MẬT NGHỊ HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO: QUY TRÌNH BẦU GIÁO HOÀNG
Mật nghị, một trong những nghi thức lâu đời và bí mật nhất của Giáo hội Công giáo, là quá trình bầu chọn giáo hoàng mới, được dự kiến bắt đầu vào ngày 7 tháng 5 năm 2025. Quá trình này được điều chỉnh chặt chẽ bởi hai văn bản chính thức: một cuốn sách luật lệ, được gọi là hiến chế tông đồ, và một cuốn sách cầu nguyện, được gọi là sách nghi thức. Các hồng y tham gia mật nghị tuyên thệ giữ bí mật vĩnh viễn, đảm bảo rằng những gì diễn ra trong Nhà nguyện Sistine sẽ không bao giờ được tiết lộ ra bên ngoài. Dưới đây là mô tả chi tiết về cách mật nghị hoạt động, từ các nghi thức phụng vụ đến quy trình bỏ phiếu, kéo dài gấp mười lần so với bản tin gốc.
Hai văn bản điều chỉnh mật nghị
Mật nghị được hướng dẫn bởi hai tài liệu quan trọng: hiến chế tông đồ “Universi Dominici Gregis” (nghĩa là “Người chăn dắt toàn thể đàn chiên của Chúa”) và “Ordo Rituum Conclavis” (Nghi thức của Mật nghị Hồng y). Những văn bản này không chỉ cung cấp các quy tắc pháp lý mà còn định hình các khía cạnh tâm linh và phụng vụ của quá trình bầu cử giáo hoàng.
1. Hiến Chế Tông Tồ “Universi Dominici Gregis”
Hiến chế tông đồ “Universi Dominici Gregis”, được ban hành bởi Thánh Gioan Phaolô II vào năm 1996, là bộ luật chính điều chỉnh mật nghị. Văn bản này đặt ra các quy tắc chi tiết về cách tổ chức, tiến hành và hoàn thành cuộc bầu cử giáo hoàng. Nó bao gồm các quy định về:
- Tính bí mật: Tất cả các hồng y tham gia phải tuyên thệ giữ bí mật tuyệt đối về mọi chi tiết của mật nghị, từ các cuộc thảo luận đến kết quả bỏ phiếu.
- Quy trình bỏ phiếu: Một ứng cử viên cần đạt được ít nhất hai phần ba số phiếu để được bầu làm giáo hoàng.
- Đối tượng tham gia: Chỉ các hồng y dưới 80 tuổi vào thời điểm Tòa thánh trống ngôi được phép bỏ phiếu, mặc dù các hồng y trên 80 tuổi vẫn có thể tham dự các cuộc họp chuẩn bị.
Hiến chế này đã được Đức Giáo hoàng Benedict XVI sửa đổi hai lần, vào năm 2007 và 2013, để tinh chỉnh các quy tắc, chẳng hạn như thời gian bắt đầu mật nghị và các trường hợp ngoại lệ trong quy trình bỏ phiếu. Tính đến ngày 30 tháng 4 năm 2025, không có thông báo nào cho thấy Đức Giáo hoàng Phanxicô đã thực hiện thêm bất kỳ sửa đổi nào đối với văn bản này.
2. Sách Nghi Thức “Ordo Rituum Conclavis”
Cuốn sách cầu nguyện, “Ordo Rituum Conclavis”, được Thánh Gioan Phaolô II phê chuẩn vào năm 1998 và công bố sau khi ngài qua đời vào năm 2005. Văn bản này tập trung vào các khía cạnh phụng vụ của mật nghị, cung cấp các lời cầu nguyện và nghi thức cần thiết để hướng dẫn các hồng y trong suốt quá trình. Điểm nổi bật của sách bao gồm:
- Lời cầu nguyện bằng tiếng Latinh: Các nghi thức được viết bằng tiếng Latinh, kèm theo bản dịch tiếng Ý, nhấn mạnh tính truyền thống và phổ quát của Giáo hội.
- Tính tâm linh: Sách nhấn mạnh rằng cuộc bầu cử giáo hoàng không chỉ là một hành động hành chính mà còn là một sự kiện tâm linh, được chuẩn bị và thực hiện thông qua các hành động phụng vụ và lời cầu nguyện liên tục.
- Nghi thức chi tiết: Từ Thánh lễ khai mạc đến các lời cầu nguyện trước mỗi phiên bỏ phiếu, mọi bước đều được quy định rõ ràng.
Tính đến thời điểm hiện tại, không có thông báo nào về việc Đức Giáo hoàng Phanxicô sửa đổi sách nghi thức này. Nếu có bất kỳ thay đổi nào, chúng sẽ được công bố trước khi mật nghị bắt đầu.
Quy Trình Mật Nghị: Từ Thánh Lễ khai mạc đến bầu Cử Giáo Hoàng
Mật nghị không chỉ là một cuộc họp để bầu chọn giáo hoàng mà còn là một chuỗi các nghi thức phụng vụ và các hành động mang tính biểu tượng, được thiết kế để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn ra một mục tử cho toàn thể Giáo hội Công giáo.
1. Thánh Lễ Công Khai “Để Bầu Giáo Hoàng La Mã”
Mật nghị bắt đầu bằng một Thánh lễ công khai được cử hành vào lúc 10 giờ sáng ngày 7 tháng 5 năm 2025 tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô. Đây là nghi thức duy nhất trong toàn bộ quá trình mật nghị được mở cửa cho công chúng trước khi giáo hoàng mới xuất hiện trước thế giới. Thánh lễ này, được gọi là “Pro Eligendo Romano Pontifice” (Để bầu Giáo hoàng La Mã), là cơ hội để các hồng y và cộng đoàn cầu xin sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần trong việc chọn ra một nhà lãnh đạo xứng đáng.
Đức Hồng y Giovanni Battista Re, với tư cách là Trưởng khoa Hồng y đoàn, sẽ chủ trì Thánh lễ. Trong bài giảng, ngài có thể nhấn mạnh vai trò của các hồng y trong việc tìm kiếm ý Chúa và trách nhiệm của họ đối với Giáo hội hoàn vũ.
2. Đoàn rước vào Nhà Nguyện Sistine
Sau Thánh lễ buổi sáng, các hồng y sẽ tập trung vào cuối buổi chiều tại Nhà nguyện Pauline trong Điện Tông Tòa. Từ đây, họ sẽ bắt đầu một đoàn rước long trọng tiến vào Nhà nguyện Sistine, nơi diễn ra các phiên bỏ phiếu. Đoàn rước mang tính biểu tượng cao, với các yếu tố sau:
- Hát kinh cầu các thánh: Các hồng y hát Kinh cầu Các Thánh, kêu cầu sự cầu bầu của các thánh từ cả phương Đông và phương Tây, cùng với các lời cầu nguyện hướng về Chúa Kitô, với điệp khúc “Xin cứu chúng con, Chúa ơi”.
- Mang thánh giá: Đoàn rước được dẫn đầu bởi một cây thánh giá, tượng trưng cho sự hiện diện của Chúa Kitô trong quá trình bầu cử.
- Lời phát biểu của Đức Hồng y Pietro Parolin: Là thành viên cấp cao nhất của Hồng y đoàn dưới 80 tuổi và đủ điều kiện tham gia mật nghị, Đức Hồng y Pietro Parolin sẽ có bài phát biểu trước các hồng y. Ngài nhấn mạnh rằng:
“Sau khi cử hành các mầu nhiệm thiêng liêng, giờ đây chúng ta bước vào mật nghị để bầu giáo hoàng La Mã. Toàn thể Giáo hội, hiệp nhất với chúng ta trong lời cầu nguyện, cầu xin ân sủng của Chúa Thánh Thần để chúng ta bầu ra một mục tử xứng đáng cho toàn thể đàn chiên của Chúa Kitô.”
Khi vào Nhà nguyện Sistine, các hồng y sẽ hát bài thánh ca cổ xưa “Veni, Creator Spiritus” (Hãy đến, Thần Khí Sáng Tạo), cầu xin sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần trong nhiệm vụ thiêng liêng của họ.
3. Lời tuyên thệ của các Hồng Y
Sau khi ổn định vị trí trong Nhà nguyện Sistine, các hồng y sẽ thực hiện một lời tuyên thệ long trọng, cam kết tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc của mật nghị. Lời thề bao gồm:
- Trung thành với quy trình bầu cử: Các hồng y hứa sẽ “trung thành và nghiêm ngặt tuân thủ” các quy tắc được đặt ra trong hiến chế tông đồ.
- Cam kết nếu được bầu: Mỗi hồng y tuyên thệ rằng nếu được bầu làm giáo hoàng, họ sẽ “trung thành thực hiện chức thánh Phêrô với tư cách là mục tử của Giáo hội hoàn vũ và sẽ kiên quyết khẳng định và bảo vệ các quyền thiêng liêng và thế tục cũng như quyền tự do của Tòa thánh”.
- Giữ bí mật tuyệt đối: Họ cam kết không tiết lộ bất kỳ thông tin nào liên quan đến cuộc bầu cử, bao gồm các cuộc thảo luận, lá phiếu, hoặc bất kỳ chi tiết nào khác.
Mỗi hồng y lần lượt đặt tay lên Sách Phúc Âm và đọc lời thề. Khi hồng y cuối cùng hoàn thành lời thề, Tổng giám mục Diego Ravelli, người đứng đầu nghi lễ phụng vụ của Vatican, sẽ tuyên bố “Extra omnes” (Tất cả ra ngoài), ra lệnh cho những người không trực tiếp tham gia mật nghị rời khỏi Nhà nguyện Sistine.
4. Suy ngẫm trước khi bầu cử
Trong các cuộc họp chung trước mật nghị, các hồng y đã chọn Đức Hồng y Raniero Cantalamessa, một nhà thuyết giáo nổi tiếng của gia đình giáo hoàng, để ở lại trong Nhà nguyện Sistine và chia sẻ một bài suy ngẫm. Ở tuổi 90, ngài không đủ điều kiện bỏ phiếu trong mật nghị, nhưng sự hiện diện của ngài mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Bài suy ngẫm của ngài tập trung vào:
- Trách nhiệm của các hồng y: Nhắc nhở họ về tầm quan trọng của việc chọn một giáo hoàng phù hợp để dẫn dắt Giáo hội trong thời đại hiện nay.
- Sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần: Khuyến khích các hồng y cầu nguyện và lắng nghe ý Chúa trong quá trình ra quyết định.
Sau bài suy ngẫm, Đức Hồng y Cantalamessa và Tổng giám mục Ravelli sẽ rời khỏi Nhà nguyện Sistine, để lại các hồng y bắt đầu quá trình bỏ phiếu.
Quy trình bỏ phiếu
Quá trình bỏ phiếu trong mật nghị là một trong những khía cạnh được bảo vệ nghiêm ngặt nhất. Các quy tắc và nghi thức đảm bảo rằng cuộc bầu cử diễn ra công bằng, minh bạch và không chịu ảnh hưởng từ bên ngoài.
1. Quyết định bỏ phiếu buổi tối đầu tiên
Sau khi hoàn thành các nghi thức ban đầu, các hồng y sẽ cùng nhau quyết định xem có nên tiến hành bỏ một lá phiếu vào buổi tối đầu tiên hay không. Theo truyền thống, họ thường thực hiện một lần bỏ phiếu vào ngày đầu tiên, nhưng điều này không bắt buộc. Nếu có bỏ phiếu, các lá phiếu sẽ được đốt với một chất phụ gia hóa học để tạo ra khói đen, báo hiệu rằng chưa có giáo hoàng nào được bầu. Khói này sẽ bốc lên từ ống khói của Nhà nguyện Sistine, thu hút sự chú ý của hàng triệu người trên toàn thế giới.
2. Lịch trình bỏ phiếu hàng ngày
Từ ngày thứ hai của mật nghị, các hồng y sẽ tiến hành bốn lần bỏ phiếu mỗi ngày:
- Hai lần vào buổi sáng.
- Hai lần vào buổi chiều.
Mỗi phiên bỏ phiếu được thực hiện với sự cẩn trọng và tôn kính. Trước mỗi lần bỏ phiếu, các hồng y dành thời gian để cầu nguyện, cầu xin sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Khi đặt lá phiếu vào chiếc bình trên bàn thờ, trước bức bích họa Ngày Phán Xét Cuối Cùng của Michelangelo, mỗi hồng y tuyên bố:
“Tôi hứa rằng phiếu bầu của tôi dành cho ứng cử viên mà tôi tin là xứng đáng được bầu.”
3. Kiểm phiếu và kết quả
Sau mỗi lần bỏ phiếu, các lá phiếu được kiểm đếm cẩn thận bởi một nhóm hồng y được chỉ định, được gọi là những người kiểm phiếu. Nếu không có ứng cử viên nào đạt được hai phần ba số phiếu (dự kiến là 89 phiếu nếu có 133 hồng y tham gia), cuộc bỏ phiếu được coi là không thành công. Trong trường hợp này:
- Nếu phiên bỏ phiếu buổi sáng hoặc buổi chiều có hai lần bỏ phiếu, cả hai bộ phiếu sẽ được đốt cùng nhau với chất phụ gia hóa học để tạo ra khói đen.
- Quá trình bỏ phiếu sẽ tiếp tục vào phiên tiếp theo.
4. Tạm dừng để cầu nguyện
Nếu sau ba ngày (tương đương với khoảng 12 lần bỏ phiếu), vẫn không có ứng cử viên nào đạt được hai phần ba số phiếu, các hồng y sẽ tạm dừng bỏ phiếu để dành một ngày cho cầu nguyện và suy ngẫm. Trong thời gian này, họ có thể thảo luận và cầu nguyện thêm để tìm kiếm sự đồng thuận. Sau đó, quá trình bỏ phiếu sẽ tiếp tục.
Khi Một Giáo Hoàng Được Bầu
Khi một ứng cử viên đạt được hai phần ba số phiếu, quá trình bầu cử bước vào giai đoạn cuối cùng. Các bước sau đây sẽ diễn ra:
1. Xác nhận chấp nhận
Đức Hồng y Pietro Parolin, với tư cách là thành viên cấp cao nhất của Hồng y đoàn đủ điều kiện bỏ phiếu, sẽ hỏi người được bầu:
“Ngài có chấp nhận cuộc bầu cử theo giáo luật của mình làm giáo hoàng tối cao không?”
Cả “Ordo Rituum Conclavis” lẫn “Universi Dominici Gregis” đều không quy định một công thức cụ thể cho câu trả lời, cũng không đề cập đến khả năng người được bầu từ chối. Tuy nhiên, theo truyền thống, người được bầu sẽ trả lời bằng cách chấp nhận hoặc từ chối.
2. Chọn Tên Giáo Hoàng
Nếu chấp nhận, người được bầu sẽ được hỏi câu thứ hai:
“Bạn muốn được gọi bằng tên gì?”
Người được bầu sẽ chọn một tên giáo hoàng, thường mang ý nghĩa biểu tượng hoặc liên quan đến một vị thánh hoặc giáo hoàng trước đó. Tên này sẽ trở thành danh xưng chính thức của họ trong suốt triều đại giáo hoàng.
3. Tuyên bố quyền lực
Nếu người được bầu đã là giám mục, ngay khi chấp nhận, họ sẽ ngay lập tức trở thành Giám mục của Giáo hội Rôma, tức là giáo hoàng thực sự và người đứng đầu Hội đồng Giám mục. Người này nắm giữ toàn bộ quyền lực tối cao đối với Giáo hội Công giáo hoàn vũ.
4. Đốt phiếu và khói trắng
Sau khi giáo hoàng được bầu, các lá phiếu, cùng với ghi chú của các hồng y và biên bản kiểm phiếu, sẽ được đốt với một chất phụ gia hóa học để tạo ra khói trắng. Khói trắng bốc lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine là tín hiệu cho thế giới rằng một giáo hoàng mới đã được chọn. Tiếng chuông của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô cũng sẽ rung lên để xác nhận sự kiện này.
5. Tôn Kính Giáo Hoàng Mới
Các hồng y sẽ tiến đến gần giáo hoàng mới để tỏ lòng tôn kính, thể hiện sự vâng phục và trung thành với vị lãnh đạo mới của Giáo hội. Sau đó, họ cùng nhau hát thánh ca “Te Deum”, một bài thánh ca truyền thống để tạ ơn Chúa vì đã hướng dẫn Giáo hội chọn được một mục tử mới.
Ra Mắt Thế Giới: “Habemus Papam”
Sau khi các nghi thức trong Nhà nguyện Sistine hoàn tất, giáo hoàng mới sẽ chuẩn bị để ra mắt thế giới. Đức Hồng y Dominique Mamberti, hồng y phó tế cao cấp và người đứng đầu Tông tòa (tòa án tối cao của Tòa thánh), sẽ bước ra ban công trung tâm của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô và tuyên bố với đám đông:
“Habemus Papam!” (Chúng ta đã có một giáo hoàng!)
Ngài sẽ công bố tên thật và tên giáo hoàng của vị tân giáo hoàng, sau đó giáo hoàng mới sẽ xuất hiện để ban phép lành đầu tiên (Urbi et Orbi – Cho thành phố và thế giới). Đây là khoảnh khắc lịch sử, đánh dấu sự khởi đầu của một triều đại giáo hoàng mới.
Các yếu tố tâm linh và phụng vụ xuyên suốt mật nghị
Mật nghị không chỉ là một cuộc bầu cử mà còn là một hành trình tâm linh. Các yếu tố phụng vụ được lồng ghép vào mọi giai đoạn của quá trình:
- Kinh sáng và kinh tối: Mỗi ngày trong mật nghị, các hồng y cùng nhau đọc kinh sáng và kinh tối, duy trì sự kết nối tâm linh với Chúa.
- Thánh lễ đồng tế: Các hồng y đồng tế thánh lễ hàng ngày, củng cố tinh thần hiệp thông và cầu nguyện.
- Thời gian cầu nguyện trước bỏ phiếu: Trước mỗi phiên bỏ phiếu, các hồng y dành thời gian để cầu nguyện, xin Chúa Thánh Thần soi sáng.
Những nghi thức này nhấn mạnh rằng việc bầu giáo hoàng không chỉ dựa trên sự đồng thuận của con người mà còn phụ thuộc vào sự hướng dẫn của Thiên Chúa.
Tính bí mật và truyền thống
Tính bí mật của mật nghị là một trong những đặc điểm nổi bật nhất. Các hồng y không chỉ tuyên thệ giữ bí mật trong Nhà nguyện Sistine mà còn cam kết không sử dụng bất kỳ thiết bị điện tử nào để liên lạc với thế giới bên ngoài. Nhà nguyện Sistine được kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo không có thiết bị ghi âm hoặc quay phim nào được cài đặt.
Truyền thống đốt phiếu bầu để tạo ra khói đen hoặc khói trắng cũng là một biểu tượng mạnh mẽ, kết nối mật nghị với hàng thế kỷ lịch sử của Giáo hội. Khói đen biểu thị sự kiên nhẫn và cầu nguyện liên tục, trong khi khói trắng là dấu hiệu của niềm vui và hy vọng.
Mật nghị là một sự kiện độc đáo, kết hợp giữa truyền thống cổ xưa, các nghi thức phụng vụ sâu sắc và các quy tắc pháp lý nghiêm ngặt. Được hướng dẫn bởi “Universi Dominici Gregis” và “Ordo Rituum Conclavis”, quá trình này không chỉ nhằm chọn ra một nhà lãnh đạo cho Giáo hội Công giáo mà còn là một hành động tâm linh, cầu xin sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Từ Thánh lễ khai mạc tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô đến khoảnh khắc “Habemus Papam”, mật nghị là biểu tượng của sự hiệp thông, cầu nguyện và hy vọng cho tương lai của Giáo hội hoàn vũ.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
