THÀNH PHỐ VATICAN (CNS) — Nhiều thế kỷ kinh nghiệm xử lý cái chết hoặc việc từ chức của một giáo hoàng đã giúp Giáo hội Công giáo có được những chỉ dẫn chi tiết về việc ai có trách nhiệm lập kế hoạch cho tang lễ, chuẩn bị cho việc bầu giáo hoàng mới và xử lý các công việc thiết yếu trong thời gian chờ đợi.

Những hướng dẫn này được tìm thấy trong tông hiến năm 1996 của Thánh Gioan Phaolô II, “Universi Dominici Gregis,” được Đức Giáo hoàng Benedict XVI sửa đổi vào năm 2007 và một lần nữa trước khi ngài từ chức vào năm 2013.

Lễ tang và chôn cất của một giáo hoàng qua đời khi đang tại nhiệm nên diễn ra “vào khoảng ngày thứ tư đến ngày thứ sáu sau khi qua đời”, tài liệu cho biết. Ngày chính xác được xác định tại một cuộc họp của tất cả các hồng y có thể đến Vatican ngay sau khi giáo hoàng qua đời.

Các hồng y cũng quyết định thời điểm bắt đầu mật nghị bầu giáo hoàng mới, mặc dù bản cập nhật “Universi Dominici Gregis” của Đức Giáo hoàng Benedict nêu rõ rằng mật nghị phải diễn ra ít nhất 15 ngày kể từ ngày giáo hoàng qua đời hoặc từ chức và không quá 20 ngày kể từ khi giáo hoàng khuyết vị.

Ông cho biết, việc bắt đầu sớm hơn là có thể, “nếu chắc chắn rằng tất cả các hồng y cử tri đều có mặt.” Các hồng y cử tri là những người dưới 80 tuổi vào ngày giáo hoàng qua đời hoặc từ chức.

Lễ tang đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ bắt buộc là chín ngày để tang chính thức. Trong tám ngày tiếp theo, các Thánh lễ tưởng niệm khác được cử hành tại Vương cung thánh đường Thánh Peter. Thời kỳ chín ngày này được gọi là “novendiales”.

Với cái chết của một giáo hoàng, hầu hết các viên chức cấp cao của Vatican — bao gồm cả các giám đốc các bộ — đều mất việc, nhưng điều đó không có nghĩa là hầu hết nhân viên Vatican được nghỉ. Hoạt động kinh doanh thường xuyên vẫn tiếp tục với các thư ký bộ giám sát luồng giấy tờ, thư từ và lập kế hoạch họp liên tục.

Tuy nhiên, việc công bố các văn bản, đề cử các giám mục mới và phê chuẩn các điều lệ cho các trường đại học Công giáo và các dòng tu đều bị đình chỉ. Bất cứ điều gì phải được ban hành dưới danh nghĩa của Vatican hoặc dưới danh nghĩa của giáo hoàng phải chờ bầu một giáo hoàng mới và tái xác nhận hoặc bổ nhiệm các giám đốc cho các chức vụ khác nhau.

Hai viên chức cấp cao của Vatican vẫn giữ nguyên chức danh và trách nhiệm của mình là “camerlengo” hay thị thần, hiện là Hồng y Hoa Kỳ Kevin J. Farrell, người có công việc bắt đầu nghiêm túc khi một giáo hoàng qua đời hoặc từ chức, và người đứng đầu Tòa Ân giải Tông tòa, Hồng y Angelo De Donatis. Tòa Ân giải Tông tòa là tòa án Vatican xử lý các vấn đề liên quan đến bí tích xưng tội và ân xá, vì vậy việc giữ ông tại vị sẽ đảm bảo khả năng xá tội cho những người ăn năn phạm tội nghiêm trọng và đang tìm kiếm sự tha thứ.

“Universi Dominici Gregis” cũng nêu rõ rằng “người bố thí của Đức Thánh Cha cũng sẽ tiếp tục thực hiện các công việc từ thiện theo các tiêu chí được áp dụng trong suốt cuộc đời của Đức Giáo hoàng.” Chức vụ đó do Đức Hồng y Konrad Krajewski, người cũng là Tổng trưởng Bộ Phục vụ Từ thiện, đảm nhiệm.

Mọi việc liên quan đến tang lễ và chuẩn bị cho mật nghị bầu người kế nhiệm Đức Giáo hoàng Phanxicô đều do Hồng y đoàn quyết định.

Các nghi lễ và nghi thức được sử dụng — từ việc xác minh chính thức về cái chết của Giáo hoàng cho đến tám Thánh lễ tưởng niệm sau lễ tang — được công bố trong “Ordo Exsequiarum Romani Pontificis” (“Nghi lễ tang lễ của Giáo hoàng La Mã”), ban đầu được Thánh Gioan Phaolô II chấp thuận vào năm 1998, nhưng chỉ được công bố một ngày sau khi ngài qua đời vào năm 2005.

Vào cuối năm 2024, Vatican đã ban hành phiên bản mới hơn, đơn giản hơn theo lệnh của Giáo hoàng Francis.

Bác sĩ điều hành dịch vụ chăm sóc sức khỏe của Vatican cung cấp giấy chứng nhận dân sự về cái chết của Giáo hoàng, bao gồm cả nguyên nhân.

Nhưng nghi lễ xác minh cái chết của Giáo hoàng diễn ra tại nhà nguyện tại nơi ở của ngài và được chủ trì bởi viên thị thần, với sự hỗ trợ của vị trưởng lão Hồng y đoàn, người điều khiển nghi lễ phụng vụ của Giáo hoàng và một bác sĩ.

Nếu từng có tục lệ dùng búa bạc gõ vào trán của vị giáo hoàng mới qua đời để chắc chắn rằng ông đã chết thì đó cũng là một tục lệ đã không còn tồn tại từ lâu.

Người quản gia cũng chịu trách nhiệm niêm phong phòng làm việc và phòng ngủ của Giáo hoàng và thông báo chính thức cho Hồng y đại diện tại Rome và linh mục trưởng của Vương cung thánh đường Thánh Peter.

Trước mật nghị, tất cả các hồng y — kể cả những vị trên 80 tuổi — đều tham gia vào “các hội đồng”.

Theo “Universi Dominici Gregis”, “tổng hội đồng”, với tất cả các hồng y, xử lý “những vấn đề quan trọng”, trong khi “những vấn đề ít quan trọng hơn phát sinh hàng ngày hoặc thỉnh thoảng” được xử lý bởi “tổng hội đồng cụ thể”.

Tài liệu cho biết các hồng y sẽ rút thăm để xác định ba hồng y sẽ hỗ trợ thị thần bằng cách phục vụ nhiệm kỳ ba ngày với tư cách là thành viên của “giáo đoàn cụ thể”. Tuy nhiên, tông hiến của Đức Giáo hoàng Phanxicô về Giáo triều Rôma, “Praedicate Evangelium”, cho biết rằng “một trong số những người này là Hồng y Điều phối viên của Hội đồng Kinh tế”, hiện là Hồng y người Đức Reinhard Marx của Munich và Freising.

Tổng hội họp dưới sự lãnh đạo của vị trưởng lão, Hồng y Giovanni Battista Re, và ngoài việc ấn định ngày tổ chức tang lễ và mật nghị, tổng hội còn chịu trách nhiệm:

— Đảm bảo rằng một ủy ban gồm các thành viên của họ chuẩn bị Domus Sanctae Marthae, dinh thự Vatican nơi Đức Giáo hoàng Francis từng sống, cho các hồng y trong suốt mật nghị. Các phòng sẽ được phân bổ bằng cách rút thăm.

— Chuẩn bị Nhà nguyện Sistine cho cuộc bầu cử giáo hoàng mới.

— Giao cho hai giáo sĩ “nổi tiếng về học thuyết vững chắc, trí tuệ và thẩm quyền đạo đức” chuẩn bị các bài suy niệm cho các hồng y về những vấn đề mà nhà thờ phải đối mặt và về việc lựa chọn giáo hoàng tiếp theo.

— Phê duyệt các khoản chi tiêu liên quan đến cái chết của Giáo hoàng.

— Chuẩn bị tiêu hủy chiếc nhẫn ngư dân của Giáo hoàng và con dấu chì đã đánh dấu các lá thư của Giáo hoàng Francis.

Mặc dù không bí mật như mật nghị hồng y, các hồng y và những người hỗ trợ họ tại các cuộc họp của công đồng chung đều tuyên thệ giữ bí mật về “mọi vấn đề liên quan đến việc bầu Giáo hoàng La Mã hoặc những vấn đề, theo bản chất của chúng, trong thời gian Tòa thánh vắng mặt, đòi hỏi phải giữ bí mật tương tự”.

Trong các cuộc họp chung của giáo đoàn, các hồng y có sự hỗ trợ của các phiên dịch viên tiếng Ý, Tây Ban Nha, Anh, Pháp và Đức, cũng như người hướng dẫn và các phụ tá khác.

Lm. Anmai, CSsR tạm dịch