THỰC VÀ ẢO TRONG CUỘC SỐNG

Lời mở đầu: Một bản rap giữa đêm khuya

Nửa đêm, khi đồng hồ đã điểm qua con số 12, điện thoại rung nhẹ, màn hình sáng lên với tin nhắn từ An: “Nghe đi.” Kèm theo là một đường link dẫn đến một bản rap do một bạn trẻ trong giới underground sáng tác. Tôi cắm headphone, nhấn nút play, và để những giai điệu mạnh mẽ cuốn mình vào từng lời ca. Bản nhạc kể về một góc tối của xã hội: sự bất công, những mảnh đời lầm lỡ, và những nỗi đau bị che giấu. Lời rap sắc bén như dao, từng câu từng chữ chạm vào lòng người, khiến tôi không khỏi lặng đi. Khi giai điệu cuối cùng kết thúc, tôi gửi lại An một biểu tượng mặt buồn, như một cách nói rằng tôi đã nghe, đã cảm nhận sâu sắc.

An nhắn tiếp, giọng điệu đầy tâm trạng: “Buồn thật nhỉ. Giờ đây, ngay cả âm nhạc cũng đầy tiêu cực. Vậy mà bọn trẻ con lại thích nghe. Hay thật. Nghe xong, mình chỉ muốn buồn đến chết đi được. Một ngày đã mệt mỏi với công việc, về nhà muốn tìm chút gì giải trí, mở mạng lên thì toàn tin tức kinh khủng: cướp giật, giết người, ghen tuông… Chán lắm, chị nhỉ?”

Tôi chỉ biết đáp lại bằng một câu ậm ừ. Biết nói gì hơn khi chính tôi cũng đang bị cuốn vào những cảm xúc tương tự? Là một người làm trong ngành truyền thông, tôi tiếp xúc hàng ngày với luồng thông tin bất tận: những bài đăng, những bức ảnh, những câu chuyện lan truyền trên mạng xã hội. Nhưng thú thực, có những ngày tôi cảm thấy kiệt sức. Những tin nhắn nửa đêm từ đồng nghiệp hay khách hàng kiểu “Chị ơi, hình hôm nọ còn không, gửi em đăng Facebook với!” hay “Chị ơi, em viết caption thế này ổn chưa?” khiến tôi chỉ muốn thở dài. Tôi tự nhủ, nửa đêm rồi, ai mà xem hình để đăng chứ? Nhưng lạ thay, những bài đăng như thế vẫn thu hút hàng ngàn lượt thích, chia sẻ, và bình luận sôi nổi. Tôi tặc lưỡi, tự an ủi: “Chắc mình già rồi, không theo kịp tụi trẻ.”

Thế giới ảo: Những ánh hào quang thoáng qua

1. Đường sách hay góc “sống ảo”?

Tôi thường rủ mấy đứa em trong nhóm bạn: “Ra đường sách ngồi chơi không nhóc?” Nhưng câu trả lời tôi nhận được thường là ánh mắt ngạc nhiên, như thể tôi vừa đề nghị một việc gì đó kỳ lạ. “Đường sách có gì vui đâu chị, toàn sách là sách, chán chết. Đi trung tâm thương mại với tụi em đi, nhiều góc sống ảo hơn!” – tụi nhỏ đáp lại, nửa đùa nửa thật. Tôi lắc đầu, cười trừ: “Ra đó chị chẳng biết làm gì đâu, mấy đứa đi đi.” Thế là tôi lại một mình lang thang ở đường sách, ngồi nhâm nhi ly cà phê, lật vài trang sách, và bắt chuyện với những người xa lạ nhưng có chung sở thích. Trong khi đó, lũ nhóc khoe hàng tá ảnh check-in lung linh trên Instagram và Facebook, từ góc cầu thang nghệ thuật đến quầy nước màu pastel.

Cảnh tượng ấy không hiếm. Với nhiều bạn trẻ, mạng xã hội không chỉ là nơi chia sẻ, mà còn là sân khấu để thể hiện bản thân. Một bức ảnh chụp ở góc “sống ảo” đẹp mắt, kèm theo vài hashtag thời thượng như #OOTD hay #vibes, có thể thu hút hàng trăm lượt thích trong tích tắc. Nhưng đằng sau những bức ảnh ấy, liệu có ai thực sự quan tâm đến cảm xúc của người đăng? Hay chỉ là những cú click chuột hời hợt, những lời khen sáo rỗng như “xinh quá” hay “chất lừ”? Tôi từng hỏi một cô bé trong nhóm: “Đăng ảnh xong, em có thấy vui hơn không?” Cô bé ngập ngừng, rồi cười: “Cũng vui, nhưng chỉ được một lúc thôi, chị. Rồi lại thấy… trống rỗng.”

Tôi không trách tụi nhỏ. Chúng đang sống trong một thời đại mà giá trị của một khoảnh khắc dường như được đo đếm bằng số lượt tương tác. Nhưng tôi tự hỏi, liệu những bức ảnh lung linh ấy có thực sự mang lại niềm vui lâu dài, hay chỉ là những ánh hào quang thoáng qua, tan biến ngay khi màn hình điện thoại tắt? Và quan trọng hơn, khi chúng ta dành quá nhiều thời gian để xây dựng hình ảnh hoàn hảo trên mạng, liệu chúng ta có đang bỏ lỡ những khoảnh khắc thực sự ý nghĩa trong cuộc sống?

2. Những cuộc gặp gỡ bị đánh cắp bởi màn hình

Tôi có một nhóm bạn thân gồm sáu người. Hơn nửa nhóm đã có gia đình, con cái đề huề, nên việc tụ họp đầy đủ là một điều hiếm hoi. Mỗi lần gặp nhau, chúng tôi thường chọn một quán cà phê nhỏ xinh, nơi có không gian ấm cúng, ánh đèn vàng dịu nhẹ, và những ly cà phê thơm lừng. Nhưng buồn thay, những buổi gặp gỡ ấy thường bị chi phối bởi những màn hình điện thoại.

Một lần, khi cả nhóm đang trò chuyện rôm rả về những kỷ niệm cũ, một cô bạn bỗng reo lên: “Chụp hình đi, góc này đẹp lắm!” Thế là cả nhóm dừng lại, tạo dáng, chỉnh góc, chụp đi chụp lại cả chục tấm. Sau đó, mọi người cắm cúi chỉnh sửa ảnh, chọn bộ lọc, viết caption, rồi đăng lên mạng. Cuộc trò chuyện bị gián đoạn, và khi quay lại, không khí dường như đã mất đi sự tự nhiên ban đầu. Tôi nhìn quanh, thấy những gương mặt cúi xuống màn hình, lướt lướt, gõ gõ, và tự hỏi: “Chúng ta đang gặp nhau, hay chỉ đang gặp những chiếc điện thoại?”

Trong nhóm, chỉ có tôi và một cô bạn khác là ít hào hứng với việc chụp ảnh. Chúng tôi quan niệm rằng, những khoảnh khắc gặp gỡ hiếm hoi ấy đáng để dành cho việc trò chuyện, chia sẻ, và lắng nghe. Dần dà, chỉ còn hai chúng tôi thường xuyên gặp nhau, không cần phải “check-in” trên mạng, không cần những bức ảnh để chứng minh rằng chúng tôi đã ở bên nhau. Nhưng trên mạng xã hội, người ta vẫn thấy chúng tôi tụ họp, vẫn ca ngợi tình bạn bền chặt của nhóm. Họ đâu biết rằng, đằng sau những bức ảnh ấy, chúng tôi hầu như chẳng hiểu gì về cuộc sống của nhau. Có lần, tôi vô tình biết được một cô bạn trong nhóm đang gặp khó khăn trong hôn nhân, nhưng trên Facebook, cô ấy vẫn đăng những bức ảnh gia đình hạnh phúc, kèm caption “Yêu thương ngập tràn.” Tôi chỉ biết thở dài, không biết nên nói gì.

Khi thực tại bị che mờ bởi lớp vỏ ảo

1. Câu chuyện của một người anh

Một ngày nọ, tôi nhận được cuộc gọi từ một người anh thân thiết ở Hà Nội. Anh bay vào Sài Gòn và hẹn gặp tôi tại một quán cà phê quen thuộc. Sau vài câu chào hỏi, anh bất ngờ nói: “Tháng sau ra dự đám cưới anh nhé.” Tôi sững sờ, không tin vào tai mình. Anh cười buồn, như đọc được suy nghĩ của tôi: “Anh ly hôn ba năm rồi, chẳng mấy ai biết đâu. Giờ gặp được người mới, hai bên thấy hợp nên quyết định tiến tới.”

Tôi bàng hoàng, chợt nhớ lại những ngày trước đây, khi trang Facebook của anh tràn ngập hình ảnh về một gia đình hạnh phúc. Những bữa cơm ấm cúng, những chuyến du lịch, những món quà bất ngờ dành cho vợ con – tất cả đều được anh chia sẻ với niềm tự hào. Mỗi bài đăng của anh đều nhận được hàng trăm lượt thích, kèm theo những lời xuýt xoa: “Anh đúng là người đàn ông mẫu mực!” hay “Gia đình anh hạnh phúc quá!” Nhưng giờ đây, anh chỉ lặng lẽ thông báo về đám cưới lần hai với vài người thân cận. Anh không còn quan tâm đến những lời tán dương trên mạng nữa. “Người ta chỉ thấy cái bề nổi,” anh nói. “Chuyện vợ chồng anh chia tay sau năm năm chung sống, ai quan tâm đâu?”

Câu chuyện của anh khiến tôi suy nghĩ. Có lẽ, trên mạng xã hội, người ta chỉ thấy được lớp vỏ bề ngoài. Những bức ảnh đẹp, những câu chuyện được tô vẽ, nhưng đằng sau đó là những góc khuất mà chẳng ai hay. Tôi nhớ lại một lần, khi lướt Instagram, tôi thấy một người quen đăng ảnh ở một resort sang trọng, kèm caption “Hạnh phúc là đây.” Nhưng chỉ vài ngày sau, tôi vô tình gặp người ấy ở một quán nước, và cô ấy tâm sự rằng chuyến đi ấy là để chạy trốn khỏi những áp lực công việc và những rạn nứt trong tình cảm. Hóa ra, bức ảnh lung linh ấy chỉ là một lớp vỏ, che giấu những nỗi buồn mà cô ấy không muốn ai biết.

2. Hạnh phúc thật và hạnh phúc ảo

Câu chuyện của anh không phải là duy nhất. Tôi từng chứng kiến nhiều người chăm chút cho “cuộc sống ảo” của mình đến mức quên đi thực tại. Họ đăng những bức ảnh về những chuyến đi xa hoa, những bữa tiệc sang trọng, hay những khoảnh khắc hạnh phúc bên gia đình. Nhưng khi gặp ngoài đời, tôi nhận ra rằng cuộc sống của họ không hề lung linh như trên mạng. Có người đang vật lộn với nợ nần, có người đang đối mặt với những rạn nứt trong hôn nhân, và có người chỉ đơn giản là cô đơn giữa đám đông.

Một câu nói mà tôi từng nghe đâu đó chợt vang lên trong đầu: “Trên mạng, người ta tỏ ra hạnh phúc bao nhiêu, thì ngoài đời, họ càng bất hạnh bấy nhiêu.” Câu nói ấy có phần cực đoan, nhưng không phải không có cơ sở. Khi chúng ta quá mải mê xây dựng hình ảnh hoàn hảo trên mạng, chúng ta dễ dàng quên mất việc chăm sóc những giá trị thực sự: những mối quan hệ chân thành, những khoảnh khắc giản dị, và chính bản thân mình. Tôi từng gặp một bạn trẻ, người có hàng chục ngàn người theo dõi trên Instagram. Bạn ấy được nhiều người ngưỡng mộ vì cuộc sống “trong mơ”: những chuyến du lịch, những bộ đồ hàng hiệu, những bữa tiệc xa hoa. Nhưng trong một lần trò chuyện, bạn ấy thú nhận: “Em mệt lắm, chị. Mỗi ngày đều phải nghĩ xem đăng gì, chụp gì để giữ hình ảnh. Có hôm em chỉ muốn nằm dài ở nhà, ăn mì gói, nhưng lại sợ fan thất vọng.”

Lời tâm sự ấy khiến tôi xót xa. Hóa ra, đằng sau ánh hào quang trên mạng là những áp lực vô hình, những nỗi cô đơn mà không phải ai cũng hiểu. Tôi tự hỏi, nếu chúng ta không cần phải sống để làm hài lòng người khác trên mạng, liệu cuộc sống của chúng ta có nhẹ nhàng hơn?

Sự xa cách trong một thế giới kết nối

Tôi không phải là người phản đối công nghệ hay mạng xã hội. Tôi hiểu rằng chúng đã mang thế giới xích lại gần nhau hơn bao giờ hết. Chỉ với một cú click, tôi có thể trò chuyện với bạn bè ở cách xa hàng ngàn cây số, chia sẻ những khoảnh khắc đẹp, hay tìm kiếm thông tin về bất kỳ điều gì tôi muốn. Nhưng điều khiến tôi trăn trở là, trong khi thế giới ngày càng kết nối, lòng người lại dường như ngày càng xa cách.

1. Những giá trị bị lãng quên

Thỉnh thoảng, tôi vẫn đọc được những bài viết đầy cảm hứng trên các trang báo hay mạng xã hội. Đó là những câu chuyện về lòng nhân ái, về những người trẻ vượt qua khó khăn để đạt được thành công, hay những bài viết kêu gọi bảo vệ môi trường, sống tử tế. Nhưng thật đáng buồn, những bài viết ấy thường chỉ được chia sẻ một cách lặng lẽ, không thu hút nhiều sự chú ý. Trong khi đó, những tin tức giật gân về scandal của người nổi tiếng, những vụ đánh ghen, hay những câu chuyện tiêu cực lại lan truyền với tốc độ chóng mặt.

Tôi tự hỏi, tại sao con người lại có xu hướng bị cuốn vào những điều tiêu cực nhiều hơn? Tại sao chúng ta thích bàn luận về cuộc sống của những người xa lạ, thay vì dành thời gian để chăm chút cho chính mình và những người xung quanh? Một lần, khi lướt Facebook, tôi thấy một bài viết về một nhóm bạn trẻ tổ chức quyên góp để giúp đỡ một gia đình khó khăn. Bài viết chỉ nhận được vài chục lượt thích. Nhưng ngay bên dưới, một bài báo về drama tình cảm của một hotgirl lại có hàng ngàn lượt tương tác. Tôi không khỏi thở dài: “Nếu chúng ta dành nhiều sự quan tâm hơn cho những điều tốt đẹp, liệu thế giới này có trở nên tốt hơn không?”

2. Giới trẻ và áp lực của thế giới ảo

Giới trẻ, hơn ai hết, là những người chịu ảnh hưởng sâu sắc từ sự phát triển của mạng xã hội. Họ lớn lên trong một thời đại mà giá trị của một cá nhân dường như được đo đếm bằng số lượng người theo dõi, số lượt thích, hay mức độ viral của một bài đăng. Tôi từng trò chuyện với một cô bé 17 tuổi, người đã khóc nức nở vì bài đăng của mình chỉ nhận được vài lượt thích. “Em cảm thấy mình vô dụng,” cô bé nói. “Mọi người đều có hàng ngàn lượt thích, chỉ mình em là không ai quan tâm.”

Lời nói của cô bé khiến tôi xót xa. Tôi muốn nói với em rằng, giá trị của một con người không nằm ở những con số trên mạng. Nhưng tôi hiểu rằng, trong một thế giới mà mọi thứ đều được số hóa, những lời khuyên ấy có thể trở thành sáo rỗng. Với nhiều bạn trẻ, mạng xã hội không chỉ là một công cụ, mà còn là một phần không thể thiếu của danh tính. Họ sợ bị lãng quên, sợ bị bỏ lại phía sau trong một cuộc đua vô hình. Tôi từng hỏi một bạn sinh viên: “Nếu không có mạng xã hội, em sẽ là ai?” Bạn ấy ngập ngừng, rồi trả lời: “Em… không biết nữa, chị.”

Câu trả lời ấy khiến tôi giật mình. Hóa ra, với nhiều bạn trẻ, mạng xã hội không chỉ là nơi họ thể hiện bản thân, mà còn là nơi họ tìm kiếm sự công nhận, sự tồn tại. Nhưng sự công nhận ấy, liệu có thực sự bền vững? Khi những lượt thích tan biến, khi những bình luận ngừng xuất hiện, điều gì sẽ còn lại?

Tìm lại giá trị thực trong một thế giới ảo

1. Những khoảnh khắc giản dị

Giữa dòng chảy hối hả của cuộc sống và sự ồn ào của mạng xã hội, tôi nhận ra rằng, hạnh phúc thực sự thường nằm ở những điều giản dị nhất. Đó là một buổi chiều ngồi bên mẹ, nghe mẹ kể về những ngày xưa, khi cuộc sống còn khó khăn nhưng đầy ắp tình người. Là một buổi tối trò chuyện cùng bạn bè, không điện thoại, không máy ảnh, chỉ có những câu chuyện và tiếng cười. Là một khoảnh khắc lặng lẽ ngồi đọc sách, để tâm hồn được nghỉ ngơi sau những bộn bề.

Tôi không kêu gọi mọi người từ bỏ mạng xã hội. Nhưng tôi hy vọng rằng, chúng ta có thể học cách sử dụng nó một cách có ý nghĩa hơn. Thay vì chạy theo những lượt thích, hãy dành thời gian để xây dựng những mối quan hệ thật. Thay vì chỉ chăm chút cho hình ảnh trên mạng, hãy chăm sóc chính bản thân mình và những người xung quanh. Một lần, tôi thử thách bản thân: một tuần không đăng bất kỳ bài viết nào lên mạng xã hội, chỉ tập trung vào việc gặp gỡ bạn bè, đọc sách, và viết nhật ký. Kết quả là, tôi cảm thấy nhẹ nhõm hơn bao giờ hết. Hóa ra, khi không phải sống để làm hài lòng người khác, tôi có thể thực sự là chính mình.

2. Giáo dục và trách nhiệm của xã hội

Để thay đổi cách mà giới trẻ nhìn nhận về thế giới ảo, tôi tin rằng giáo dục đóng một vai trò quan trọng. Chúng ta cần dạy cho các em cách sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh, cách phân biệt giữa giá trị thật và giá trị ảo. Chúng ta cần giúp các em hiểu rằng, một cuộc sống ý nghĩa không phải là cuộc sống được nhiều người tung hô trên mạng, mà là cuộc sống nơi các em cảm thấy hài lòng với chính mình.

Bên cạnh đó, truyền thông và những người làm nội dung cũng có trách nhiệm lớn. Thay vì chạy theo những tin tức giật gân để thu hút lượt xem, chúng ta có thể tập trung vào việc lan tỏa những câu chuyện tích cực, những giá trị nhân văn. Một bài viết về lòng nhân ái, một câu chuyện về sự kiên trì, hay một thông điệp về tình yêu thương có thể không viral ngay lập tức, nhưng chắc chắn sẽ để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Tôi từng đọc một bài viết về một cậu bé 12 tuổi, người đã dành tiền tiết kiệm để mua sách vở cho các bạn nghèo. Bài viết ấy không có nhiều lượt chia sẻ, nhưng nó khiến tôi mỉm cười và tin rằng, vẫn còn những điều tốt đẹp trong cuộc sống.

Kết luận: Lựa chọn của chúng ta

Cuộc sống ngày nay là một bức tranh đan xen giữa thực và ảo. Mạng xã hội, với tất cả những lợi ích và hạn chế của nó, đã trở thành một phần không thể tách rời của xã hội hiện đại. Nhưng cuối cùng, việc chúng ta để nó chi phối cuộc sống của mình đến mức nào là do chính chúng ta quyết định.

Tôi không phải là một người đứng ngoài lề, phàn nàn về sự số hóa của xã hội. Tôi chỉ hy vọng rằng, giữa dòng chảy của những thông tin, hình ảnh, và cảm xúc trên mạng, chúng ta vẫn có thể tìm thấy những khoảng lặng để kết nối với chính mình và với những người xung quanh. Bởi vì, khi tất cả những ánh hào quang ảo tan biến, điều còn lại chính là những giá trị thực – những điều làm nên ý nghĩa của cuộc sống.

Hãy thử một lần, chỉ một lần thôi, tắt điện thoại, ngẩng đầu lên, và nhìn vào mắt người đối diện. Bạn sẽ thấy rằng, thế giới thực đẹp hơn rất nhiều so với những gì bạn thấy trên màn hình.