TỪ THÁNH PHANXICÔ ASSISI ĐẾN NGHI THỨC CHÚC LÀNH CHO THÚ CƯNG: NỀN TẢNG THẦN HỌC VÀ Ý NGHĨA
Hàng năm, vào khoảng ngày 4 tháng 10, nhiều nhà thờ trên khắp thế giới lại mở cửa chào đón những thành viên đặc biệt: những chú chó, mèo, chim và nhiều loài vật khác. Hình ảnh các linh mục rảy nước thánh lên những con vật cưng đã trở nên quen thuộc, nhưng đây không phải là một nghi thức mang tính ủy mị, tình cảm đơn thuần.
Trái lại, việc chúc lành cho thú cưng là một hành vi đức tin có nền tảng thần học sâu sắc, bắt nguồn trực tiếp từ cuộc đời và linh đạo của một trong những vị thánh vĩ đại nhất: Thánh Phanxicô thành Assisi. Bài luận này sẽ chứng minh rằng nghi thức này không chỉ là sự tưởng nhớ Thánh Phanxicô, mà còn là sự thể hiện sống động quan điểm của Kitô giáo về sự sáng tạo, trách nhiệm quản gia của con người và mối liên kết vạn vật trong kế hoạch của Thiên Chúa.
Tấm gương cách mạng của Thánh Phanxicô Assisi – Nhìn nhận vạn vật là anh em
Để hiểu được nghi thức chúc lành, trước hết phải hiểu được cuộc cách mạng trong tư tưởng của Thánh Phanxicô (1181-1226). Vào thời Trung Cổ, xã hội có xu hướng nhìn nhận con người đứng trên và tách biệt hoàn toàn khỏi thế giới tự nhiên. Các loài vật thường chỉ được xem là công cụ hoặc nguồn thực phẩm. Thánh Phanxicô đã phá vỡ hoàn toàn quan niệm này. Ngài không nhìn các loài thụ tạo khác bằng con mắt của một người chủ, mà bằng trái tim của một người anh em.
- Bằng chứng lịch sử cụ thể: Các tài liệu ghi lại cuộc đời ngài (hạnh các thánh) chứa đầy những câu chuyện minh chứng cho điều này. Nổi tiếng nhất là câu chuyện ngài “giảng cho chim”. Ngài gọi chúng là “hỡi các chị em chim của tôi” và khuyên chúng hãy luôn ca ngợi Đấng Tạo Hóa đã ban cho chúng bộ lông và đôi cánh. Hành động này cho thấy ngài tin rằng các loài vật, theo cách riêng của chúng, cũng có khả năng tôn vinh Thiên Chúa. Một bằng chứng khác hùng hồn hơn là câu chuyện về “con sói thành Gubbio”. Con sói hung dữ gieo rắc kinh hoàng cho dân chúng, nhưng Thánh Phanxicô đã đến gặp nó, gọi nó là “anh sói” và lập một giao ước hòa bình giữa nó và dân thành. Ngài không tiêu diệt sự dữ, mà cảm hóa nó bằng tình yêu thương và sự tôn trọng.
- Bằng chứng văn bản – “Bài ca Vạn vật”: Tác phẩm kinh điển này của Thánh Phanxicô là minh chứng không thể chối cãi cho thế giới quan của ngài. Ngài gọi mặt trời là “Anh Mặt Trời”, mặt trăng là “Chị Mặt Trăng”, ngọn lửa là “Anh Lửa” và nước là “Chị Nước”. Ngài nhìn thấy một gia đình vĩ đại của các loài thụ tạo, tất cả đều có chung một Cha trên trời. Khi nhìn nhận vạn vật là anh chị em, Thánh Phanxicô đã mặc cho chúng một phẩm giá vốn có, một vị trí xứng đáng trong trật tự của công trình sáng tạo.
Nền tảng Thần học – Mọi thụ tạo đều đến từ Thiên Chúa và phản ánh vinh quang của Ngài
Tình yêu của Thánh Phanxicô dành cho vạn vật không phải là một dạng tôn thờ tự nhiên (pantheism), mà bắt nguồn sâu xa từ Kinh Thánh và thần học Kitô giáo.
- Sách Sáng Thế: Ngay từ những trang đầu tiên của Kinh Thánh, sách Sáng Thế ký thuật lại việc Thiên Chúa tạo dựng muôn loài, và sau mỗi công trình, Ngài phán: “Thật là tốt đẹp” (St 1, 25). Điều này khẳng định rằng các loài vật tự bản chất là tốt lành trong mắt Thiên Chúa. Con người được trao quyền “làm bá chủ” (St 1, 28), nhưng theo thần học Kitô giáo, “bá chủ” ở đây phải được hiểu là vai trò của một người quản gia (steward), có trách nhiệm chăm sóc và bảo vệ công trình sáng tạo của Chúa, chứ không phải là một bạo chúa có quyền khai thác tùy tiện.
- Vạn vật hướng về Đấng Tạo Hóa: Thánh Vịnh 148 kêu gọi: “Hãy ca ngợi Chúa, hỡi mọi quái vật biển sâu… hỡi muông rừng và toàn thể gia súc, hỡi mọi loài lúc nhúc và chim trời.” Điều này cho thấy toàn thể vũ trụ, bao gồm cả các loài vật, được mời gọi tham gia vào bản hợp xướng ca tụng Thiên Chúa. Khi một linh mục chúc lành cho một con vật, ngài đang công nhận rằng sinh vật này là một phần của công trình sáng tạo tốt đẹp của Chúa và cầu xin ân sủng của Chúa ở trên nó.
Ý nghĩa của Nghi thức Chúc lành trong bối cảnh hiện đại
Từ nền tảng trên, nghi thức chúc lành cho thú cưng ngày nay mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, vượt xa một hành động thông thường.
- Là một lời Tạ ơn: Chúng ta tạ ơn Thiên Chúa vì đã ban cho chúng ta những người bạn đồng hành trung thành. Thú cưng mang lại niềm vui, sự an ủi, và tình yêu thương vô điều kiện, phản ánh một phần nhỏ tình yêu của chính Thiên Chúa dành cho con người.
- Là một lời nhắc nhở về Trách nhiệm: Khi mang thú cưng đến xin chúc lành, người chủ cũng đang tự nhắc nhở mình về trách nhiệm phải chăm sóc, yêu thương và bảo vệ sinh vật mà Chúa đã giao phó cho mình. Đây là hành động thực thi vai trò quản gia một cách cụ thể.
- Là một hành động chữa lành Mối quan hệ: Thần học cho rằng tội lỗi của con người đã phá vỡ sự hòa hợp nguyên thủy giữa con người và thế giới tự nhiên. Nghi thức chúc lành, theo bước chân hòa giải của Thánh Phanxicô với “anh sói”, là một nỗ lực biểu tượng để hàn gắn lại mối quan hệ đã rạn nứt đó, thể hiện khát khao về một thế giới hòa bình giữa mọi loài.
- Là một lời cầu xin: Lời chúc lành không phải là “phép rửa tội” cho con vật. Đúng hơn, đó là lời cầu nguyện xin Thiên Chúa ban cho con vật được khỏe mạnh, an toàn khỏi nguy hiểm và xin cho mối dây liên kết giữa nó và người chủ ngày càng thêm bền chặt trong tình yêu thương.
Kết luận
Việc chúc lành cho thú cưng, khởi đi từ linh đạo của Thánh Phanxicô Assisi, là một truyền thống giàu ý nghĩa và hoàn toàn chính xác về mặt thần học. Nó không phải là sự thần thánh hóa động vật, mà là sự nhận biết và tôn vinh Thiên Chúa – Đấng Tạo Hóa của muôn loài. Qua những bằng chứng từ cuộc đời Thánh Phanxicô, nền tảng Kinh Thánh và ý nghĩa thực tiễn, có thể khẳng định rằng nghi thức này là một cách tuyệt vời để con người thể hiện lòng biết ơn đối với công trình sáng tạo, thực thi trách nhiệm quản gia và làm sâu sắc thêm mối tương quan với vạn vật. Đó chính là di sản sống động mà Thánh Phanxicô – vị thánh quan thầy của các loài vật và môi sinh – đã để lại cho thế giới.
Lm. Anmai, CSsR
