NHẪN NGƯ PHỦ (ANULUS PISCATORIS)
Nhẫn Ngư Phủ (Anulus Piscatoris) từ lâu đã trở thành một trong những biểu tượng thiêng liêng và quyền lực nhất của Tòa Thánh, vượt xa ý nghĩa của một món trang sức thông thường để trở thành dấu ấn của sự kế vị, trách nhiệm và mối liên kết tâm linh giữa Đức Giáo Hoàng và Thánh Phêrô – vị tông đồ đầu tiên của Giáo hội Công giáo. Trong triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô (2013–2025),
Nhẫn Ngư Phủ không chỉ giữ vai trò biểu tượng truyền thống mà còn được ngài tái định nghĩa qua phong cách lãnh đạo khiêm nhường, gần gũi và tinh thần cải cách mạnh mẽ. Bằng cách lựa chọn một chiếc nhẫn bạc mạ vàng thay vì vàng ròng, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã gửi đi một thông điệp sâu sắc về sự đơn giản và sự tập trung vào những giá trị cốt lõi của Phúc Âm. Bài luận này sẽ khám phá sâu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa, thiết kế, vai trò của Nhẫn Ngư Phủ trong triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, cùng với những cải cách mà ngài đã thực hiện để làm mới biểu tượng cổ xưa này, đồng thời phân tích cách ngài sử dụng nhẫn như một công cụ để truyền tải thông điệp về lòng thương xót và sự phục vụ.
Nhẫn Ngư Phủ có nguồn gốc từ ít nhất thế kỷ 13, với bằng chứng lịch sử sớm nhất được ghi nhận trong một lá thư của Giáo hoàng Clêmentê IV gửi cháu trai vào năm 1265, trong đó đề cập đến việc sử dụng nhẫn để niêm phong các thư từ riêng tư của Giáo hoàng. Tên gọi “Nhẫn Ngư Phủ” xuất phát từ Thánh Phêrô, người vốn là một ngư dân bình dị trước khi được Chúa Giêsu kêu gọi trở thành “ngư phủ bắt người” (Mc 1:17). Hình ảnh Thánh Phêrô trên nhẫn, thường được khắc họa trong tư thế chèo thuyền hoặc cầm hai chìa khóa thiên đàng, tượng trưng cho vai trò của Đức Giáo Hoàng là người kế vị Thánh Phêrô, được trao quyền dẫn dắt Giáo hội Công giáo và hướng dẫn các tín hữu trên hành trình đức tin. Hai chìa khóa mà Thánh Phêrô cầm – một vàng và một bạc – đại diện cho quyền lực trên trời và dưới đất, một biểu tượng quyền lực tối cao được trao cho Giáo hội thông qua Thánh Phêrô, người mà Chúa Giêsu đã gọi là “đá tảng” để xây dựng Giáo hội của Ngài (Mt 16:18).
Trong lịch sử, Nhẫn Ngư Phủ không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng mà còn có vai trò thực tiễn quan trọng. Trước năm 1842, nhẫn được sử dụng như một con dấu để niêm phong các tài liệu chính thức, được gọi là “tông thư ngắn” (papal briefs), trong khi các tài liệu trang trọng hơn sử dụng con dấu chì (bulla). Việc niêm phong bằng nhẫn đảm bảo tính xác thực và bảo mật của các văn bản, đồng thời khẳng định quyền uy của Đức Giáo Hoàng trong việc ban hành các quyết định và giáo huấn. Tuy nhiên, sau khi con dấu nhẫn được thay thế bằng tem vào thế kỷ 19, Nhẫn Ngư Phủ dần chuyển sang vai trò thuần túy biểu tượng, được trao cho Đức Giáo Hoàng trong lễ nhậm chức và bị phá hủy hoặc vô hiệu hóa sau khi ngài qua đời hoặc từ nhiệm, nhằm ngăn chặn bất kỳ hành vi giả mạo hoặc lạm dụng quyền lực nào. Phong tục hôn nhẫn, có từ thời Trung cổ, là một cách để các tín hữu bày tỏ sự tôn kính đối với vai trò của Đức Giáo Hoàng, nhưng qua thời gian, phong tục này đã dần thay đổi. Nhiều Giáo hoàng hiện đại, bao gồm Đức Giáo Hoàng Phanxicô, đã tỏ ra không thoải mái với nghi thức này, bởi họ muốn nhấn mạnh sự bình đẳng và gần gũi với cộng đồng tín hữu, thay vì duy trì các nghi thức mang tính thần phục.
Khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô được bầu chọn vào ngày 13 tháng 3 năm 2013, ngài đã ngay lập tức thể hiện một phong cách lãnh đạo khác biệt, tập trung vào sự đơn giản và lòng thương xót. Một trong những quyết định nổi bật nhất của ngài liên quan đến Nhẫn Ngư Phủ là việc từ chối sử dụng một chiếc nhẫn làm từ vàng ròng – chất liệu truyền thống của các Giáo hoàng trước đây – và thay vào đó chọn một chiếc nhẫn làm từ bạc mạ vàng. Quyết định này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn phản ánh sâu sắc triết lý sống của ngài: một cuộc đời không xa hoa, gần gũi với người nghèo và tập trung vào những giá trị tinh thần hơn là vật chất. Chiếc nhẫn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô được dựa trên thiết kế của nhà điêu khắc người Ý Enrico Manfrini, vốn được tạo ra cho Giáo hoàng Phaolô VI nhưng chưa từng được sử dụng. Thiết kế này khắc họa hình ảnh Thánh Phêrô trong bộ áo choàng, tay cầm hai chìa khóa – biểu tượng của quyền lực trên trời và dưới đất – cùng với dòng chữ tên ngài bằng tiếng Latinh, “Franciscus PP.” (Phanxicô, Giáo hoàng). Việc tái sử dụng thiết kế của Manfrini không chỉ thể hiện sự tiết kiệm mà còn là một cách để Đức Giáo Hoàng Phanxicô kết nối với di sản của Phaolô VI, vị Giáo hoàng đã khởi xướng nhiều cải cách quan trọng sau Công đồng Vatican II, bao gồm việc đơn giản hóa các nghi lễ và thúc đẩy đối thoại với thế giới hiện đại.
Theo Claudio Franchi, một thợ kim hoàn nổi tiếng ở Rôma, chiếc nhẫn bạc mạ vàng của Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ có giá trị vật chất khiêm tốn mà còn mang một ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, “dựng lên hình ảnh của sự nghèo khó” – một hình ảnh mà ngài luôn hướng tới trong suốt triều đại của mình. Giá trị thực sự của chiếc nhẫn không nằm ở chất liệu mà ở ý nghĩa tâm linh và công sức chế tác tinh xảo, với từng chi tiết được chạm khắc tỉ mỉ để tôn vinh truyền thống và lịch sử của Giáo hội. Điều đáng chú ý hơn nữa là Đức Giáo Hoàng Phanxicô thường không đeo Nhẫn Ngư Phủ hàng ngày, mà thay vào đó sử dụng một chiếc nhẫn bạc đơn giản từ thời ngài còn là hồng y ở Buenos Aires. Hành động này cho thấy sự thực dụng và tính cá nhân của ngài, đồng thời giảm bớt tính hình thức của vai trò Giáo hoàng, nhưng trong các sự kiện lễ nghi chính thức, chẳng hạn như các buổi tiếp kiến quan trọng hay thánh lễ lớn, ngài vẫn đeo Nhẫn Ngư Phủ, khẳng định tầm quan trọng của biểu tượng này trong các dịp trọng đại. Sự lựa chọn này không chỉ thể hiện sự khiêm nhường mà còn là một lời nhắc nhở rằng quyền lực của Giáo hoàng không nằm ở sự phô trương, mà ở việc phục vụ cộng đồng và lan tỏa thông điệp của Chúa.
Trong suốt 12 năm lãnh đạo Giáo hội (2013–2025), Nhẫn Ngư Phủ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã trở thành một công cụ để ngài truyền tải thông điệp về sự khiêm nhường, lòng thương xót và sự gần gũi với nhân dân. Một sự kiện đáng chú ý liên quan đến nhẫn xảy ra vào ngày 25 tháng 3 năm 2019, tại Loreto, Ý, khi một đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy Đức Giáo Hoàng Phanxicô liên tục rút tay khỏi những người hành hương cố gắng hôn nhẫn sau một thánh lễ. Hành động này ban đầu gây ra nhiều tranh cãi, với một số ý kiến cho rằng ngài thiếu sự tôn trọng đối với truyền thống, nhưng Vatican sau đó đã lên tiếng giải thích rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô lo ngại về việc lây lan vi trùng trong bối cảnh đông người, đồng thời nhấn mạnh rằng ngài muốn tương tác với mọi người một cách gần gũi hơn, chẳng hạn như bắt tay, ôm hoặc trò chuyện trực tiếp, đặc biệt với những người đang đau khổ.
Theo Christopher Lamb, phóng viên Vatican của CNN, Đức Giáo Hoàng Phanxicô “luôn muốn gặp gỡ mọi người ở vị trí của họ,” thay vì yêu cầu họ quỳ xuống hôn nhẫn – một nghi thức mà ngài cảm thấy không còn phù hợp với tinh thần của một Giáo hội hiện đại, nơi sự bình đẳng và lòng thương xót được đặt lên hàng đầu. Hành động này không phải là sự từ chối hoàn toàn truyền thống, mà là một cách để Đức Giáo Hoàng Phanxicô tái định nghĩa ý nghĩa của Nhẫn Ngư Phủ, biến nó từ một biểu tượng của quyền lực và thần phục thành một biểu tượng của sự phục vụ và tình yêu thương. Tuy nhiên, ngài vẫn duy trì việc sử dụng Nhẫn Ngư Phủ trong các nghi lễ chính thức, chẳng hạn như khi tiếp đón các nguyên thủ quốc gia hoặc trong các buổi lễ lớn tại Quảng trường Thánh Phêrô, cho thấy sự tôn trọng đối với lịch sử và truyền thống của Giáo hội, ngay cả khi ngài không ngừng tìm cách hiện đại hóa hình ảnh của Tòa Thánh. Một ví dụ khác về cách Đức Giáo Hoàng Phanxicô sử dụng Nhẫn Ngư Phủ để truyền tải thông điệp của mình là trong chuyến tông du đến các quốc gia nghèo khó, như chuyến thăm Philippines vào năm 2015. Trong các buổi gặp gỡ với người dân địa phương, ngài thường không đeo Nhẫn Ngư Phủ, mà thay vào đó là chiếc nhẫn bạc giản dị, như một cách để hòa mình vào cuộc sống của những người nghèo khổ, những người mà ngài luôn coi là trọng tâm trong sứ mệnh của mình. Những hành động này đã khiến Nhẫn Ngư Phủ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ là một biểu tượng tôn giáo mà còn là một biểu tượng của sự thay đổi, phản ánh một Giáo hội cởi mở hơn, gần gũi hơn và sẵn sàng đối mặt với những thách thức của thế kỷ 21.
Nhẫn Ngư Phủ cũng đóng một vai trò quan trọng trong nghi thức chuyển giao quyền lực, một truyền thống lâu đời của Giáo hội Công giáo. Vào ngày 19 tháng 3 năm 2013, trong lễ nhậm chức tại Quảng trường Thánh Phêrô, Hồng y Angelo Sodano, trưởng khoa Hồng y đoàn, đã trao Nhẫn Ngư Phủ cho Đức Giáo Hoàng Phanxicô, đánh dấu sự khởi đầu chính thức của triều đại ngài. Buổi lễ này không chỉ là một nghi thức mang tính biểu tượng mà còn là một lời tuyên bố trước toàn thế giới rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã chính thức nhận lãnh trách nhiệm dẫn dắt Giáo hội, tiếp nối sứ mệnh của Thánh Phêrô. Sau khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô qua đời vào ngày Phục sinh, 21 tháng 4 năm 2025,
Nhẫn Ngư Phủ của ngài sẽ được xử lý theo truyền thống của Giáo hội. Theo quy định, Hồng y Camerlengo Kevin Farrell, người đảm nhiệm vai trò quản lý Tòa Thánh trong thời gian trống ngôi, sẽ chịu trách nhiệm vô hiệu hóa nhẫn để chấm dứt quyền lực của triều đại đã kết thúc và ngăn chặn bất kỳ hành vi giả mạo tài liệu nào. Việc vô hiệu hóa Nhẫn Ngư Phủ là một nghi thức mang tính thực tiễn và biểu tượng, với ý nghĩa sâu sắc về sự kết thúc và sự khởi đầu mới. Trong lịch sử, nhẫn thường được đập vỡ bằng một chiếc búa đặc biệt trong sự chứng kiến của Hồng y đoàn, nhằm đảm bảo rằng không ai có thể sử dụng nó để giả mạo các tài liệu chính thức. Tuy nhiên, trong thời hiện đại, khi nguy cơ giả mạo đã giảm đáng kể nhờ các tiến bộ công nghệ, nghi thức này đã được điều chỉnh. Một ví dụ điển hình là trường hợp của Giáo hoàng Bênêđictô XVI, người đã từ nhiệm vào năm 2013 – lần từ nhiệm đầu tiên trong sáu thế kỷ.
Thay vì đập vỡ nhẫn, Hồng y đoàn đã quyết định khắc một cây thánh giá sâu lên bề mặt nhẫn bằng đục, vô hiệu hóa tính năng niêm phong của nó nhưng vẫn bảo tồn nhẫn như một di vật lịch sử. Dự kiến, trong trường hợp của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, Hồng y Farrell cũng sẽ áp dụng phương pháp tương tự, khắc một cây thánh giá lên Nhẫn Ngư Phủ thay vì phá hủy hoàn toàn, vừa duy trì truyền thống vừa tôn trọng giá trị lịch sử của biểu tượng này. Hành động này không chỉ đánh dấu sự kết thúc triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô mà còn mở đường cho cuộc bầu chọn Giáo hoàng mới trong mật nghị, nhấn mạnh tính liên tục và sự chuyển giao quyền lực trong Giáo hội, đồng thời khẳng định rằng quyền lực của Giáo hoàng là tạm thời và hoàn toàn phụ thuộc vào ý Chúa. Nghi thức này cũng là một lời nhắc nhở rằng Giáo hội Công giáo, dù trải qua hàng thế kỷ với bao biến động, vẫn luôn duy trì được sự ổn định và thống nhất nhờ những truyền thống thiêng liêng như Nhẫn Ngư Phủ.
Triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô được ghi dấu bởi những nỗ lực không ngừng nghỉ để cải cách Giáo hội Công giáo, nhằm làm cho Giáo hội trở nên gần gũi hơn với người nghèo, cởi mở hơn với đối thoại liên tôn, và ít tập trung vào sự xa hoa hay quyền lực thế tục. Nhẫn Ngư Phủ của ngài, với chất liệu bạc mạ vàng và thiết kế tái sử dụng, là một biểu tượng rõ ràng của tinh thần cải cách này. Bằng cách chọn một chiếc nhẫn khiêm tốn hơn và hạn chế việc sử dụng nó trong đời sống hàng ngày, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã thách thức quan niệm truyền thống về quyền lực Giáo hoàng, nhấn mạnh rằng vai trò của ngài là phục vụ cộng đồng chứ không phải thống trị hay đòi hỏi sự thần phục.
Hơn nữa, việc ngài từ chối khuyến khích phong tục hôn nhẫn trong nhiều tình huống cho thấy mong muốn xây dựng một Giáo hội bình đẳng hơn, nơi các nghi thức trang trọng không làm lu mờ thông điệp cốt lõi của Phúc Âm – thông điệp về tình yêu, lòng thương xót và sự sẻ chia. Tuy nhiên, bằng cách duy trì việc sử dụng Nhẫn Ngư Phủ trong các nghi lễ chính thức, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cũng thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với lịch sử và truyền thống của Giáo hội, tạo ra một sự cân bằng tinh tế giữa cải cách và bảo tồn. Một trong những khía cạnh nổi bật nhất của triều đại Đức Giáo Hoàng Phanxicô là cách ngài sử dụng các biểu tượng như Nhẫn Ngư Phủ để truyền tải những thông điệp lớn hơn về sứ mệnh của Giáo hội. Chẳng hạn, trong các bài giảng và thông điệp của mình, ngài thường nhắc đến hình ảnh Thánh Phêrô như một người ngư dân bình dị, người đã được Chúa Giêsu chọn để lãnh đạo Giáo hội, như một cách để nhấn mạnh rằng Giáo hội phải luôn hướng về những người thấp kém nhất trong xã hội. Nhẫn Ngư Phủ, với hình ảnh Thánh Phêrô được khắc trên đó, trở thành một biểu tượng trực quan cho thông điệp này, nhắc nhở các tín hữu rằng sứ mệnh của Giáo hội không nằm ở sự xa hoa hay quyền lực, mà ở việc phục vụ và chăm sóc những người bị bỏ rơi, những người nghèo khổ và những người đau khổ. Chính vì thế, Nhẫn Ngư Phủ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ là một vật phẩm tôn giáo mà còn là một lời tuyên bố mạnh mẽ về những giá trị mà ngài muốn Giáo hội hướng tới trong thế kỷ 21.
Nhẫn Ngư Phủ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ là một món trang sức mà còn là một biểu tượng phong phú về quyền lực, trách nhiệm, sự khiêm nhường và lòng tận tụy. Với thiết kế bạc mạ vàng, dựa trên mẫu của Phaolô VI, và cách sử dụng hạn chế trong đời sống hàng ngày, chiếc nhẫn phản ánh phong cách lãnh đạo độc đáo của ngài: một Giáo hoàng của sự đơn giản, gần gũi và cải cách. Dù mang trong mình lịch sử hàng thế kỷ và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, Nhẫn Ngư Phủ dưới triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã trở thành một lời nhắc nhở rằng quyền lực thật sự không nằm ở sự xa hoa hay nghi thức, mà ở việc phục vụ và dẫn dắt các tín hữu hướng tới một thế giới công bằng, nhân ái và tràn đầy lòng thương xót.
Khi chiếc nhẫn này được vô hiệu hóa sau cái chết của ngài vào ngày 21 tháng 4 năm 2025, nó sẽ để lại một di sản trường tồn về sự khiêm nhường và lòng tận tụy, tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai của Giáo hội Công giáo. Qua việc nghiên cứu và phân tích Nhẫn Ngư Phủ, chúng ta không chỉ hiểu thêm về triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô mà còn nhận ra cách một biểu tượng cổ xưa có thể được tái định nghĩa để phù hợp với những giá trị hiện đại, đồng thời vẫn giữ được ý nghĩa thiêng liêng vốn có của nó. Nhẫn Ngư Phủ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, vì thế, không chỉ là một vật phẩm lịch sử mà còn là một biểu tượng sống động của một Giáo hội đang không ngừng đổi mới, luôn hướng về tương lai nhưng không bao giờ quên cội nguồn của mình. Chính sự kết hợp giữa truyền thống và cải cách này đã làm nên dấu ấn đặc biệt của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, và Nhẫn Ngư Phủ của ngài sẽ mãi là một minh chứng cho di sản tuyệt vời đó.
Lm. Anmai, CSsR
