Ở BÊN CẠNH MỘT NGƯỜI HAY TỨC GIẬN, THÌ PHẢI SỐNG THẾ NÀO?

Trong hành trình xây dựng tổ ấm gia đình, bên cạnh những khoảnh khắc ngọt ngào, hạnh phúc, có những thực tại gai góc mà chúng ta được mời gọi đối diện với tất cả lòng can đảm và đức tin. Một trong những thử thách lớn lao và bào mòn nhất, có lẽ chính là việc sống chung dưới một mái nhà với một người bạn đời, một người thân yêu hay nổi nóng, tức giận.

Đó là một thử thách rất lớn cho trái tim.

Nỗi đau này không đến từ việc chúng ta thiếu vắng tình thương. Trái lại, chính vì yêu thương mà chúng ta ở lại, và cũng chính vì yêu thương mà trái tim chúng ta đau đớn. Chúng ta đau vì cơn giận của họ, đôi khi như một ngọn lửa – thiêu rụi dần sự bình yên trong ngôi nhà, trong mối quan hệ. Nó tạo ra một bầu không khí nặng nề của sự sợ hãi, lo âu, khiến cho ngôi nhà, vốn phải là một bến đỗ bình an, lại trở thành một nơi chốn bất an, khó thở.

Nhưng, với con mắt của đức tin, chúng ta được mời gọi nhìn sâu hơn, vượt qua những biểu hiện bên ngoài. Bạn có nhận ra không? Người hay tức giận thường không hẳn vì họ “xấu tính”. Mà là bởi bên trong họ có quá nhiều vết thương chưa lành, có những ức chế bị kìm nén, có sự bất lực không biết nói thành lời. Cơn giận dữ thường chỉ là lớp vỏ bọc mỏng manh, là tiếng kêu la méo mó của một tâm hồn đang đau đớn. Cơn giận chỉ là lớp áo ngoài cho những nỗi sợ, nỗi đau… mà họ chưa từng dám đối diện.

Tuy nhiên, khi ta ở cạnh một người hay tức giận, lòng thương cảm dành cho họ không thể là lý do để chúng ta phớt lờ đi nỗi đau của chính mình. Ta cũng cần thành thật tự vấn: Liệu ta có đang bị cuốn vào vòng xoáy tiêu cực ấy? Liệu ta có đang phải chịu đựng quá nhiều, đến mức chính trái tim mình cũng đầy thương tổn?

Bài suy tư này không phải là một tập hợp những công thức kỳ diệu, nhưng là một lời mời gọi cùng nhau bước vào một hành trình khám phá dưới ánh sáng Tin Mừng. Chúng ta sẽ cùng nhau:

1. Hiểu về bản chất và gốc rễ của cơn giận: Nhìn nhận cơn giận không chỉ là một biểu hiện tính cách, mà còn là triệu chứng của những vết thương tâm hồn sâu xa, và xét nó dưới lăng kính của đức tin Kitô giáo.
2. Tìm kiếm một lối đáp trả theo tinh thần Kitô giáo: Khám phá sức mạnh của lòng thương cảm, sự kiên nhẫn và tình yêu noi gương Đức Kitô, Đấng hiền lành và khiêm nhường trong lòng.
3. Học cách bảo vệ bản thân và vun trồng sự bình an: Trang bị những phương thế thực tế để thiết lập những ranh giới lành mạnh, bảo vệ năng lượng tích cực của bản thân và sự an toàn của con cái.
4. Tín thác vào hành trình chữa lành: Nhận ra vai trò không thể thiếu của ân sủng Chúa, của lời cầu nguyện, và của sự trợ giúp từ cộng đoàn và các chuyên gia.

Ở bên cạnh một người hay tức giận… cần rất nhiều kiên nhẫn, và cũng cần rất nhiều bản lĩnh. Mong rằng qua những trang viết này, Thiên Chúa sẽ ban cho bạn và tôi ơn can đảm để có thể bao dung cho người khác, và đồng thời cũng biết cách bảo vệ chính bản thân mình.

CHƯƠNG 1: HIỂU VỀ CƠN GIẬN – NGỌN LỬA THIÊU RỤI BÌNH YÊN

Để có thể đối diện và ứng xử một cách khôn ngoan, trước hết chúng ta cần hiểu rõ về “kẻ thù” vô hình đang âm thầm phá hoại sự bình an của gia đình mình. Cơn giận là gì, nó đến từ đâu và để lại những hậu quả tàn khốc nào?

1.1. Cơn Giận Là Gì? Biểu Hiện và Hậu Quả

Xét về mặt tâm lý, giận dữ là một cảm xúc tự nhiên của con người, một phản ứng thường thấy khi chúng ta cảm thấy bị đe dọa, bị đối xử bất công, bị cản trở hoặc bị tổn thương. Tự nó, cảm xúc này không hoàn toàn là xấu. Đôi khi, một sự tức giận chính đáng (righteous anger) có thể là động lực để chúng ta chống lại sự ác, bảo vệ sự thật và công lý, như hình ảnh Chúa Giêsu nổi giận và thanh tẩy Đền Thờ (x. Ga 2, 13-22).

Tuy nhiên, vấn đề chúng ta đang bàn ở đây là cơn giận mất kiểm soát, cơn giận trở thành một thói quen, một kiểu phản ứng thường trực trước những va chạm trong cuộc sống. Nó có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức:

• Bùng nổ bằng lời nói: La hét, chửi bới, dùng những lời lẽ cay nghiệt, miệt thị, xúc phạm nhân phẩm của người khác.
• Bạo lực thể chất: Đập phá đồ đạc, và trong những trường hợp tồi tệ nhất, là hành vi vũ phu, bạo hành người bạn đời và con cái.
• “Chiến tranh lạnh”: Im lặng một cách đáng sợ, dùng sự im lặng như một vũ khí để trừng phạt, tạo ra một không khí căng thẳng, nặng nề.
• Gây hấn thụ động (Passive-aggression): Không trực tiếp thể hiện sự tức giận, nhưng lại có những hành động ngấm ngầm để phá hoại, mỉa mai, chỉ trích sau lưng, hoặc tỏ thái độ bất hợp tác.

Dù biểu hiện dưới hình thức nào, cơn giận mất kiểm soát cũng để lại những hậu quả vô cùng tàn khốc. Nó giống như một trận cháy rừng, không chỉ thiêu rụi cây cối mà còn làm cho mảnh đất trở nên cằn cỗi, khó có thể phục hồi.

• Đối với mối quan hệ vợ chồng: Cơn giận phá hủy lòng tin, sự tôn trọng và sự gần gũi. Người phải chịu đựng sống trong tâm trạng lo sợ, bất an, lúc nào cũng phải “nhìn trước ngó sau”, không dám sống thật với con người của mình vì sợ làm phật lòng người kia. Tình yêu dần dần bị thay thế bởi sự chịu đựng, sự xa cách và nỗi cô đơn ngay trong chính ngôi nhà của mình.
• Đối với con cái: Trẻ em lớn lên trong một gia đình có người hay tức giận là những nạn nhân thầm lặng và đáng thương nhất. Bầu không khí căng thẳng ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ. Chúng có thể trở nên nhút nhát, lo âu, hoặc ngược lại, cũng học theo và trở nên hung hăng, hay cáu gắt. Những tiếng la hét, những cuộc cãi vã của cha mẹ sẽ trở thành những vết sẹo hằn sâu trong ký ức tuổi thơ của các em.
• Đối với chính người hay tức giận: Họ cũng chính là nạn nhân của cơn giận của mình. Sau mỗi lần bùng nổ, họ có thể cảm thấy hối hận, tội lỗi, nhưng lại bất lực không thể thoát ra khỏi vòng lặp đó. Cơn giận bào mòn sức khỏe thể chất (gây ra các bệnh về tim mạch, huyết áp), và hủy hoại sự bình an trong tâm hồn.

1.2. Nhìn Sâu Vào Gốc Rễ: Cơn Giận là Lớp Áo Ngoài Của Nỗi Đau

Để có thể yêu thương một người hay tức giận, chúng ta cần một ơn đặc biệt: ơn nhìn thấy những gì ẩn giấu đằng sau cơn giận của họ. Như phần mở đầu đã gợi ý, cơn giận thường không phải là vấn đề chính, nó chỉ là bề nổi của một tảng băng chìm. Bên dưới mặt nước lạnh giá của sự tức giận, là cả một khối những nỗi đau, những vết thương chưa được chữa lành.

• Những tổn thương từ quá khứ: Rất nhiều người hay tức giận đã từng là những đứa trẻ lớn lên trong một môi trường thiếu an toàn, bị bạo hành, bị bỏ rơi, hoặc chứng kiến sự bạo hành giữa cha mẹ. Họ đã không được dạy cách xử lý cảm xúc một cách lành mạnh. Cơn giận là cách duy nhất họ biết để tự vệ, để thể hiện nỗi đau, hoặc đơn giản là họ đang lặp lại mô thức hành vi mà họ đã quan sát được từ thời thơ ấu.
• Sự bất lực và mất kiểm soát: Khi một người cảm thấy bất lực trước một tình huống nào đó (áp lực công việc, khó khăn tài chính, bệnh tật), họ có thể chuyển hóa cảm giác bất lực đó thành sự tức giận. Tức giận tạo ra một ảo giác về sức mạnh và sự kiểm soát, dù chỉ là trong chốc lát.
• Những kỳ vọng không được đáp ứng: Một số người mang trong mình những kỳ vọng không thực tế về bản thân, về người bạn đời và về cuộc sống. Khi thực tế không như mong đợi, họ cảm thấy thất vọng, và sự thất vọng này dễ dàng biến thành sự tức giận, đổ lỗi cho người khác.
• Sự kiêu ngạo và cái tôi bị tổn thương: Đôi khi, cơn giận bùng lên khi cái tôi của một người cảm thấy bị đe dọa, bị chỉ trích, hoặc bị xem thường. Họ nổi giận để che giấu cảm giác yếu đuối và bất an bên trong.

Hiểu được những gốc rễ này không phải để bào chữa hay dung túng cho hành vi sai trái của họ. Nhưng nó giúp chúng ta thay đổi góc nhìn: từ việc nhìn họ như một “kẻ xấu”, một “hung thần”, sang việc nhìn họ như một người anh em, một người bạn đời đang mang trong mình những thương tích nặng nề. Và một người bị thương thì cần được chữa lành, chứ không phải bị trừng phạt thêm.

1.3. Lăng Kính Kitô Giáo về Tội Nóng Giận

Giáo Hội, trong sự khôn ngoan của mình, đã xếp tội nóng giận (ira) vào một trong Bảy Mối Tội Đầu. Tại sao vậy? Bởi vì cơn giận khi trở thành một đam mê xấu, nó sẽ trực tiếp đi ngược lại với nhân đức nền tảng nhất của Kitô giáo: Đức Mến (Caritas).

• Nóng giận chống lại tình yêu thương: Tình yêu tìm kiếm điều tốt cho người khác, còn nóng giận lại muốn làm hại, muốn trả thù, muốn thấy người khác đau khổ. Nó làm cho trái tim ra chai đá, không còn khả năng cảm thông và tha thứ.
• Nóng giận phá vỡ sự hiệp thông: Thiên Chúa là sự hiệp thông của Ba Ngôi. Gia đình được gọi là “Hội Thánh tại gia”, một cộng đoàn của sự hiệp thông trong tình yêu. Cơn giận dữ, với những lời lẽ chia rẽ, những hành động bạo lực, sẽ cắt đứt sợi dây hiệp thông này, biến gia đình thành một chiến trường.
• Nóng giận là một hình thức của sự kiêu ngạo: Thường thì, người ta nổi giận vì cho rằng mình đúng, người khác sai, và mình có quyền phán xét, trừng phạt người khác. Đây là thái độ tự đặt mình lên vị trí của Thiên Chúa, Đấng phán xét duy nhất.

Thánh Phaolô đã khuyên nhủ rất rõ ràng: “Hãy trút bỏ tất cả những cái đó: nào là giận dữ, nóng nảy, độc ác, nào là chửi bới, nói tục nói bậy… Đừng nói dối nhau” (Cl 3, 8-9). Chúa Giêsu còn đi xa hơn khi Ngài đặt cơn giận trong lòng ngang hàng với tội giết người: “Anh em đã nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ giết người. Ai giết người, thì đáng bị đưa ra toà. Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: Ai giận anh em mình, thì đáng bị đưa ra toà” (Mt 5, 21-22).

Như vậy, chúng ta cần có một cái nhìn quân bình. Một mặt, chúng ta cảm thông với những vết thương là nguyên nhân sâu xa của cơn giận. Mặt khác, chúng ta phải xác tín rằng hành vi giận dữ mất kiểm soát, gây tổn thương cho người khác là một điều sai trái, một tội lỗi cần phải được hoán cải. Sự quân bình này chính là chìa khóa để chúng ta có thể vừa yêu thương họ, vừa bảo vệ được chính mình.

CHƯƠNG 2: ĐÁP LẠI CƠN GIẬN BẰNG TÌNH YÊU KITÔ GIÁO

Khi đối diện với một cơn giận dữ đang bùng lên như ngọn lửa, phản ứng tự nhiên của con người thường là một trong hai thái cực: hoặc là “đổ thêm dầu vào lửa” bằng cách cãi lại, hoặc là sợ hãi co mình lại và chịu đựng. Tuy nhiên, với tư cách là người Kitô hữu, chúng ta được mời gọi có một phản ứng thứ ba: một phản ứng siêu nhiên, được gợi hứng từ chính Đức Kitô và được trợ lực bởi ân sủng của Ngài.

2.1. Phản Ứng Tự Nhiên vs. Phản Ứng Siêu Nhiên

Phản ứng tự nhiên của chúng ta khi bị tấn công bằng lời nói hay thái độ giận dữ là tự vệ. Cái tôi của chúng ta bị tổn thương, và nó muốn đáp trả ngay lập tức. Chúng ta muốn chứng minh mình đúng, đối phương sai. Chúng ta muốn “ăn miếng trả miếng”. Kết quả là, “lửa gặp lửa, chỉ có thể cháy lớn hơn.” Cuộc cãi vã leo thang, những lời lẽ tổn thương hơn được tung ra, và cuối cùng, cả hai đều chìm trong sự mệt mỏi, cay đắng và xa cách.

Phản ứng siêu nhiên, ngược lại, không đến từ bản năng tự vệ của chúng ta, mà đến từ một sự lựa chọn của ý chí được đức tin soi sáng. Đó là khả năng giữ được sự bình tĩnh, không để mình bị cuốn theo cảm xúc của đối phương, và đáp lại bằng một thái độ khác, một thái độ phá vỡ vòng xoáy của sự tức giận. Đây là điều vô cùng khó khăn, nếu không muốn nói là không thể, nếu chỉ dựa vào sức riêng của con người. Nó đòi hỏi một sự luyện tập tâm linh và một sự cậy trông phó thác vào ơn Chúa.

2.2. Noi Gương Đức Kitô: Lòng Thương Xót Dành Cho Người Mang Thương Tích

Mẫu gương tuyệt vời nhất cho chúng ta chính là Đức Giêsu. Hãy chiêm ngắm cách Ngài đối xử với những con người tội lỗi, những người mang trong mình đầy những giận dữ, ghen ghét và thành kiến.

Khi đối diện với những người Pharisêu luôn tìm cách gài bẫy và lên án Ngài, Chúa Giêsu một mặt rất cương quyết với sự thật, vạch trần thói giả hình của họ, nhưng mặt khác, Ngài không bao giờ tỏ ra hận thù hay khinh miệt cá nhân họ. Ngài vẫn thấy được trong họ những con người cần được cứu độ.

Đỉnh cao của thái độ này được thể hiện trên thập giá. Giữa những đau đớn tột cùng về thể xác và tinh thần, bị bao vây bởi sự giận dữ, chế nhạo và thù hận của đám đông, Chúa Giêsu đã thốt lên lời cầu nguyện không tưởng: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết việc họ làm” (Lc 23, 34).

Trong câu nói này, Chúa Giêsu đã làm hai điều phi thường. Thứ nhất, Ngài tha thứ. Thứ hai, Ngài tìm một lý do để cảm thông (“vì họ không biết việc họ làm”). Họ không biết rằng họ đang đóng đinh chính Con Thiên Chúa. Họ không biết rằng sự giận dữ của họ bắt nguồn từ sự ngu muội, sợ hãi và áp lực từ những người lãnh đạo.

Noi gương Đức Kitô, chúng ta được mời gọi, trong khả năng của mình, để áp dụng tinh thần này vào cuộc sống gia đình. Khi người bạn đời nổi giận, thay vì chỉ thấy một “kẻ tấn công”, chúng ta hãy cầu xin ơn Chúa để có thể thấy một “người không biết việc mình làm” – một người đang bị chính những vết thương, những nỗi sợ hãi bên trong điều khiển. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh của tình yêu có khả năng nhìn thấy con người thật của họ, con người được Thiên Chúa yêu thương, đang bị che khuất bởi cơn giận.

2.3. “Thấu Hiểu Gốc Rễ Thay Vì Chỉ Nhìn Vào Biểu Hiện”

Đây chính là việc thực hành lòng thương cảm Kitô giáo. Nó đòi hỏi một sự nỗ lực có ý thức để chuyển sự tập trung của chúng ta.

• Thay vì hỏi “Tại sao anh/cô ta lại đối xử với tôi như vậy?”, hãy thử hỏi: “Điều gì đang thực sự xảy ra bên trong anh/cô ấy lúc này?”
• Thay vì nghĩ “Anh/cô ta thật vô lý!”, hãy thử nghĩ: “Nỗi sợ nào, nỗi đau nào đang khiến anh/cô ta hành động một cách vô lý như thế?”

Khi chúng ta bắt đầu đặt những câu hỏi này, trái tim chúng ta sẽ dần dần mềm lại. Sự phán xét được thay thế bằng sự tò mò cảm thông. Sự oán giận được thay thế bằng lòng trắc ẩn. Chúng ta bắt đầu nhìn người bạn đời của mình không phải như một đối thủ trong một cuộc chiến, mà như một người đồng hành đang gặp khó khăn trên hành trình cuộc đời.

Sự thấu hiểu này sẽ thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tương tác. Có thể chúng ta sẽ không nói gì cả, chỉ im lặng và cầu nguyện cho họ. Có thể chúng ta sẽ chọn một thời điểm khác, khi cả hai đã bình tĩnh, để bắt đầu một cuộc trò chuyện nhẹ nhàng: “Em/anh thấy dạo này anh/em có vẻ căng thẳng. Có chuyện gì đang làm anh/em phiền lòng phải không?”

Một lần nữa, cần phải nhấn mạnh: thấu hiểu không có nghĩa là đồng tình hay chấp nhận hành vi sai trái. Chúng ta không nói: “Anh cứ la hét đi, vì em biết anh bị tổn thương”. Không. Nhưng sự thấu hiểu cho phép chúng ta có một thái độ nội tâm khác, một thái độ không đổ thêm dầu vào lửa, mà là thái độ của một người làm vườn kiên nhẫn, mong muốn chữa lành mảnh đất khô cằn.

2.4. Thực Hành Đức Ái Kiên Nhẫn theo Thánh Phaolô (1 Cr 13, 4-7)

Thánh thi về Đức Mến của Thánh Phaolô không phải là một bài thơ lãng mạn, mà là một cẩm nang thực hành cho đời sống Kitô hữu, đặc biệt hữu ích khi sống với một người khó tính.

“Đức mến thì nhẫn nhục, hiền hậu”: Nhẫn nhục không phải là sự chịu đựng một cách thụ động, mà là sức mạnh chịu đựng sự khiêu khích mà không trả đũa. Đó là khả năng giữ bình tĩnh khi sóng gió nổi lên. Hiền hậu là hành động tích cực. Đó là đáp lại sự gay gắt bằng một lời nói nhẹ nhàng, đáp lại sự căng thẳng bằng một cử chỉ quan tâm (dù rất khó).

“Đức mến không ghen tương, không vênh vang, không tự đắc, không làm điều bất chính, không tìm tư lợi”: Trong một cuộc cãi vã, cơn giận thường đi kèm với mong muốn “chiến thắng”, chứng tỏ mình đúng. Đức mến mời gọi chúng ta từ bỏ cái tôi đó. Mục tiêu không phải là ai thắng ai thua, mà là làm thế nào để cả hai cùng thắng, làm thế nào để mối quan hệ được chữa lành.

“Không nóng nảy, không nuôi hận thù”: Đây là một thách đố kép. Không nóng nảy tức là không để cơn giận của người kia kích hoạt cơn giận của chính mình. Không nuôi hận thù tức là thực hành sự tha thứ mỗi ngày, không ghi sổ những lỗi lầm của họ để rồi “tính sổ” vào một dịp khác. “Chớ để mặt trời lặn mà cơn giận vẫn còn” (Ep 4, 26).

“Đức mến tha thứ tất cả, tin tưởng tất cả, hy vọng tất cả, chịu đựng tất cả”: Tha thứ tất cả: Tha thứ không phải là quên đi, nhưng là quyết định không để quá khứ làm tổn hại đến hiện tại và tương lai. Tin tưởng và hy vọng tất cả: Vẫn tin vào điều tốt đẹp nơi con người họ, và hy vọng vào quyền năng biến đổi của Thiên Chúa. Chịu đựng tất cả: Đây là sự kiên trì, bền đỗ trong tình yêu, ngay cả khi chưa thấy kết quả.

Sống được những điều này là một lý tưởng cao vời. Nhưng chính khi nhận ra sự yếu đuối của mình, chúng ta lại càng thấy cần phải bám vào Chúa, nguồn mạch của mọi tình yêu và sự kiên nhẫn.

CHƯƠNG 3: BẢO VỆ BẢN THÂN VÀ GIA ĐÌNH – LÒNG BAO DUNG CÓ BẢN LĨNH

Tình yêu thương và lòng bao dung Kitô giáo không bao giờ đồng nghĩa với sự nhu nhược hay việc cho phép người khác lạm dụng mình. Đức Giêsu vừa là Con Chiên hiền lành chịu sát tế, vừa là Sư Tử của chi tộc Giuđa, mạnh mẽ chống lại sự ác. Do đó, ở bên cạnh một người hay tức giận, bên cạnh việc thực hành lòng thương cảm, chúng ta cũng có một bổn phận quan trọng không kém: bảo vệ sự bình an và phẩm giá của chính mình, cũng như của con cái. Đây là lòng bao dung có bản lĩnh.

3.1. Thương Không Có Nghĩa Là Chịu Đựng Tất Cả

Nhiều người, đặc biệt là phụ nữ trong các xã hội truyền thống, có một quan niệm sai lầm rằng “hy sinh” trong hôn nhân có nghĩa là phải câm lặng chịu đựng mọi sự đối xử tệ bạc. Đây không phải là tinh thần của Kitô giáo.

Đức Ái (Caritas) luôn tìm kiếm điều tốt đẹp thật sự cho người mình yêu. Đôi khi, để cho người kia tiếp tục lún sâu vào trong thói quen giận dữ, la hét, lạm dụng… mà không có bất kỳ phản kháng nào, không phải là yêu thương họ, mà là đang tiếp tay cho sự dữ, đang để cho họ làm hại chính linh hồn của họ và làm hại những người xung quanh.

Một tình yêu đích thực, một tình yêu có bản lĩnh, là khi chúng ta dám nói “Không” với hành vi sai trái, không phải vì ghét bỏ con người họ, mà chính vì yêu thương con người thật của họ và mong muốn họ được trở nên tốt hơn.

3.2. “Giữ Sự Bình Tĩnh Cho Chính Mình Trước Tiên”

Đây là nguyên tắc số một và cũng là khó nhất. Bạn không thể dập tắt một đám cháy nếu chính bạn cũng đang bốc cháy. Bạn không thể mang lại bình an cho người khác nếu chính bạn đang hỗn loạn. Vì vậy, việc đầu tiên cần làm khi cơn giận của người kia bùng lên là tập trung vào việc giữ sự ổn định cho chính mình.

• Học cách thở sâu: Đây là một kỹ thuật đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả. Khi cảm thấy tim mình bắt đầu đập nhanh, cảm xúc bắt đầu dâng trào, hãy dừng lại. Hít một hơi thật sâu vào bằng mũi, giữ lại vài giây, rồi thở ra từ từ bằng miệng. Việc này giúp điều hòa lại hệ thần kinh và cho bạn một khoảnh khắc để lấy lại quyền kiểm soát.
• Lùi lại một bước: Nếu có thể, hãy tạm thời rời khỏi căn phòng. Đây không phải là hành động bỏ chạy, mà là một hành động chiến lược để “tránh voi chẳng xấu mặt nào”. Bạn có thể nói một cách bình tĩnh: “Em/anh nghĩ chúng ta cần một chút không gian. Chúng ta sẽ nói chuyện này sau khi cả hai đã bình tĩnh hơn.”
• Cầu nguyện thầm: Trong những giây phút căng thẳng đó, một lời cầu nguyện ngắn gọn có thể là chiếc phao cứu sinh cho tâm hồn bạn. Hãy lặp đi lặp lại trong tâm trí: “Lạy Chúa Giêsu, xin ban bình an cho con”, “Lạy Mẹ Maria, xin cứu giúp con”, hoặc đơn giản chỉ là tên thánh “Giêsu”. Lời cầu nguyện này giúp bạn kết nối lại với Chúa, Đấng là nguồn bình an, thay vì kết nối với sự hỗn loạn của người kia.

Trở thành một “sự hiện diện không lo âu” (non-anxious presence) giữa một cơn bão là một ơn lớn. Sự bình tĩnh của bạn, dù không dập tắt được cơn giận của họ ngay lập tức, nhưng ít nhất nó cũng không làm cho tình hình tồi tệ hơn.

3.3. “Đặt Ranh Giới An Toàn Cho Bản Thân”

Thiết lập ranh giới là một trong những kỹ năng quan trọng nhất để sống lành mạnh, đặc biệt là trong các mối quan hệ khó khăn. Ranh giới trong Kitô giáo không phải là những bức tường để ngăn cách người khác, mà là những hàng rào cần thiết để bảo vệ “khu vườn tâm hồn” mà Chúa đã ban cho bạn, bảo vệ phẩm giá con cái Chúa của bạn.

Đặt ranh giới cần sự rõ ràng, kiên quyết nhưng không hung hăng.

• Ranh giới về lời nói: “Anh/em tức giận, em/anh hiểu. Nhưng em/anh không chấp nhận việc anh/em dùng những lời lẽ xúc phạm hay chửi thề với em/anh. Nếu anh/em tiếp tục, em/anh sẽ không nói chuyện tiếp.”
• Ranh giới về hành vi: “Em/anh sẽ không tranh cãi trước mặt các con. Nếu anh/em muốn nói chuyện, chúng ta sẽ đợi sau khi các con đã đi ngủ.” Hoặc: “Việc anh/em đập phá đồ đạc làm em/anh và các con sợ hãi. Điều này không thể tiếp diễn.”
• Ranh giới về sự an toàn: Trong những trường hợp nghiêm trọng, khi cơn giận biến thành bạo lực thể chất, ranh giới tuyệt đối phải là sự an toàn. Bạn cần phải nói rõ: “Em/anh không bao giờ được phép đụng tay đụng chân vào anh/em. Nếu điều đó xảy ra, anh/em sẽ phải tìm sự giúp đỡ từ bên ngoài (gia đình, cha xứ, cơ quan chức năng).”

Đặt ranh giới không phải để rời bỏ, mà để bảo vệ tình yêu và chính bản thân. Nó gửi đi một thông điệp rõ ràng: “Em/anh yêu anh/em, nhưng em/anh cũng yêu và tôn trọng chính mình. Em/anh yêu mối quan hệ của chúng ta, và chính vì thế em/anh không thể để cho hành vi giận dữ này phá hủy nó.” Việc này đòi hỏi rất nhiều can đảm, nhưng nó là điều cần thiết để mối quan hệ có cơ hội được chữa lành một cách lành mạnh.

3.4. Bảo Vệ Con Cái – Những Nạn Nhân Thầm Lặng

Đây là một bổn phận thiêng liêng và không thể thoái thác. Dù bạn có thể chịu đựng được, nhưng con cái thì không. Tâm hồn non nớt của các em sẽ bị tổn thương nặng nề bởi những cuộc cãi vã và bầu không khí giận dữ.

• Đừng để con cái chứng kiến: Cố gắng hết sức để không tranh cãi, la hét trước mặt con cái. Nếu một cuộc xung đột bắt đầu, hãy tìm cách đưa con đến một nơi an toàn khác.
• Giải thích và trấn an: Sau một sự việc không hay, hãy nói chuyện với con một cách phù hợp với lứa tuổi. Hãy trấn an chúng rằng đó không phải là lỗi của chúng, và cha mẹ vẫn yêu thương chúng. Ví dụ: “Lúc nãy ba/mẹ có lớn tiếng vì ba/mẹ đang có chuyện không vui. Ba/mẹ xin lỗi đã làm con sợ. Chuyện này không phải tại con đâu nhé.”
• Tạo ra những “ốc đảo bình an”: Dù không khí chung có căng thẳng, hãy cố gắng tạo ra những không gian và thời gian bình an riêng cho con, nơi chúng cảm thấy được yêu thương và an toàn tuyệt đối, ví dụ như giờ đọc sách trước khi ngủ, những buổi đi chơi riêng với con.

Bảo vệ con cái đôi khi đòi hỏi những quyết định rất khó khăn. Nhưng hãy luôn nhớ rằng, trách nhiệm hàng đầu của cha mẹ là tạo ra một môi trường an toàn cho sự phát triển của con cái.

CHƯƠG 4: HÀNH TRÌNH CHỮA LÀNH – CẦN ÂN SỦNG VÀ SỰ TRỢ GIÚP

Việc chữa lành những vết thương do cơn giận gây ra, cả cho người hay tức giận và cho những người xung quanh, là một hành trình dài và đòi hỏi sự kiên trì. Đây không phải là cuộc chiến mà chúng ta có thể chiến đấu một mình. Chúng ta cần đến sự trợ giúp từ Thiên Chúa và từ cộng đoàn.

4.1. Sức Mạnh Của Lời Cầu Nguyện

Trong mọi thử thách, cầu nguyện luôn là nguồn sức mạnh và là nơi trú ẩn an toàn nhất của người Kitô hữu.

• Cầu nguyện cho người bạn đời: Hãy dâng họ lên cho Chúa mỗi ngày. Không phải là lời cầu nguyện theo kiểu “Lạy Chúa, xin thay đổi con người tệ bạc này”, mà là một lời cầu nguyện đầy lòng thương xót: “Lạy Chúa, xin chữa lành những vết thương trong tâm hồn của chồng/vợ con. Xin ban cho anh/cô ấy sự bình an mà chỉ một mình Chúa mới có thể ban tặng. Xin cho anh/cô ấy nhận ra tình yêu của Chúa.”
• Cầu nguyện cho chính mình: Đây là điều cực kỳ quan trọng. Hãy xin Chúa ban cho bạn những ơn cần thiết để sống trong hoàn cảnh này:
  • Ơn kiên nhẫn: Để không nản lòng thoái chí.
  • Ơn khôn ngoan: Để biết lúc nào nên im lặng, lúc nào nên lên tiếng, và nên nói điều gì.
  • Ơn can đảm: Để dám thiết lập những ranh giới cần thiết.
  • Ơn tha thứ: Để tâm hồn không bị chai cứng bởi sự oán giận.
  • Ơn bình an: Để giữ được sự thanh thản giữa sóng gió.
• Cầu nguyện cho mối quan hệ: Hãy dâng Giao Ước Hôn Phối của bạn cho Thánh Tâm Chúa Giêsu và Trái Tim Vô Nhiễm Mẹ Maria. Xin Thánh Gia Thất, gương mẫu của mọi gia đình, cầu bầu và gìn giữ gia đình bạn. Nếu có thể, hãy mời gọi người bạn đời cùng đọc một kinh Lạy Cha trước khi đi ngủ, dù cho ban ngày có căng thẳng. Hành động nhỏ này có thể là một hạt giống bình an được gieo vào tâm hồn cả hai.

4.2. Đừng Ngại Tìm Kiếm Sự Trợ Giúp

Thiên Chúa hành động không chỉ một cách trực tiếp, mà còn qua những con người khác. Việc tìm kiếm sự giúp đỡ không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay thất bại, mà là dấu hiệu của sự khiêm tốn và khôn ngoan.

• Tìm đến vị linh hướng hoặc cha xứ: Hãy tâm sự với một vị linh mục mà bạn tin tưởng. Ngài có thể cho bạn những lời khuyên dưới ánh sáng đức tin, ban Bí tích Giải tội giúp bạn nhận được ơn tha thứ và sức mạnh, và cùng cầu nguyện cho gia đình bạn.
• Tìm đến chuyên gia tâm lý: Đây là một bước đi rất cần thiết và dũng cảm. Một chuyên gia tâm lý, đặc biệt là người có hiểu biết về đức tin Công giáo, có thể giúp:
  • Người hay tức giận: Hiểu được nguồn gốc cơn giận của mình, nhận diện những yếu tố kích hoạt, và học những kỹ năng kiểm soát cảm xúc một cách lành mạnh.
  • Bạn: Học cách ứng phó hiệu quả, chữa lành những tổn thương của chính mình, và củng cố sức mạnh nội tâm.
  • Cả hai: Tham vấn cặp đôi để cải thiện cách giao tiếp, giải quyết xung đột một cách xây dựng. Hãy coi các khoa học về tâm lý như là một hồng ân Chúa ban để giúp chúng ta hiểu hơn về con người và chữa lành những thương tổn của mình.

4.3. Vai Trò Của Cộng Đoàn Yêu Thương

“Hãy mang gánh nặng cho nhau” (Gl 6, 2). Đừng chịu đựng một mình trong im lặng.

• Tâm sự với một người bạn thân đáng tin cậy: Chia sẻ nỗi lòng với một người bạn khôn ngoan, biết lắng nghe và không phán xét có thể giúp bạn vơi đi gánh nặng rất nhiều.
• Tham gia một nhóm nhỏ trong giáo xứ: Các nhóm dành cho gia đình, các cặp vợ chồng… có thể là một môi trường an toàn để bạn chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm và nhận được sự nâng đỡ, cầu nguyện từ những người cùng cảnh ngộ.
• Nhờ cậy sự giúp đỡ của gia đình hai bên: Nếu có thể, hãy tìm đến những người lớn tuổi, khôn ngoan trong gia đình để nhờ họ khuyên nhủ, can thiệp một cách khéo léo.

Sự cô lập là mảnh đất màu mỡ cho sự tuyệt vọng. Ngược lại, sự hiệp thông trong cộng đoàn mang lại sức mạnh và niềm hy vọng.

4.4. Nuôi Dưỡng Hy Vọng Kitô Giáo

Hành trình chữa lành này có thể rất dài, có những lúc tiến bộ, nhưng cũng có những lúc thụt lùi. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy kiệt sức và muốn bỏ cuộc.

Những lúc đó, hãy nhớ rằng niềm hy vọng của chúng ta không đặt vào khả năng thay đổi của con người, dù là của chính bạn hay của người bạn đời. Niềm hy vọng của người Kitô hữu được đặt vào một nền tảng vững chắc hơn nhiều: quyền năng vô biên và tình yêu không bao giờ tàn phai của Thiên Chúa.

Ngài là Đấng có thể làm cho sa mạc nở hoa, có thể biến đổi những trái tim chai đá nhất. “Đối với Thiên Chúa, mọi sự đều có thể được” (Mt 19, 26).

Hãy bám vào niềm hy vọng đó. Hãy tập trung vào những tiến bộ nhỏ nhất. Hãy ăn mừng những khoảnh khắc bình an, dù là ngắn ngủi. Mỗi một lần bạn giữ được bình tĩnh, mỗi một lần bạn đáp lại sự giận dữ bằng một cử chỉ hiền hòa, đó đã là một chiến thắng của ân sủng.

KẾT LUẬN

Quý Anh Chị Em thân mến,

Sống bên cạnh một người hay tức giận quả thực là một cây thập giá nặng nề. Đó là một con đường hẹp, một hành trình tâm linh đòi hỏi sự kết hợp phi thường giữa lòng bao dung của một vị thánh và bản lĩnh của một chiến sĩ.

Qua những trang suy tư này, chúng ta có thể đúc kết lại một con đường gồm ba làn:

1. Con đường của Trí Tuệ: Hãy dùng sự hiểu biết để nhìn sâu vào những vết thương đằng sau cơn giận, thay thế sự phán xét bằng lòng trắc ẩn.
2. Con đường của Con Tim: Hãy noi gương Đức Kitô, đáp lại sự dữ bằng sự lành, sự giận dữ bằng sự hiền hòa và kiên nhẫn, kín múc sức mạnh từ lời cầu nguyện và các bí tích.
3. Con đường của Ý Chí: Hãy can đảm và bản lĩnh để thiết lập những ranh giới lành mạnh, để bảo vệ phẩm giá của bản thân và sự an toàn của con cái, không cho phép sự lạm dụng tiếp diễn.

Hành trình này không hề dễ dàng, và bạn không phải đi một mình. Thiên Chúa luôn ở bên cạnh bạn, đặc biệt là khi bạn cảm thấy cô đơn và kiệt sức nhất. Mỗi sự kiên nhẫn của bạn, mỗi lời tha thứ của bạn, mỗi giọt nước mắt bạn dâng lên cho Chúa, đều có một giá trị cứu độ vô cùng. Tình yêu bền bỉ của bạn, được kết hợp với hy tế của Đức Kitô trên thập giá, có thể trở thành một nguồn ân sủng mạnh mẽ để chữa lành cho người bạn đời và cho cả gia đình.

Nguyện xin Thánh Gia Thất, những người đã từng trải qua biết bao thử thách trong âm thầm và tin tưởng, luôn đồng hành và chuyển cầu cho tất cả các gia đình đang phải đối mặt với cây thập giá này. Xin Chúa là nguồn Bình An, Mẹ Maria là Nữ Vương Bình An, và Thánh Cả Giuse là Đấng Bảo Trợ các gia đình, ban cho tâm hồn chúng ta sự thanh thản giữa sóng gió, và dẫn đưa gia đình chúng ta đến bến bờ của sự hòa hợp và yêu thương trong Chúa. Amen.

Lm. Anmai, CSsR