TẠI SAO GIUDA ISCARIOT PHẢN BỘI CHÚA GIÊSU?
Lý do thực sự khiến Giuda Iscariot phản bội Chúa Giêsu là một bí ẩn sâu xa, có lẽ chỉ được hiểu rõ bởi chính Giuda và Chúa. Là con người, chúng ta không có đủ manh mối để khám phá toàn bộ sự thật, và Giáo Hội dạy rằng chúng ta không được phép phán xét hay đưa ra tuyên bố về số phận linh hồn của Giuda. Tuy nhiên, qua nhiều thế kỷ, các nhà thần học, tu đức và học giả Kinh Thánh đã cố gắng đưa ra những suy luận để lý giải hành động đầy tranh cãi này. Trong số các giả thuyết được đề cập, ba nguyên nhân chính thường được trích dẫn nhiều nhất, bao gồm lòng tham tiền, sự hiểu lầm về quyền năng của Chúa Giêsu, và tham vọng chính trị. Dù vậy, cần nhấn mạnh rằng đây chỉ là những suy tư cá nhân của một số học giả, không phải giáo huấn chính thức của Giáo Hội Công giáo. Những giả thuyết này mở ra một cánh cửa để chúng ta suy ngẫm về sự phức tạp trong tâm hồn con người, mối quan hệ giữa ý chí tự do và kế hoạch của Thiên Chúa, cũng như những bài học sâu sắc về đức tin, lòng trung thành và sự yếu đuối của nhân loại.
Một giả thuyết phổ biến cho rằng Giuda phản bội Chúa Giêsu vì lòng tham tiền. Quan điểm này thường được nhìn nhận qua lăng kính đạo đức bình dân, khắc họa Giuda như một người bị cám dỗ bởi sức hút của của cải vật chất. Là người giữ túi tiền của nhóm tông đồ, Giuda được Chúa Giêsu giao phó nhiệm vụ quản lý tài chính, một vai trò khiến ông thường xuyên tiếp xúc với tiền bạc. Một số suy luận cho rằng sự gần gũi này đã làm nảy sinh trong lòng Giuda sự tham lam, có thể dẫn đến hành vi biển thủ công quỹ để tư lợi. Theo giả thuyết này, Giuda đồng ý bán Chúa Giêsu cho các Pharisêu với giá 30 đồng bạc—một số tiền tương đương giá một nô lệ vào thời đó—vì lòng tham đã lấn át lòng trung thành với Thầy mình. Tuy nhiên, lập luận này không thực sự thuyết phục khi xét đến một số chi tiết quan trọng. Thứ nhất, 30 đồng bạc là một số tiền nhỏ, không đủ để xem là động lực chính đáng cho một hành động nghiêm trọng như phản bội một người thầy vĩ đại như Chúa Giêsu. Thứ hai, các sách Tin Mừng ghi lại rằng sau khi phản bội, Giuda đã bị giằng xé bởi sự hối hận. Ông cố gắng trả lại số tiền cho các Pharisêu và, trong cơn tuyệt vọng, tự kết liễu đời mình. Hành động này dường như không phù hợp với một kẻ chỉ biết chạy theo lợi ích vật chất, bởi một người thực sự tham lam có thể đã giữ số tiền đó và bỏ trốn thay vì chọn cái chết trong đau đớn. Hơn nữa, nếu Giuda thực sự bị chi phối bởi lòng tham, ông có thể đã tìm cách thương lượng để nhận được nhiều tiền hơn, thay vì chấp nhận một số tiền nhỏ bé như vậy. Những mâu thuẫn này khiến giả thuyết về lòng tham trở nên thiếu sức thuyết phục, dù nó vẫn được nhắc đến như một cách giải thích đơn giản và dễ hiểu về động cơ của Giuda.
Một giả thuyết khác cho rằng Giuda phản bội Chúa Giêsu vì hiểu sai về quyền năng và sứ mạng của Ngài. Là một trong mười hai tông đồ, Giuda có đặc ân được ở gần Chúa Giêsu, lắng nghe những lời dạy sâu sắc và chứng kiến các phép lạ phi thường mà Ngài thực hiện. Ông thấy Chúa Giêsu chữa lành người bệnh, khiến kẻ chết sống lại, hóa bánh ra nhiều, và thậm chí bước đi trên mặt nước. Những sự kiện này có thể đã khắc sâu trong tâm trí Giuda niềm tin rằng Thầy mình sở hữu quyền năng vô hạn, không gì có thể ngăn cản. Một số nhà thần học suy đoán rằng, với niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của Chúa Giêsu, Giuda đã cố tình giao nộp Ngài cho các Pharisêu như một cách để “thử nghiệm” hoặc thúc đẩy một sự kiện lớn hơn. Ông có thể nghĩ rằng việc bán Thầy sẽ không gây hại, bởi Chúa Giêsu chắc chắn sẽ sử dụng quyền năng của mình để thoát khỏi tay kẻ thù một cách dễ dàng, đồng thời chứng tỏ sự vượt trội của Ngài trước các đối thủ. Trong suy nghĩ của Giuda, hành động này có thể mang lại hai lợi ích: một khoản tiền nhỏ từ các Pharisêu và cơ hội để Chúa Giêsu thể hiện quyền năng thần thánh, qua đó củng cố vị thế của Ngài. Tuy nhiên, Giuda không ngờ rằng hành động của mình lại vô tình phù hợp với kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa, trong đó Chúa Giêsu phải chịu khổ nạn và chịu chết để chuộc tội cho nhân loại. Khi nhận ra rằng sự phản bội của mình đã dẫn đến việc Chúa Giêsu bị bắt và đối mặt với cái chết, Giuda rơi vào cơn tuyệt vọng sâu sắc. Ông trả lại số tiền và tự tử, không thể chịu đựng được hậu quả của hành động mình gây ra. Giả thuyết này dẫn đến một câu hỏi thần học đầy thách thức: Nếu hành động của Giuda nằm trong kế hoạch của Thiên Chúa, liệu ông có thực sự đáng trách? Một số ý kiến cho rằng Giuda vẫn chịu trách nhiệm vì đã tự do lựa chọn phản bội, trong khi những người khác đặt vấn đề về vai trò của ông trong kế hoạch định trước của Thiên Chúa. Câu hỏi này đã làm dấy lên nhiều cuộc tranh luận, không chỉ về trách nhiệm cá nhân của Giuda mà còn về sự giao thoa giữa ý chí con người và ý định của Thiên Chúa.
Giả thuyết thứ ba cho rằng Giuda phản bội Chúa Giêsu vì những tham vọng chính trị liên quan đến phong trào Nhiệt Thành. Một số nhà nghiên cứu Kinh Thánh nhận định rằng Giuda Iscariot có thể là thành viên của nhóm Nhiệt Thành, một phong trào Do Thái chủ trương dùng bạo lực để lật đổ ách thống trị của đế quốc Rôma và giải phóng dân Israel. Từ “Iscariot” trong tiếng Hípri đôi khi được liên kết với ý nghĩa “nhiệt thành” hoặc “hiếu chiến,” và trong Tin Mừng, một tông đồ khác, Giuda Tadêô, cũng được ghi nhận là thuộc nhóm Nhiệt Thành. Vào thời của Chúa Giêsu, người Do Thái sống dưới ách thống trị khắc nghiệt của Rôma, và nhiều người, đặc biệt là các nhóm nổi dậy như Nhiệt Thành, say mê các lời tiên tri trong Cựu Ước về Đấng Mêsia. Họ tin rằng Đấng Mêsia sẽ là một lãnh tụ vĩ đại, lãnh đạo dân chúng đánh bại kẻ thù và tái lập vương quốc Israel. Trong bối cảnh này, Giuda, với tư cách là môn đệ của Chúa Giêsu, có thể đã nuôi hy vọng rằng Ngài chính là Đấng Mêsia được tiên báo. Ông chứng kiến các phép lạ của Chúa Giêsu, nghe Ngài khẳng định mình là Con Thiên Chúa, và có lẽ đã tin rằng Ngài sẽ sớm phát động một cuộc cách mạng chống lại Rôma. Tuy nhiên, khi Chúa Giêsu liên tục nhấn mạnh về Nước Trời và cứu rỗi tâm linh thay vì hành động chính trị, Giuda có thể đã trở nên thất vọng và mất kiên nhẫn. Theo giả thuyết này, Giuda quyết định phản bội Thầy mình như một bước đi liều lĩnh để ép Thiên Chúa ra tay. Ông tin rằng nếu Chúa Giêsu—Đấng Mêsia, Con Thiên Chúa—bị bắt và bị bách hại, Thiên Chúa chắc chắn sẽ can thiệp, giải cứu Con Một của Ngài và phát động một cuộc cách mạng tiêu diệt Rôma, qua đó giải phóng dân tộc. Trong suy nghĩ của Giuda, hành động phản bội có thể là một cách để thúc đẩy Chúa Giêsu hành động theo cách mà ông mong đợi, biến Ngài thành vị lãnh tụ chính trị mà người Do Thái đang khao khát. Tuy nhiên, kế hoạch này hoàn toàn sai lầm và trái với ý định của Thiên Chúa. Khi nhận ra rằng hành động của mình đã đẩy Chúa Giêsu đến cái chết thay vì khởi đầu một cuộc nổi dậy, Giuda rơi vào hối hận cùng cực và tự tử. Giả thuyết này được xem là khá thuyết phục, đặc biệt khi xét đến bối cảnh chính trị đầy biến động của thế kỷ thứ nhất, nhưng nó vẫn chỉ là suy đoán, vì Tin Mừng không xác nhận rõ ràng rằng Giuda là thành viên Nhiệt Thành hay có động cơ chính trị cụ thể. Dù vậy, nó giúp chúng ta hiểu được những kỳ vọng đa dạng mà người Do Thái, bao gồm cả Giuda, đặt vào Chúa Giêsu trong thời kỳ đầy căng thẳng đó.
Mỗi giả thuyết—tham tiền, hiểu lầm về quyền năng của Chúa Giêsu, và tham vọng chính trị—đều cung cấp một góc nhìn khác nhau về hành động của Giuda, nhưng không giả thuyết nào đưa ra câu trả lời chắc chắn. Sự phức tạp trong động cơ của Giuda càng trở nên khó hiểu hơn khi xét đến vai trò của ông trong lịch sử cứu độ. Nếu cái chết của Chúa Giêsu là cần thiết để cứu chuộc nhân loại, và sự phản bội của Giuda đã góp phần vào kế hoạch này, liệu Giuda có hoàn toàn đáng bị lên án? Một số nhà thần học cho rằng, dù hành động của Giuda là tội lỗi, nhưng nó vẫn nằm trong sự quan phòng của Thiên Chúa, đặt ra câu hỏi về mối quan hệ giữa ý định của Thiên Chúa và ý chí tự do của con người. Những người khác nhấn mạnh rằng Giuda đã tự do lựa chọn phản bội, khiến ông phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Các sách Tin Mừng khắc họa Giuda như một nhân vật bi thảm, bị giằng xé bởi hối hận nhưng không tìm được con đường để xin ơn tha thứ, trái ngược với Phêrô, người dù chối Chúa nhưng đã ăn năn và được phục hồi. Sự tương phản này nhấn mạnh khả năng sa ngã của con người cũng như sức mạnh biến đổi của ân sủng, những chủ đề cốt lõi trong thần học Kitô giáo.
Câu chuyện của Giuda không chỉ là một sự kiện lịch sử mà còn là một lời mời gọi sâu sắc để chúng ta suy ngẫm về chính mình. Việc thiếu bằng chứng rõ ràng về động cơ nội tâm của Giuda nhắc nhở chúng ta về giới hạn của sự hiểu biết con người, và sự im lặng của Giáo Hội về số phận vĩnh cửu của ông kêu gọi chúng ta tránh những phán xét vội vàng. Giuda là một nhân vật phức tạp, vừa đáng thương vừa đáng trách, đại diện cho những yếu đuối và sai lầm mà bất kỳ ai trong chúng ta cũng có thể mắc phải. Dù hành động của ông xuất phát từ lòng tham, sự hiểu lầm, hay nhiệt huyết chính trị sai hướng, hậu quả của nó là không thể đảo ngược, nhưng đồng thời cũng mở đường cho hành động cứu chuộc vĩ đại qua thập giá. Khi suy ngẫm về bí ẩn này, chúng ta được mời gọi nhìn vào tâm hồn mình, nhận ra những cám dỗ và kỳ vọng sai lầm có thể dẫn chúng ta đi lệch hướng. Câu chuyện của Giuda là một lời cảnh tỉnh về sự mong manh của đức tin, tầm quan trọng của lòng trung thành, và sự cần thiết của ân sủng Thiên Chúa để giúp chúng ta đứng vững trước những thử thách. Qua đó, chúng ta được khuyến khích cầu nguyện và tìm kiếm sự hướng dẫn của Thiên Chúa, để không rơi vào những sai lầm như Giuda, mà thay vào đó, sống một đời sống trung thành với tình yêu và ý muốn của Ngài.
Lm. Anmai, CSsR
