trải một phần nhỏ các chi phí vận hành. Với gần 5.000 nhân viên, chi phí lương và quỹ hưu trí của Vatican là một gánh nặng lớn. Hơn nữa, IOR không tham gia vào các hoạt động cho vay, điều này hạn chế khả năng tạo ra doanh thu bổ sung.
Ngoài ra, các nguồn thu khác của Vatican, chẳng hạn như doanh thu từ vé tham quan Bảo tàng Vatican và Sixtine Chapel, cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong những năm gần đây do đại dịch và các hạn chế đi lại toàn cầu. Mặc dù lượng khách du lịch đã dần phục hồi, nhưng các chuyên gia dự đoán rằng doanh thu từ du lịch sẽ không đủ để bù đắp khoản lỗ tài chính hiện tại.
Sự sụt giảm đóng góp từ Hoa Kỳ
Một yếu tố quan trọng góp phần vào khó khăn tài chính của Vatican là sự sụt giảm đóng góp từ các giáo phận Công giáo và các tổ chức giáo dân tại Hoa Kỳ – một trong những nguồn tài trợ lớn nhất của Tòa Thánh trong nhiều thập kỷ. Dưới thời Đức Giáo hoàng John Paul II và Đức Giáo hoàng Benedict XVI, các tổ chức như Hiệp sĩ Columbus và các giáo phận giàu có ở Mỹ đã đóng góp hàng trăm triệu đô la mỗi năm để hỗ trợ các hoạt động của Vatican. Tuy nhiên, dưới triều đại của Đức Giáo hoàng Francis, những khoản đóng góp này đã giảm đáng kể, một phần do những bất đồng về thần học và các ưu tiên mục vụ của ngài.
Sự kiện Đức Giáo hoàng Leo XIV, một người Mỹ, được bầu làm giáo hoàng đã làm dấy lên hy vọng rằng các giáo phận và tổ chức Công giáo ở Hoa Kỳ sẽ tăng cường hỗ trợ tài chính cho Vatican. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng điều này không phải là điều chắc chắn. Nhiều giáo phận ở Mỹ hiện đang phải đối mặt với những thách thức tài chính riêng, bao gồm chi phí bồi thường cho các vụ kiện lạm dụng tình dục và sự sụt giảm số lượng giáo dân. Do đó, thiện chí quyên góp từ Hoa Kỳ có thể không đạt được mức như kỳ vọng.
Sự khác biệt trong tư duy kinh tế của Đức Giáo hoàng Leo XIV
Chủ tịch Viện Ifo, một viện nghiên cứu kinh tế có trụ sở tại Munich, đã nhấn mạnh sự khác biệt đáng kể giữa Đức Giáo hoàng Leo XIV và người tiền nhiệm Francis trong cách tiếp cận các vấn đề kinh tế và xã hội. Trong một bài bình luận khách mời trên ấn bản trực tuyến của Die Welt vào thứ Hai, ông viết rằng Đức Giáo hoàng Leo XIV không chỉ nhìn nhận các thách thức kinh tế từ góc độ thần học mà còn thể hiện một tư duy phân tích sâu sắc, kết hợp giữa toán học và triết học.
Trong khi Đức Giáo hoàng Francis được ca ngợi vì lối sống khiêm tốn và sự tận tụy với người nghèo, các phân tích kinh tế của ngài thường bị đánh giá là thiếu thực tế. Ngài từng lên án mạnh mẽ việc theo đuổi lợi nhuận và chủ nghĩa tư bản không kiểm soát, nhưng các nhà kinh tế cho rằng những quan điểm này đôi khi thiếu sự hiểu biết sâu sắc về các mối quan hệ kinh tế phức tạp. Ví dụ, việc Đức Giáo hoàng Francis nhấn mạnh vào việc phân phối lại của cải mà không đề xuất các cơ chế cụ thể đã khiến một số nhà phân tích kinh tế hoài nghi về tính khả thi của các ý tưởng này.
Ngược lại, Đức Giáo hoàng Leo XIV được kỳ vọng sẽ mang đến một cách tiếp cận thực tế hơn. Với việc lựa chọn danh hiệu “Leo”, ngài đặt mình trong truyền thống của Đức Giáo hoàng Leo XIII, người đã đặt nền móng cho giáo lý xã hội Công giáo hiện đại thông qua thông điệp Rerum Novarum (1891). Giáo lý này nhấn mạnh sự cân bằng giữa việc bảo vệ tài sản tư nhân và chống lại các hình thức lạm dụng trong nền kinh tế thị trường, chẳng hạn như bóc lột lao động và lao động trẻ em. Các chuyên gia như ông Clemens Fuest, chủ tịch Viện Ifo, hy vọng rằng Đức Giáo hoàng Leo XIV sẽ áp dụng một cách tiếp cận tương tự, kết hợp giữa nguyên tắc thị trường và sự can thiệp của chính phủ để giải quyết các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu.
Kỳ vọng vào một cách tiếp cận mới
Ông Fuest đặc biệt lạc quan về khả năng Đức Giáo hoàng Leo XIV sẽ đưa ra các quan điểm mới mẻ về các vấn đề như bảo vệ khí hậu. Ông chỉ ra rằng Hồng y Robert Prevost, một nhân vật có ảnh hưởng trong Giáo hội, đã ủng hộ việc áp dụng giá CO2 toàn cầu – một công cụ kinh tế kết hợp lực lượng thị trường với sự can thiệp của chính phủ để đạt được các mục tiêu bảo vệ môi trường. Nếu Đức Giáo hoàng Leo XIV tiếp tục ủng hộ các ý tưởng như vậy, tiếng nói của ngài có thể vượt ra ngoài phạm vi Giáo hội và đóng vai trò quan trọng trong các cuộc tranh luận toàn cầu về trật tự kinh tế và xã hội.
Ngoài ra, các chuyên gia tài chính mong đợi rằng Đức Giáo hoàng Leo XIV sẽ thực hiện các cải cách sâu rộng hơn trong quản lý tài chính của Vatican. Một số đề xuất đã được đưa ra, bao gồm việc tái cấu trúc quỹ hưu trí, tăng cường hợp tác với các tổ chức tài chính quốc tế và khám phá các nguồn thu mới, chẳng hạn như phát triển các sản phẩm du lịch tôn giáo hoặc gây quỹ thông qua các nền tảng kỹ thuật số. Tuy nhiên, những thay đổi này sẽ đòi hỏi sự đồng thuận từ các hồng y và các cơ quan quản lý của Vatican – một nhiệm vụ không hề đơn giản trong bối cảnh các ý kiến trái chiều về tương lai của Tòa Thánh.
Kết luận: Một khởi đầu đầy thách thức
Đức Giáo hoàng Leo XIV bước vào triều đại của mình với một trong những thách thức lớn nhất mà bất kỳ vị giáo hoàng nào từng phải đối mặt: khắc phục khoản lỗ tài chính 2 tỷ euro và khôi phục sự ổn định kinh tế cho Vatican. Với tư duy phân tích sắc bén, sự nhạy bén về kinh tế và nền tảng thần học vững chắc, ngài được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi tích cực không chỉ cho Tòa Thánh mà còn cho Giáo hội Công giáo toàn cầu. Tuy nhiên, con đường phía trước sẽ không dễ dàng, và thành công của ngài sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa sứ vụ tinh thần và những yêu cầu thực tế của việc quản lý một tổ chức toàn cầu như Vatican.
Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, tiếng nói của Đức Giáo hoàng Leo XIV không chỉ có ý nghĩa đối với 1,4 tỷ tín hữu Công giáo mà còn đối với cộng đồng quốc tế, nơi các vấn đề kinh tế, xã hội và môi trường đang đòi hỏi những giải pháp sáng tạo và bền vững hơn bao giờ hết.
Vatican: Di sản tài chính nặng nề của Đức Giáo hoàng Francis – Khoản lỗ 2 tỷ euro đặt tân Giáo hoàng Leo XIV trước thách thức lớn
Rome – Một báo cáo mới được công bố hôm nay bởi Corriere della Sera đã phơi bày tình trạng tài chính nghiêm trọng của Tòa Thánh Vatican, với khoản lỗ tài chính lên tới 2 tỷ euro được cho là di sản mà Đức Giáo hoàng Francis để lại sau 12 năm triều đại. Theo các nguồn tin nội bộ và các tài liệu tài chính được xem xét, Đức Giáo hoàng Francis, dù đã nỗ lực cải cách, không thể tái cấu trúc hoặc cải thiện tình hình thâm hụt tài chính nghiêm trọng của Vatican, đặc biệt ảnh hưởng đến quỹ hưu trí, đặt tân Giáo hoàng Leo XIV trước một nhiệm vụ đầy thách thức ngay từ những ngày đầu triều đại.
Thâm hụt tài chính khổng lồ
Báo cáo của Corriere della Sera chỉ ra rằng khoản lỗ 2 tỷ euro là kết quả của nhiều năm quản lý tài chính thiếu hiệu quả, chi phí vận hành cao và sự sụt giảm đáng kể trong các nguồn thu nhập truyền thống của Vatican. Trong suốt triều đại kéo dài từ năm 2013 đến năm 2025, Đức Giáo hoàng Francis đã phải đối mặt với một loạt thách thức tài chính, bao gồm các khoản chi tiêu lớn để duy trì bộ máy hành chính của Tòa Thánh, bảo trì cơ sở hạ tầng lịch sử và tài trợ cho các hoạt động từ thiện toàn cầu. Tuy nhiên, các nguồn thu như đóng góp từ các giáo phận, doanh thu từ du lịch và lợi nhuận từ Ngân hàng Vatican (IOR) không đủ để bù đắp chi phí, dẫn đến tình trạng thâm hụt ngày càng trầm trọng.
Quỹ hưu trí của Vatican, vốn hỗ trợ gần 5.000 nhân viên và cựu nhân viên, được xác định là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Các chuyên gia tài chính Vatican đã cảnh báo rằng quỹ này hiện đang đối mặt với “một sự mất cân đối nghiêm trọng trong tương lai,” với các khoản nợ tiềm tàng lên tới hàng tỷ euro nếu không có các biện pháp cải cách kịp thời. Báo cáo trích dẫn một nguồn tin nội bộ cho biết: “Tình trạng thiếu minh bạch trong quản lý quỹ hưu trí, cùng với sự thiếu vắng các chiến lược đầu tư dài hạn, đã khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn trong những năm gần đây.”
Những nỗ lực cải cách chưa thành công
Đức Giáo hoàng Francis, được bầu vào năm 2013 với kỳ vọng sẽ cải tổ bộ máy tài chính của Vatican sau hàng loạt vụ bê bối dưới thời Đức Giáo hoàng Benedict XVI, đã triển khai một số biện pháp cải cách đáng chú ý. Ngay từ đầu triều đại, ngài thành lập Hội đồng Kinh tế và Ban Thư ký Kinh tế để tăng cường giám sát và minh bạch trong các hoạt động tài chính. Ngân hàng Vatican (IOR) cũng được cải tổ, đạt được các tiêu chuẩn quốc tế về chống rửa tiền và nhận được đánh giá tích cực từ Moneyval, cơ quan giám sát tài chính của Hội đồng Châu Âu.
Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực này, báo cáo của Corriere della Sera nhấn mạnh rằng các cải cách của Đức Giáo hoàng Francis chỉ đạt được kết quả hạn chế. Một phần nguyên nhân là do sự kháng cự từ bên trong Roman Curia, bộ máy hành chính trung tâm của Vatican, nơi các hồng y và quan chức cấp cao thường phản đối các biện pháp cắt giảm chi tiêu hoặc thay đổi cơ cấu. Ví dụ, trong những năm gần đây, Đức Giáo hoàng Francis đã ba lần cắt giảm lương của các hồng y (vào các năm 2021, 2022 và 2023) và hủy bỏ các khoản trợ cấp nhà ở cho các quan chức cấp cao, nhưng những biện pháp này không đủ để thu hẹp khoảng cách ngân sách.
Hơn nữa, Vatican đã không công bố báo cáo ngân sách đầy đủ kể từ năm 2022, làm gia tăng sự thiếu minh bạch và gây khó khăn cho việc đánh giá chính xác tình hình tài chính. Theo các nguồn tin, ngân sách năm 2023 của Tòa Thánh ghi nhận thâm hụt 83 triệu euro (khoảng 94 triệu USD), một con số tăng đáng kể so với mức 33 triệu euro vào năm 2022. Các chi phí vận hành, bao gồm lương nhân viên, an ninh và bảo trì các tòa nhà lịch sử, tiếp tục vượt xa nguồn thu, trong khi các khoản đóng góp từ Peter’s Pence – quỹ quyên góp hàng năm để hỗ trợ hoạt động của Giáo hoàng – đã giảm mạnh do các vụ bê bối tài chính và sự suy giảm lòng tin từ các giáo dân ở các quốc gia giàu có.
Sự sụt giảm nguồn thu và gánh nặng từ quỹ hưu trí
Một trong những yếu tố chính góp phần vào khoản lỗ 2 tỷ euro là sự sụt giảm đóng góp từ các giáo phận giàu có, đặc biệt là từ Hoa Kỳ, nơi từng là nguồn tài trợ lớn nhất cho Vatican dưới thời Đức Giáo hoàng John Paul II và Benedict XVI. Các tổ chức như Hiệp sĩ Columbus và các giáo phận lớn ở Mỹ đã giảm đáng kể các khoản quyên góp trong những năm gần đây, một phần do bất đồng về các ưu tiên mục vụ của Đức Giáo hoàng Francis và một phần do các giáo phận này phải đối mặt với chi phí bồi thường cho các vụ kiện lạm dụng tình dục.
Ngoài ra, doanh thu từ du lịch, vốn là nguồn thu chính của Vatican thông qua vé tham quan Bảo tàng Vatican và Nhà nguyện Sixtine, đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19 và các hạn chế đi lại sau đó. Mặc dù lượng khách du lịch đã dần phục hồi vào năm 2024, các chuyên gia cho rằng doanh thu từ du lịch không thể bù đắp được khoản thâm hụt tài chính hiện tại, đặc biệt khi chi phí bảo trì các di sản văn hóa của Vatican tiếp tục tăng.
Quỹ hưu trí của Vatican, với khoản nợ ước tính lên tới 1,4–2 tỷ euro, là một vấn đề đặc biệt cấp bách. Báo cáo của Corriere della Sera trích dẫn các tài liệu nội bộ từ năm 2014 và 2015, cho thấy các quan chức Vatican đã cảnh báo về tình trạng thiếu hụt tài chính của quỹ này từ sớm, nhưng không có hành động đáng kể nào được thực hiện. Một báo cáo từ Ban Thư ký Kinh tế vào năm 2015, dưới sự lãnh đạo của Hồng y George Pell, đã đề xuất các biện pháp cải cách, nhưng những đề xuất này không được triển khai do thiếu sự đồng thuận trong nội bộ Vatican.
Di sản tài chính và thách thức cho Đức Giáo hoàng Leo XIV
Khoản lỗ 2 tỷ euro không chỉ là một con số tài chính mà còn là biểu tượng của những thách thức lớn hơn mà Vatican phải đối mặt trong việc duy trì vai trò là trung tâm tinh thần của 1,4 tỷ tín hữu Công giáo trên toàn cầu. Đức Giáo hoàng Francis, trong những ngày cuối đời, đã cố gắng giải quyết vấn đề bằng cách kêu gọi các hồng y thực hiện các biện pháp tiết kiệm nghiêm ngặt và thành lập một ủy ban mới vào ngày 26 tháng 2 năm 2025 để tập trung vào việc gây quỹ. Tuy nhiên, những nỗ lực này được xem là quá muộn để tạo ra sự thay đổi đáng kể.
Tân Giáo hoàng Leo XIV, một người Mỹ với nền tảng học vấn về toán học và triết học, được kỳ vọng sẽ mang đến một cách tiếp cận phân tích và thực tế hơn trong việc giải quyết khủng hoảng tài chính. Báo cáo của Corriere della Sera nhấn mạnh rằng ngài sẽ cần thực hiện các cải cách sâu rộng, có thể bao gồm việc tái cấu trúc quỹ hưu trí, tăng cường hợp tác với các tổ chức tài chính quốc tế và khám phá các nguồn thu mới, chẳng hạn như phát triển du lịch tôn giáo hoặc sử dụng các nền tảng kỹ thuật số để gây quỹ.
Tuy nhiên, nhiệm vụ của Đức Giáo hoàng Leo XIV sẽ không hề dễ dàng. Ngài phải đối mặt với sự kháng cự từ bên trong Vatican, nơi các quan chức bảo thủ có thể phản đối các thay đổi cơ cấu lớn. Ngoài ra, việc khôi phục lòng tin của các nhà tài trợ, đặc biệt là từ các quốc gia giàu có như Hoa Kỳ, sẽ là một thách thức lớn, đặc biệt khi các giáo phận ở những khu vực này đang phải đối mặt với các vấn đề tài chính riêng.
Kết luận
Báo cáo của Corriere della Sera đã làm sáng tỏ một trong những di sản phức tạp nhất của Đức Giáo hoàng Francis: một Vatican giàu có về văn hóa và tinh thần nhưng đang chìm trong khủng hoảng tài chính. Khoản lỗ 2 tỷ euro không chỉ là một con số mà còn là lời cảnh báo về sự cần thiết của các cải cách sâu rộng và bền vững. Với Đức Giáo hoàng Leo XIV, tương lai tài chính của Tòa Thánh sẽ phụ thuộc vào khả năng của ngài trong việc cân bằng giữa sứ vụ tinh thần và các yêu cầu thực tế của việc quản lý một tổ chức toàn cầu. Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, tiếng nói và hành động của ngài sẽ được cả Giáo hội và cộng đồng quốc tế theo dõi sát sao.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
