Tăng tử, học trò của Khổng tử, nói rằng:
“Tôi mỗi ngày phản tỉnh ba điều: Lo việc cho người đã làm hết mình chưa? Làm bạn với người có thành khẩn, giữ được chữ tín chưa? Lời thầy dạy dỗ đã luyện tập chưa?” (Luận Ngữ I.4)
1. Lo việc cho người đã làm hết mình chưa
Đây là nói về công việc ta làm kiếm cơm mỗi ngày – kỹ sư, luật sư, giáo sư… Việc gì thì cũng là “việc cho người”, để phục vụ người. Công việc đã làm hết mình chưa?
Phẩm chất công việc của ta chính là con người của ta – luật sư giỏi, luật sư tồi, bác sĩ giỏi, bác sĩ tồi, con người của ta được thiên hạ định giá như thế qua phẩm chất của công việc ta làm.
Nếu các bạn có tính tình làm việc dối, không cẩn thận, không quan tâm đến chất lượng, thì đương nhiên thiên hạ xem thường bạn và đánh giá bạn rất thấp. Và đó là đánh giá rất đúng. Bạn không thể nói: “Thiên hạ nói gì cũng được. Tôi biết tôi.” Đương nhiên bạn biết bạn lười biếng và cẩu thả.
Lao động của mình chính là nối dài của con người mình.
2. Giữ được chữ tín chưa?
Chúng ta đã nói thường xuyên, chữ tín là chữ cuối cùng trong đạo làm người. Mất chữ tín, không đáng tin, là rơi xuống thấp hơn mức làm người.
Thiên hạ ngày nay nói dối cả ngày kinh hoàng quá nên chẳng biết chữ tín là gì. Nhưng bạn mất chữ tín, tức là ai cũng không tin bạn, thì bạn sống với ai? Làm gì để sinh tồn?
3. Lời thầy đã luyện tập chưa?
Không phải là đã đọc lời thầy chưa, mà đã luyện tập lời thầy chưa. Lời thầy là để luyện tập, chẳng chỉ để đọc. Thiên hạ ngày nay đọc và chuyển thư qua mạng rất nhiều, nhưng thực hành thì không bao giờ. Đó không phải là học. Học có nghĩa là hành – phải thực hành lời thầy mới là học.
Thực hành mới có trí tuệ. Đọc mà không hành thì chẳng biết được gì cả.
Nói chung tam tỉnh là ba cách sống khôn ngoan để một người thành công ở đời.
Tam tỉnh: Làm hết mình, giữ chữ tín, luyện tập bài học. Đó chính là ba điều giúp bạn thành công trên đời.
Chúc các bạn thành công. Đ H
