Về vụ việc phản cảm xảy ra trong nhà thờ Ðồng Tiến
Một phim ca nhạc chiếu trên Youtube, do một ca sĩ làm Giám đốc sản xuất, kiêm diễn viên chính, đã có cảnh sát hại người ở trong nhà thờ, gây phản cảm. Phim có tất cả 10 tập, riêng tập 9 có nhiều phân cảnh bạo lực, các phe phái thanh trừng nhau giành quyền lực và chi tiết một vụ thủ tiêu có bối cảnh ngay bên trong thánh đường Đồng Tiến – Q.10. Bỏ qua nội dung hư cấu của tác phẩm, điều đáng nói ở đây là bộ phim lấy không gian nơi thờ tự cho tình tiết giết chóc, vô nhân đạo… liệu có ảnh hưởng đến tính thánh thiêng của nơi thờ phượng. Mặt khác, sự việc còn gióng lên hồi chuông về trách nhiệm của những bên liên quan, trong đó bộ phận có thẩm quyền trực tiếp là chính giáo xứ khi thi hành nhiệm vụ quản trị tài sản Giáo hội theo giáo luật, và quy định của giáo phận với các tình huống phát sinh từ thực tiễn đời sống; nên chăng cần có sự thỏa thuận trước khi tiến hành cho các công ty, dịch vụ truyền thông thuê, mượn không gian công trình nhà thờ làm bối cảnh phim, âm nhạc.
Tìm hiểu xác minh về sự việc này, chúng tôi trao đổi với ông Dương Thanh Hiệp, Chủ tịch HĐMVGX Đồng Tiến, nhiệm kỳ 2020-2024. Ông cho biết hình ảnh trong bộ phim được quay tại giáo xứ mình : “Nhà thờ rộng rãi, thoáng mát và đẹp, được nhiều người tới thăm. Không ít người còn mượn không gian này để chụp hình cưới. Một số ca sĩ, diễn viên cũng đến xin phép quay hình cho những video ca nhạc. Từ thời cha sở trước quản nhiệm, các việc cho mượn nhà thờ để quay phim đã có và chỉ cần cha sở đồng ý. Ban hành giáo lúc đó chưa nghĩ rằng đó là vấn đề quan trọng vì thấy cha đã cho phép, thế nên chưa theo dõi sát sao. Trong thời gian tới, giáo xứ sẽ lưu ý điều này để không xảy ra việc đáng tiếc”. Giáo xứ Đồng Tiến hiện được coi sóc bởi linh mục Gioan Lê Quang Việt. Chia sẻ quanh việc này, cha Gioan cho hay giáo xứ đã tiếp nhận thông tin và đang xử lý: “Tôi nhận giáo xứ vào tháng 11.2021. Qua thông tin phản ánh, giáo xứ và riêng tôi đã nắm được sự việc. Hiện tại, chúng tôi đang liên hệ với bộ phận truyền thông có liên quan để giải quyết. Và để rút kinh nghiệm cho điều này, các hoạt động tham quan sắp tới đây sẽ được quan tâm hơn. Với các dự án truyền thông lớn như phim, video ca nhạc, chúng tôi cũng sẽ có phương án phù hợp, cũng có thể là không cho mượn để tránh những hệ lụy không nên”.
Giải pháp nào trong thời gian tới cho các nhà thờ, tu viện khi cho thuê, mượn với mục đích quay phim, ảnh để ngoài phục vụ ý đồ nghệ thuật của tác giả còn tôn vinh nét đẹp về kiến trúc, mỹ thuật vốn có và không gây ngộ nhận, tiêu cực đến các nhận thức, niềm tin tôn giáo ? Thực tế thì, không ít ngôi thánh đường trên toàn quốc có giá trị nghệ thuật cao và không gian đẹp đã trở thành điểm lựa chọn không thể thiếu của nhiều khách du lịch để chụp ảnh kỷ niệm hay của các đạo diễn khi sản xuất phim ảnh, MV ca nhạc. Nhà thờ Chánh tòa Đà Lạt là nơi được đông đảo khách du lịch, nhất là giới trẻ tìm đến khá đông để thưởng ngoạn, ghi hình. Cha quản nhiệm Phaolô Phạm Công Phương thông tin:“Có nhiều lượt khách du lịch tới đây để chụp ảnh lưu niệm khi đi chơi hay chụp ảnh cưới, tuy nhiên, việc thực hiện để làm bối cảnh cho các phim thì giáo xứ vẫn chưa cho phép. Hiện nay, giáo xứ chỉ mở cửa chính thức vào giờ lễ cho giáo dân và mọi người tới tham dự thánh lễ. Những ai tới chụp ảnh hay tự quay các clip ngắn để lưu lại dưới dạng lưu niệm về hình ảnh công trình đẹp cũng chỉ là quay cảnh bên ngoài, không vào không gian bên trong nhà thờ”. Tương tự nhà thờ Chánh tòa Đà Lạt, nhà thờ Lớn Hà Nội cũng là địa điểm nhiều khách dừng chân viếng thăm và là hình ảnh quen thuộc của những MV ca nhac, phim tài liệu về văn hóa, con người Hà Nội. Việc theo dõi, đảm bảo trật tự và tôn nghiêm tại ngôi nhà thờ gần 140 năm tuổi mỗi ngày được tổ chức bài bản: “Tại Nhà thờ Lớn, hằng ngày đều có hàng trăm lượt khách đến, vì nhà thờ không chỉ là công trình tôn giáo mà còn có ý nghĩa trên phương diện văn hóa, kiến trúc, mỹ thuật, lịch sử. Du khách đến tham quan theo quy định chung về giờ giấc và giữ trật tự, giữ sự im lặng, lịch sự. Khách có thể chụp ảnh lưu niệm, tùy thích. Các đoàn làm nghệ thuật cũng thường mượn nhà thờ, những hoạt động quy mô như thế đều có ban quản lý giáo xứ giám sát và trao đổi thông tin cách tổ chức, chương trình cụ thể”, cha Antôn Nguyễn Văn Thắng, chánh xứ cho biết.
Giáo hội từ rất lâu đã có quy định chung về bảo quản, gìn giữ nơi thờ tự. Tại hội thảo Tiền Công nghị TGP Hà Nội ngày 25.6.2022, cha Tôma Aquino Nguyễn Xuân Thủy, quản lý TGP Hà Nội trình bày chủ đề “gìn giữ và xây dựng cơ sở vật chất”, đã nhắc đến một số hướng dẫn chung. Theo đó, Bộ Giáo luật năm 1983, chương V, điều 1254 đến 1310 có những quy định rõ ràng về tài sản vật chất của Giáo hội, bao gồm các mục thủ đắc tài sản, quản trị tài sản, các khế ước và việc chuyển nhượng; các thiện ý nói chung và các thiện quỹ. Trong nhiệm vụ quản trị tài sản, cha nhấn mạnh: “Những người có trách nhiệm quản trị phải để ý bảo vệ những di sản tôn giáo, lịch sử, văn hóa nghệ thuật và truyền thống trong giáo phận, giáo xứ, giáo họ,không được tự ý thay đổi, phá hủy hay làm khác đi những công trình này khi chưa có nghiên cứu, bàn hỏi với cộng đoàn, những người chuyên môn và có phép tỏ tường của bề trên giáo phận. Tài sản ở mỗi giáo xứ, giáo họ (động sản và bất động sản) được bề trên ủy quyền cho các linh mục quản nhiệm giáo xứ quản lý, phải giữ gìn và coi sóc cẩn thận để lo cho công việc mục vụ của địa phương”. Tại Tổng Giáo phận TPHCM, Quy chế Hôi đồng Mục vụ Giáo xứ cũng có nội dung“Nguyên tắc quản trị tài sản giáo xứ”, nằm ở phần phụ chương quy chế. Trong đó xác định: “Tài sản giáo xứ là tài sản của Giáo hội nên phải được quản trị và sử dụng theo những nguyên tắc chung của Giáo hội đề ra”; Giáo hội kêu gọi“những người giáo dân ưu tú về chuyên môn, khôn ngoan và đức hạnh, trợ giúp các vị mục tử với tư cách chuyên viên hoặc cố vấn”.Khi quản trị tài sản giáo xứ, linh mục chánh xứ cần đến sự cộng tác của một số giáo dân trong xứ được gọi là ban quản trị tài sản giáo xứ theo điều 8 của quy chế này, và sự đóng góp ý kiến của Hội đồng Mục vụ Giáo xứ.
Như vậy, có thể nói đã có những quy định trong vấn đề gìn giữ, bảo vệ tài sản giáo xứ, tất nhiên là có cả ngôi thánh đường – di sản mang đậm dấu ấn đức tin của cả cộng đoàn xứ đạo.
Trên phương diện pháp luật, trong hoạt động cho thuê mượn nhà thờ, tu viện làm không gian quay phim, sản xuất các sản phẩm âm nhạc, truyền thông, Luật sư Lê Quang Vũ, Giám đốc Công ty Luật Công Bình, Đoàn luật sư TPHCM cho biết, hiện tại pháp luật không có quy định cụ thể về việc cho thuê, cho mượn cơ sở tôn giáo nhằm mục đích quay phim. Theo đó, việc thuê mượn cơ sở tôn giáo sẽ do các bên thỏa thuận với nhau và được thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự. Luật sư Vũ cũng thông tin thêm: “Mặc dù luật không có quy định cụ thể về việc bảo vệ các công trình nhà thờ, thờ tự, nhưng Thông tư liên tịch 04/2014/TTLT-BVHTTDL-BNV có đề cập đến trách nhiệm của cơ sở tôn giáo và người quản lý cơ sở tôn giáo có trách nhiệm đảm bảo tính tôn nghiêm, trang trọng của cơ sở tôn giáo; tuyên truyền, hướng dẫn, việc thực hiện nếp sống văn minh tại cơ sở tôn giáo; bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc; thực hiện các hoạt động tôn giáo đúng quy định pháp luật về tôn giáo và pháp luật có liên quan. Cơ sở tôn giáo có thể tạo điều kiện cho bên có nhu cầu quay phim, chụp ảnh thuê mượn, dầu vậy, cần biết dự án phim có giấy phép chưa, nội dung, kịch bản phim có phù hợp với khung cảnh cho thuê mượn để khán giả không hiểu nhầm và tránh vi phạm các điều cấm của Luật Điện ảnh 2022. Nếu cần thiết, các bên cần lập hợp đồng quy định chi tiết các điều khoản, điều kiện, chi phí thuê mượn, trách nhiệm của cả hai bên và bảo hiểm đền bù tổn thất về tài sản và người (nếu có) để tránh rủi ro về sau”.
Về mặt Giáo hội, mặc dù giáo luật và riêng một số giáo phận đã có những chỉ dẫn, song trước nhu cầu và diễn biến đa dạng của thực tế, thiển nghĩ cần có những quy định hay hướng dẫn kịp thời, rõ ràng, cụ thể, xác đáng, để không xảy ra những việc hối tiếc!
THIÊN MI
