Ba điều vô thường, ba điều vô giá, và những giá trị cốt lõi của đời người
Cuộc sống con người là một hành trình đầy biến động, nơi mọi thứ đến rồi đi, như những làn sóng trôi qua trên mặt biển. Trong dòng chảy ấy, có những điều tưởng chừng vĩnh cửu nhưng hóa ra chỉ là phù du, có những thứ lặng lẽ nhưng lại là báu vật không gì thay thế được, và cũng có những giá trị cần được nâng niu, gìn giữ để con người không lạc lối giữa vòng xoáy của cuộc đời. Hãy cùng suy ngẫm về ba điều vô thường nhất, ba điều vô giá nhất, ba điều cần trân trọng nhất, ba điều không được đánh mất, và ba thứ hủy hoại con người nhanh nhất – những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, như ngọn hải đăng soi đường cho mỗi chúng ta.
Ba thứ vô thường nhất: Công danh, tiền tài và sự nghiệp
Công danh, tiền tài, sự nghiệp – những điều mà con người thường dành cả đời để theo đuổi – lại chính là những thứ vô thường nhất. Chúng giống như những áng mây trôi trên bầu trời, đẹp đẽ trong khoảnh khắc nhưng tan biến khi gió thổi qua. Công danh có thể đưa một người lên đỉnh cao của vinh quang, nhưng chỉ cần một cơn bão chính trị hay một sai lầm nhỏ, mọi thứ có thể sụp đổ trong chớp mắt. Lịch sử đã chứng minh điều đó qua bao triều đại, bao con người từng quyền khuynh thiên hạ nhưng cuối cùng chỉ còn lại cái tên trong sách vở. Tiền tài cũng vậy, hôm nay có thể đầy ắp trong tay, ngày mai có thể tan biến bởi một quyết định sai lầm, một biến cố bất ngờ như dịch bệnh hay chiến tranh. Sự nghiệp, dù được xây dựng bằng mồ hôi và tâm huyết, cũng không thể chống lại quy luật của thời gian – tuổi già, sức yếu, và cái chết sẽ khiến mọi thành tựu trở thành dĩ vãng.
Sự vô thường của ba thứ này không nằm ở bản chất của chúng, mà ở cách con người bám víu vào chúng như những cột trụ vĩnh viễn của hạnh phúc. Chúng ta thường quên rằng, công danh chỉ là ánh hào quang tạm thời, tiền tài chỉ là phương tiện, và sự nghiệp chỉ là một phần của hành trình sống. Hiểu được sự vô thường ấy, ta sẽ bớt đi những dằn vặt khi mất mát, bớt đi những tranh đấu mù quáng để rồi nhận ra rằng, giá trị thật sự của đời người không nằm ở những thứ phù du.
Ba thứ vô giá nhất: Sức khỏe, giữ chữ tín và thời gian
Ngược lại với những điều vô thường, sức khỏe, chữ tín và thời gian là ba báu vật vô giá mà không ai có thể mua được bằng tiền bạc hay quyền lực. Sức khỏe là nền tảng của mọi hạnh phúc – một cơ thể khỏe mạnh cho ta năng lượng để yêu thương, làm việc và tận hưởng cuộc sống. Nhưng khi sức khỏe mất đi, mọi thứ khác đều trở nên vô nghĩa. Người ta có thể sở hữu cả thế giới, nhưng nếu nằm trên giường bệnh, thế giới ấy cũng chỉ là một giấc mơ xa vời. Giữ chữ tín, trong khi đó, là cốt lõi của nhân cách và các mối quan hệ. Một lời hứa được giữ trọn là chiếc cầu nối niềm tin giữa người với người, là danh dự mà không kho báu nào sánh bằng. Mất đi chữ tín, con người mất đi sự tôn trọng từ người khác và cả từ chính mình. Cuối cùng, thời gian – thứ tài sản công bằng nhất nhưng cũng tàn nhẫn nhất – trôi qua không chờ đợi ai. Mỗi giây phút đều là một món quà, nhưng một khi đã mất, không ai có thể lấy lại.
Ba thứ này vô giá bởi chúng không thể định lượng hay thay thế. Tiền tài có thể kiếm lại, công danh có thể xây dựng lại, nhưng sức khỏe suy kiệt, chữ tín bị đánh mất, hay thời gian đã qua đều là những tổn thất không gì bù đắp. Hiểu được điều này, ta sẽ biết sống chậm lại, trân trọng từng hơi thở, từng lời hứa, và từng khoảnh khắc của cuộc đời.
Ba thứ cần trân trọng nhất: Gia đình, tri kỷ và bản thân
Giữa dòng đời hối hả, gia đình, tri kỷ và bản thân là ba bến đỗ mà ta cần trân trọng nhất. Gia đình là nơi ta nương tựa đầu tiên và cuối cùng, là cội rễ của tình yêu vô điều kiện. Dù thế giới ngoài kia có khắc nghiệt đến đâu, gia đình vẫn là tổ ấm nơi ta tìm thấy sự an ủi và tha thứ. Tri kỷ, dù là bạn bè hay người yêu, là những tâm hồn đồng điệu, những người hiểu ta hơn chính ta hiểu mình. Họ không chỉ chia sẻ niềm vui mà còn là điểm tựa trong những ngày giông bão. Và bản thân – điều tưởng chừng hiển nhiên nhưng thường bị lãng quên – chính là khởi nguồn của mọi giá trị. Nếu không yêu thương và chăm sóc chính mình, ta không thể lan tỏa tình yêu đến người khác.
Trân trọng ba thứ này không chỉ là một trách nhiệm, mà còn là nghệ thuật sống. Gia đình không hoàn hảo, tri kỷ không phải lúc nào cũng ở bên, và bản thân đôi khi cũng yếu đuối, nhưng chính sự không hoàn hảo ấy lại làm nên ý nghĩa của cuộc đời. Bỏ qua chúng để chạy theo công danh hay tiền tài là đánh đổi những viên ngọc quý giá nhất lấy những hạt cát sẽ trôi qua kẽ tay.
Ba thứ không được đánh mất: Nhẫn nại, chân thành và lương thiện
Trong hành trình sống, nhẫn nại, chân thành và lương thiện là ba ngọn lửa cần được giữ gìn, bởi mất đi chúng, con người sẽ đánh mất chính mình. Nhẫn nại là sức mạnh giúp ta vượt qua nghịch cảnh, là chiếc neo giữ ta đứng vững giữa bão tố. Không có nhẫn nại, ta dễ dàng gục ngã trước khó khăn hoặc hành động bộc phát mà hủy hoại cả tương lai. Chân thành là chiếc chìa khóa mở ra trái tim người khác, là sự trung thực với bản thân và cuộc sống. Một lời nói chân thành có thể hàn gắn vết thương, trong khi sự giả dối chỉ để lại những khoảng trống không thể lấp đầy. Lương thiện, cuối cùng, là bản chất cao đẹp nhất của con người. Sống lương thiện không phải là yếu đuối, mà là dũng khí để chọn điều đúng đắn giữa một thế giới đầy cám dỗ và bất công.
Mất đi ba thứ này, ta không chỉ mất đi phẩm chất mà còn mất đi ý nghĩa của việc tồn tại. Một người thiếu nhẫn nại sẽ trở nên nóng nảy, một người thiếu chân thành sẽ trở nên giả tạo, và một người thiếu lương thiện sẽ đánh mất lòng tin từ chính lương tâm mình. Chúng là la bàn đạo đức, là ánh sáng dẫn lối trong những ngày tăm tối nhất.
Ba thứ hủy hoại con người nhanh nhất: Nóng giận, kiêu căng và đố kỵ
Nếu nhẫn nại, chân thành và lương thiện là những viên gạch xây dựng con người, thì nóng giận, kiêu căng và đố kỵ là những ngọn lửa thiêu rụi tất cả. Nóng giận là cơn bão trong tâm hồn, khiến ta mất kiểm soát và phá hủy mọi mối quan hệ. Một phút giận dữ có thể xóa tan bao năm xây dựng, để lại những vết sẹo không thể lành. Kiêu căng, trong khi đó, là bức tường ngăn cách ta với thế giới. Khi tự cho mình là trung tâm của vũ trụ, ta không chỉ đánh mất sự khiêm nhường mà còn xa rời những người xung quanh. Đố kỵ, cuối cùng, là liều thuốc độc âm thầm giết chết tâm hồn. Ghen ghét với hạnh phúc của người khác không làm ta tốt lên, mà chỉ khiến ta chìm sâu trong khổ đau và nhỏ nhen.
Ba thứ này nguy hiểm bởi chúng len lỏi vào từng suy nghĩ, từng hành động, và khi không được kiểm soát, chúng sẽ biến con người thành nô lệ của chính mình. Để tránh chúng, ta cần rèn luyện sự tự nhận thức, học cách buông bỏ và tìm niềm vui trong việc hoàn thiện bản thân thay vì so sánh với người khác.
Kết luận
Cuộc đời là một bài học lớn, và những điều vô thường, vô giá, cần trân trọng, không được đánh mất hay hủy hoại chính là những chương quan trọng nhất trong cuốn sách ấy. Công danh, tiền tài, sự nghiệp dạy ta về sự buông bỏ; sức khỏe, chữ tín, thời gian nhắc nhở ta về giá trị cốt lõi; gia đình, tri kỷ, bản thân là nơi ta tìm về; nhẫn nại, chân thành, lương thiện là kim chỉ nam; còn nóng giận, kiêu căng, đố kỵ là những bài kiểm tra khắc nghiệt. Hiểu và sống theo những chân lý này không chỉ giúp ta sống một cuộc đời ý nghĩa, mà còn để lại một di sản đẹp đẽ cho thế hệ sau – không phải là tiền bạc hay danh vọng, mà là một tâm hồn trong sáng và một trái tim trọn vẹn.
Lm. Anmai, CSsR
