Đức giáo hoàng Phanxicô được trao giải thưởng É Giornalismo của giới truyền thông Italia, nhằm vinh danh những nhân vật truyền thông làm nổi bật tính khách quan, sự chuyên nghiệp và tính sáng tạo trong thông tin. Ngày 26/8/2023, trong diễn văn nhận giải, Đức giáo hoàng cũng nhắc tới Thượng hội đồng giám mục sẽ diễn ra vào tháng 10 năm 2023. Ngài nói: “Quý vị là các bậc thầy trong giới báo chí, tôi muốn xin quý vị giúp cho điều này là hãy giúp tôi tường thuật về Thượng Hội đồng giám mục này đúng như nó là, bỏ lại phía sau thứ lô-gích của những khẩu hiệu và những câu chuyện được chế biến trước. Không, chỉ kể lại đúng thực tế thôi. Có ai đó từng nói: “thực tại là chân lý duy nhất”. Đúng vậy, tất cả chúng ta đều được hưởng lợi từ đó, và cả giới báo chí cũng thế”.
Thánh Lễ khai mạc THĐGM 2023
“Hãy giúp tôi tường thuật về Thượng Hội đồng giám mục này đúng như nó là”. Lời đề nghị trên phản ánh kinh nghiệm đáng buồn của Giáo hội đối với giới truyền thông. Đức Bênêđictô XVI đã nói về kinh nghiệm cay đắng này đối với Công đồng Vaticano II, trong bài nói chuyện với các linh mục Giáo phận Roma dịp kỷ niệm 50 năm Vaticano II: “Thế giới giải thích Công đồng theo nhãn quan của giới truyền thông thay vì nhìn vào Công đồng thực sự của các nghị phụ và tầm nhìn đức tin then chốt của các ngài”.
Họp Công đồng Vaticano II
Như thế là có hai thứ Công đồng: một là công đồng của các nghị phụ; hai là công đồng của giới truyền thông. Mà công đồng của giới truyền thông lại là thứ công đồng người ta biết đến trước và nghe nhiều vì họ nắm phần lớn các phương tiện truyền thông trong tay. Hậu quả là thứ Công đồng ấy gây ra biết bao tai họa, quá nhiều vấn đề và đau khổ cho đời sống Hội Thánh. Trong thực tế sau công đồng, nhiều chủng viện đóng cửa, dòng tu đóng cửa, phụng vụ bị tầm thường hóa…
Có nhiều lý do để giải thích tình trạng trên. Có thể nhiều nhà báo không hiểu rõ các vấn đề liên quan đến đời sống đức tin và Giáo hội. Giả như tôi không có kiến thức y khoa mà lại tường thuật về hội nghị y khoa quốc tế thì sao? Tương tự như thế, một nhà báo không có kiến thức tương đối về thần học sẽ viết gì về hội nghị tôn giáo cấp cao để bàn về giáo thuyết đức tin, luân lý, phụng vụ? Chính vì thế, Đức Bênêđictô XVI từng nghĩ đến việc mở trường báo chí để đào tạo các phóng viên có hiểu biết về tôn giáo. Nguy hiểm hơn nữa là khi giới truyền thông lèo lái thông tin để phục vụ cho quan điểm và lập trường của họ, hay đúng hơn, của những thế lực đen tối ở phía sau họ.
Để tránh những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra, cùng với lời đề nghị “hãy tường thuật về Thượng hội đồng giám mục đúng như nó là”, Đức giáo hoàng Phanxicô đã đưa ra những quy định cụ thể về Thượng hội đồng lần này.
– Để mỗi người có thể tự do nói lên suy nghĩ của mình, tất cả các tham dự viên được yêu cầu không tiết lộ những gì đã nghe, không những trong thời gian hội nghị mà kể cả sau khi hội nghị khép lại. Cũng vì thế trong Thượng hội đồng, không được quay phim, ghi âm, hoặc phân phát các bài phát biểu.
– Văn phòng Tổng thư ký của Thượng hội đồng cùng với Bộ Truyền thông của Tòa Thánh sẽ phụ trách thông tin về Thượng hội đồng. Các phòng viên chỉ được phép vào Hội trường Phaolô VI (nơi diễn ra Thượng hội đồng) khi được mời.
– Nếu nhà báo muốn phỏng vấn một tham dự viên, họ sẽ không liên lạc trực tiếp với tham dự viên ấy, nhưng phải liên lạc với Văn phòng truyền thông của Thượng hội đồng. Văn phòng này có thể đưa ra những hướng dẫn cụ thể để các tham dự viên biết có thể chia sẻ những gì trong phỏng vấn.
Tất cả các quy định trên có mục đích bảo vệ sự trung thực, cùng với bầu khí đặc thù của Thượng hội đồng là bầu khí cầu nguyện, thiêng liêng, hơn là tranh cãi như người ta thường thấy ở các nghị trường.
Dù có những quy định trên, chắc chắn không thể tránh khỏi những khai thác không mong muốn trong thế giới truyền thông phức tạp ngày nay. Vì thế, điều quan trọng là mỗi người Công giáo cần phải tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin, có khả năng suy tư độc lập và phán đoán chín chắn để có thể đón nhận những điều tích cực và bổ ích từ Thượng hội đồng. Đó cũng là cách góp phần xây dựng sự hiệp nhất trong Hội Thánh Chúa.
Gm. Phêrô Nguyễn Văn Khảm
