TRONG QUAN TÀI ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ CÓ GÌ?
Ngày 21 tháng 4 năm 2025, Giáo hội Công giáo toàn cầu chìm trong nỗi buồn sâu sắc khi Đức Giáo hoàng Phanxicô, vị mục tử của hơn 1,3 tỷ tín hữu, qua đời ở tuổi 88. Thi hài của ngài được quàn tại Đền thờ Thánh Phêrô từ ngày 23 tháng 4, nơi hàng triệu tín hữu từ khắp nơi trên thế giới đã đến để kính viếng và cầu nguyện. Tang lễ của ngài, được tổ chức vào lúc 10 giờ sáng ngày 26 tháng 4 tại Quảng trường Thánh Phêrô, không chỉ là một sự kiện tôn giáo mà còn là một biểu tượng của sự đơn sơ, khiêm nhường và đức tin mà Đức Phanxicô đã sống và truyền tải trong suốt triều đại của mình.
Trước khi nghi thức an táng diễn ra, một nghi lễ đặc biệt được tổ chức vào tối thứ Sáu, ngày 25 tháng 4, để đóng quan tài của ngài. Đây là khoảnh khắc thiêng liêng, đánh dấu lần cuối cùng giáo dân có thể nhìn thấy thi hài của vị Giáo hoàng được yêu mến. Trong nghi lễ này, hai vật mang tính biểu tượng được đặt bên cạnh thi hài, phản ánh tinh thần phục vụ và sứ vụ của ngài. Bài viết này sẽ đi sâu vào ý nghĩa của các vật phẩm này, nghi thức đóng quan tài, và tinh thần đơn sơ mà Đức Phanxicô đã để lại như một di sản cho Giáo hội.
Nghi thức đóng quan tài: Một khoảnh khắc thiêng liêng
Nghi thức đóng quan tài của Đức Phanxicô được thực hiện theo một trình tự được chuẩn bị kỹ lưỡng, do Hồng y nhiếp chính chủ sự. Đây là một nghi lễ mang tính biểu tượng cao, kết hợp giữa truyền thống Công giáo và những cải cách mà chính Đức Phanxicô đã thực hiện để làm cho nghi thức tang lễ của một Giáo hoàng trở nên đơn giản hơn, gần gũi hơn với các tín hữu bình thường.
Trước khi nắp quan tài được đậy lại, hai vật phẩm đặc biệt được đặt bên cạnh thi hài của ngài:
Túi đựng các đồng tiền mang hình Giáo hoàng: Những đồng tiền này là biểu tượng của triều đại Giáo hoàng, được đúc trong suốt thời gian Đức Phanxicô lãnh đạo Giáo hội. Chúng không chỉ đại diện cho sự hiện diện của ngài trong lịch sử mà còn là dấu ấn của những thông điệp mà ngài đã truyền tải, từ lòng thương xót, sự chăm sóc cho người nghèo, đến việc bảo vệ môi trường. Mỗi đồng tiền là một câu chuyện, một lời nhắc nhở về những giá trị mà ngài đã sống và rao giảng.
Bản “Rogito”: Đây là một văn bản tóm lược tiểu sử và những công trình nổi bật của Đức Phanxicô trong suốt triều đại của mình. Bản Rogito được Giám đốc nghi lễ phụng vụ Giáo hoàng soạn thảo thành hai bản: một bản được lưu trữ trong Thư khố Vatican như một tài liệu lịch sử quý giá, và bản còn lại được cuộn lại, niêm phong trong một ống kim loại và đặt bên cạnh thi hài. Văn bản này không chỉ ghi lại những cột mốc quan trọng trong cuộc đời và sứ vụ của ngài mà còn là lời chứng về lòng trung thành của ngài với Thiên Chúa và Giáo hội.
Sau khi hai vật phẩm này được đặt vào quan tài, Chủ sự nghi lễ phủ lên khuôn mặt thi hài một tấm khăn lụa trắng, tượng trưng cho sự tinh tuyền và sự phó thác của ngài vào tay Thiên Chúa. Hồng y nhiếp chính sau đó rảy nước thánh lên thi hài, một cử chỉ nhắc nhở về bí tích Rửa tội và sự sống mới trong Đức Kitô. Trong không khí trang nghiêm, Thánh vịnh 41 được xướng lên, với những lời đầy cảm xúc:
“Như nai rừng mong mỏi mạch nước trong, hồn con mong được gần Ngài, lạy Chúa. Hồn con khát khao Thiên Chúa, Chúa hằng sống. Bao giờ con được đến, được thấy tôn nhan Ngài?”
Những lời này không chỉ là lời cầu nguyện mà còn phản ánh sâu sắc tâm hồn của Đức Phanxicô – một con người luôn khao khát Thiên Chúa và sống để phục vụ Ngài. Nắp quan tài kẽm đầu tiên sau đó được đậy lại, khắc Thánh giá, huy hiệu của Giáo hoàng, và một bảng tên ghi rõ thông tin của ngài: tên, tuổi, và thời gian làm sứ vụ Giáo hoàng.
Một cỗ quan tài đơn sơ: Di sản của sự khiêm nhường
Một trong những dấu ấn nổi bật của Đức Phanxicô là tinh thần đơn sơ và khiêm nhường, được thể hiện rõ ràng trong mong muốn của ngài về một tang lễ không phô trương. Trong quyển tiểu sử Hy Vọng, xuất bản vào tháng 1 năm 2025, ngài đã bày tỏ rõ ràng:
“Tôi mong muốn một tang lễ trang nghiêm, giống như các tín hữu Kitô khác, vì Giám mục Rôma là mục tử và là môn đệ, không thuộc hàng quyền lực thế gian.”
Để thực hiện mong muốn này, Đức Phanxicô đã sửa đổi văn kiện L’Ordo Exsequiarum Romani Pontificis vào tháng 11 năm 2024, đơn giản hóa các nghi thức tang lễ của Giáo hoàng. Một trong những thay đổi quan trọng là việc bỏ truyền thống sử dụng ba lớp quan tài lồng nhau (gỗ tùng, chì, và sồi), vốn từng được sử dụng trong các tang lễ Giáo hoàng trước đây. Thay vào đó, ngài chọn chỉ sử dụng một quan tài duy nhất, gồm hai lớp: một lớp kẽm bên trong và một lớp gỗ bên ngoài.
Quan tài kẽm được hàn kín và niêm phong bằng bốn con dấu chính thức: của Hồng y nhiếp chính, Phủ Giáo hoàng, Văn phòng Phụng vụ Giáo hoàng, và Chưởng ấn Vatican. Quan tài gỗ bên ngoài, khắc Thánh giá và huy hiệu của Giáo hoàng, được đóng lại nhưng chỉ niêm phong sau khi thánh lễ an táng kết thúc. Sự đơn giản này không chỉ thể hiện tinh thần khiêm nhường của Đức Phanxicô mà còn là lời nhắc nhở rằng cái chết, dù là của một Giáo hoàng hay một tín hữu bình thường, đều là một hành trình trở về với Thiên Chúa.
Trong di chúc thiêng liêng của mình, Đức Phanxicô đã nhấn mạnh mong muốn được an táng “trong lòng đất, đơn sơ, không trang trí đặc biệt nào, chỉ ghi chữ Franciscus.” Lời nhắn nhủ này không chỉ là một hướng dẫn cho tang lễ của ngài mà còn là một thông điệp cho toàn thể Giáo hội: hãy sống đơn sơ, yêu thương, và trung thành với Tin Mừng.
Ý nghĩa của sự đơn giản trong Tang Lễ
Sự đơn giản trong tang lễ của Đức Phanxicô không chỉ là một lựa chọn cá nhân mà còn mang ý nghĩa thần học sâu sắc. Trong suốt triều đại của mình, ngài đã không ngừng nhấn mạnh đến việc Giáo hội cần trở thành một “Giáo hội của người nghèo,” gần gũi với những người bị gạt ra bên lề xã hội. Việc từ chối những nghi thức phô trương hay những biểu tượng quyền lực trong tang lễ là một cách để ngài tiếp tục sứ điệp này, ngay cả sau khi qua đời.
Tang lễ của Đức Phanxicô, dù được tổ chức tại Quảng trường Thánh Phêrô với sự tham dự của hàng triệu người, không mang tính chất của một sự kiện quyền lực mà là một buổi cầu nguyện chung, nơi các tín hữu cùng nhau tiễn đưa một người anh em, một người mục tử đã sống trọn vẹn cho Thiên Chúa. Sự đơn sơ trong quan tài, trong nghi thức, và trong cách ngài muốn được nhớ đến – chỉ với cái tên Franciscus – là một lời mời gọi tất cả các tín hữu nhìn lại đời sống đức tin của chính mình.
Di sản của Đức Phanxicô: Một cuộc đời dành Cho Thiên Chúa
Đức Phanxicô, với triều đại kéo dài hơn một thập kỷ, đã để lại một dấu ấn không thể xóa nhòa trong lịch sử Giáo hội. Từ việc ban hành thông điệp Laudato Si’ về việc chăm sóc ngôi nhà chung, đến việc cải tổ Giáo triều Rôma, ngài đã không ngừng làm việc để đưa Giáo hội đến gần hơn với tinh thần của Tin Mừng. Tuy nhiên, điều khiến ngài được yêu mến nhất có lẽ là trái tim mục tử của ngài – một trái tim luôn mở rộng với những người đau khổ, những người bị lãng quên.
Trong nghi thức tang lễ, khi quan tài của ngài được đặt tại Quảng trường Thánh Phêrô, hàng triệu ánh mắt đã hướng về cỗ quan tài đơn sơ ấy, không phải để nhìn vào một biểu tượng quyền lực, mà để nhớ đến một con người đã sống với tất cả lòng khiêm nhường và tình yêu. Hai vật phẩm trong quan tài – túi đồng tiền và bản Rogito – không chỉ là những kỷ vật mà còn là những câu chuyện về một cuộc đời dâng hiến.
Khi nắp quan tài được đậy lại, và khi Thánh vịnh 41 vang lên, Giáo hội không chỉ nói lời tạm biệt với Đức Phanxicô mà còn cảm nhận được sự hiện diện của ngài trong đức tin chung. Ngài đã ra đi, nhưng tinh thần của ngài – tinh thần của sự đơn sơ, lòng thương xót, và khát khao Thiên Chúa – sẽ tiếp tục dẫn dắt Giáo hội trong những năm tháng tới.
Tang lễ của Đức Phanxicô là một sự kiện mang tính lịch sử, không chỉ vì tầm vóc của ngài mà còn vì cách ngài chọn để ra đi: đơn sơ, khiêm nhường, và tràn đầy đức tin. Cỗ quan tài của ngài, với hai vật phẩm mang tính biểu tượng và một tấm khăn lụa trắng, là hình ảnh cuối cùng mà Giáo hội lưu giữ về vị Giáo hoàng đã sống như một môn đệ thực sự của Chúa Giêsu. Qua tang lễ này, Đức Phanxicô để lại một thông điệp cuối cùng: hãy sống cho Thiên Chúa, yêu thương tha nhân, và luôn hướng về mạch nước trong của sự sống đời đời.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
